Charyn Millî Parkı
| Charyn Millî Parkı | |
|---|---|
| Kazakça: Шарын ұлттық табиғи паркі, Sharyn ulttyq tabiǵi parki | |
IUCN kategori II (millî park)
| |
 | |
| Alan türü | Millî park |
| Devlet |  Kazakistan
|
| Federasyon | Almatı Eyaleti |
| İl | Almatı |
| Koordinatları | 43°21′K 79°04′D / 43.350°K 79.067°D |
| Kapladığı alan | 125.050 hektar (309.005 akre; 1.250 km2; 483 sq mi) |
| Kuruluş tarihi | 23 Şubat 2004 |
| Kontrol kuruluşu | Kazakistan Tarım Bakanlığı Orman ve Fauna Komitesi |
| İnternet sitesi http://charyn.kz/eng/ | |
Charyn Ulusal Parkı (Kazakça: Шарын ұлттық табиғи паркі, Sharyn ulttyq tabiǵi parki) resmi olarak, Charyn Kanyonu Ulusal Doğa Parkı, Charyn Kanyonu da dahil olmak üzere Charyn Nehri boyunca uzanan bir ulusal parktır. Kanyon, ince tabakalı kırmızı tortul kayaçlarının varlığı nedeniyle ABD'deki Büyük Kanyon'a benzetilir; ancak Charyn daha küçüktür - uzunluğu 50 km civarındadır. Yaklaşık 125.050 hektar (309.005 akre; 1.250 km2; 483 sq mi) alanı ile park Almatı Eyaleti'ndeki Enbekshikazakh, Raiymbek ve Uygur ilçeleri arasında uzanmaktadır. Almatı il merkezinin yaklaşık 200 km doğusunda yer almaktadır.[1][2] Park, kanyonun jeolojik cazibe merkezlerini, nehir ve çöl sisteminin ekolojik bölgelerini (relikt Soğd dişbudak koruları dahil) ve çevresindeki arkeolojik alanları korumak için 2004 yılında kurulmuş; park alanda bazı bölümler de rekreasyon için ayrılmıştır.[3]
Topografya
[değiştir | kaynağı değiştir]Park uzun ve incedir, Charyn Nehri'nin her iki kıyısını da 50 km; ancak sadece 3 km genişliğe ulaşacak şekilde ilerler. Bu noktada Charyn Nehri, güneyindeki Tanrı Dağları'nın kurak eteklerinde güneybatıdan kuzeydoğuya doğru 30 km boyunca uzanır. Kanyon en derin noktada 370 metre derinliğe ulaşır ve deniz seviyesinden yaklaşık 1.100 metre yükseklikte yer alır.[3] Park üç ana siteyi korumaktadır:
- Ülken Buguty, küçük Ülken Buguty Sıradağları'nın kuzeydoğu eteklerinde yer alır. Tepeler arasında mineral siteleri ve bilimsel ilgi alanı olan jeoloji ile ceylan sürülerinin genişlemesini hedefleyen bir alan bulunmaktadır.
- Kızıl Karasai, ceylanların beslenmesi ve ıslahı için bir habitat oluşturmanın yanı sıra dişbudak ağaçlarının ve maden suyu kaynaklarının relikt ormanını korur.
- Charyn Kanyonu, Charyn Nehri'nin ana yatağını takip eder. Kanyon en derin noktada 370 metre derinliğe ulaşır ve deniz seviyesinden yaklaşık 1.100 metre yükseklikte yer alır.[3]
- Aktogay Kanyonu, Charyn Kanyonu'nun aşağı kesimlerinde Charyn Nehri'ni takip eder.
Parkın farklı alt alanları için dört koruma seviyesi bulunmaktadır: Koruma Alanı Statü Alanı (9427,5 hektar), Çevresel İstikrar Bölgesi (13,147,3 hektar), Turizm ve Rekreasyon Alanı (77,739 hektar) ve Sınırlı Ekonomik Faaliyet Alanı (26,736,2 hektar).
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]İklim "Soğuk Yarı Kurak İklim (Köppen iklim sınıflandırması BSk) özellikleri sergiler: soğuk kışlar ve sıcak ve kuru yazlar görülür. Yılda 312 mm yağış (yaz aylarında maksimum). Ortalama sıcaklık Ocak ayında −10.7 °C (12.7 °F) ile Temmuz ayında 19.5 °C (67.1 °F) arasında değişir.[4][5]
Fauna ve flora
[değiştir | kaynağı değiştir]Parkın içinde, Paleojen Dönem kadar eski tarihlere dayanan ve Tanrı Dağları'nın kuzey yamaçlarına yayılı bulunan Soğd[netleştirme gerekli] dişbudak ağaçları (Fraxinus sogdiana) uzun orman kuşağı Charyn Dişbudak Korusu bulunmaktadır. Parkta yaklaşık 5.000 hektarlık bir alanı kapsayan (50 km²) dişbudak korusu taşkın yatağının topraklarında tuzluluk ve kuruluk nedeniyle geniş dalgalanmalar gösterebilmektedir. Taşkın yatağının üzerinde, baskın Saksaul (Haloxylon), Eurotia ve Ephedra bitkilerinin bulunduğu eşsiz bir topluluk bulunmaktadır.[6]
Parktaki bilim insanları, 50'si nadir veya endemik olan 32 memeli, 18 sürüngen, 4 amfibi, 100 kuş ve 1.000'den fazla bitki türü gözlemlemiştir.
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Parkta üç turist rotası bulunmaktadır:
- Charyn Dişbudak Korusu. Parkura ek olarak, konuk evleri ve 100 kişilik oturma alanına sahip bir 'kır evi' bulunmaktadır.
- Kaleler Vadisi. Kaleler Vadisi, adını ana Kanyon manzarasına sahip ana Charyn Nehri yatağındaki küçük bir yan kanyondaki (3 km uzunluğunda ve 200 - 700 metre genişliğindeki) kaya oluşumları şekillerinden alır. Tortul tabakalar turuncu-gri killer, kireçli toprak ve kum taşı içerir. Yaklaşım 10 km'lik bir toprak yol ile ulaşılabilen alanda üç otopark bulunmaktadır. İki eğlence kulesi ve beş dinlenme yurdunda yemek yenilebilmektedir.
- Mezarlıklar ve Mezar Höyükleri. Chundzha-Almati karayoluna 12 km mesafede yer alan ve dağınık arkeolojik alanların bulunduğu bir bölgedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "State National Park of Charyn Canyon". Government travel website - Charyn Canyon. VisitKazakhstan.kz. 22 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2017.
- ^ "Official List of Protected Areas of Kazakhstan". Government of Kazakhstan. Republic of Kazakhstan. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017.
- ^ a b c "About the Park". Charyn State National Nature Park (Official Website). Charyn State National Natural Park. 25 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2017.
- ^ "Koeppen" (PDF). World Map of the Koeppen-Gieger Climate Classification, Updated. Meteoroligische Zeitschrift, June 2006. 1 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015.
- ^ "Climate - Upper Charyn". Protected Areas. GlobalSpecies.Org. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2017.
- ^ "Creation conditions for rehabilitation of the ash-tree forest in the valley of Charyn river with active participation of the local community (Kazakhstan)". Secheresse. Academic Agency of La Francophonie. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- OpenStreetMap üzerinde Charyn Kanyonu Ulusal Parkı 3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Google Haritalar'da Charyn Canyon Ulusal Parkı