Cevizlik, Ardanuç
| Cevizlik | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Cevizlik Cevizlik'in Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 12,9 km² |
| Rakım | 1347 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 80 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Cevizlik, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde Cevizlik adını taşıyan köyün bilinen eski adı Anakert ya da Anakerd'dir. Gürcüce Anakerti (ანაკერტი) olarak bilinen köyün adı Türkçede Anagert ya da Anagerd olarak geçer.[4] Nitekim Osmanlıca Anakerd (آناكرد) olarak yazılır.[5] 93 Harbi'nde bölgeyi ele geçiren Ruslar 1886 tarihli kayıtlarda Anakerti'n adını Anakert (Анагерт) olarak kaydetmişlerdir.[6] Anakert'in adı 1925'te Cevizli olarak değiştirildi. Bununla birlikte Dahiliye Vekaleti'nin 1933 yılında yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köyün adı Anağert olarak verilmiştir.[7]
Klarceti bölgesindeki eski yerleşmelerden biri olan Anakert'in kuruluşu hakkında bilgi yoktur. Ancak adı 5. yüzyıldaki olaylarda geçer. Gürcü kralı III. Bakur (5. yüzyıl) Prens Varsken'i Anakert'te cezalandırmıştır.[8] Anakert'in yer aldığı bölge Gürcülerin yönetimindeyken 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedildi. Aynı yüzyılda adı Anakerti olarak kilise kayıtlarında da geçer. Gürcü tarihçi ve coğrafyacı Vahuşti (1696–1757) Anakerti'den “büyük ve güzel bir köy” olarak söz etmiştir.[9] Osmanlılar Tao-Klarceti bölgesini tamamen ele geçirince bu topraklarda Çıldır Eyaleti’ni kurdular. 16. yüzyılın sonlarında Anakerti Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı tahrirde Penek (Panaki) livasına içinde bir köy olarak anılmaktadır.[8]
Uzun süre Osmanlıların yönetiminde kalan Tao-Klarceti bölgesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Anakerti’de 59 hanede 330 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[6][9] 1904 yılında bölgeyi dolaşan Niko Marr, Anakerti vadisinde kayalık bir alanda kilise olduğu tahmin edilen yapı kalıntısıyla karşılaşmıştı.[10]
I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Anakerti 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan'nın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti güçleri de Klarceti bölgesini ele geçirdi ve 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Anakerti Türkiye sınırları içinde kaldı.[11] 1922 nüfus cetveline göre Anakerti’de 88 hanede 398 kişi yaşıyordu.[4] Gürcü Kolu köylerinden biri sayılan Cevizlik köyünde 1965 genel nüfus sayımında 637 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 320 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Anakerti’de bir köy kilisesi ile bir kulenin varlığı bilinmektedir. Tamamen yıkılmış olan köy kilisesi, köyün merkezinin 500 metre güneydoğusunda bulunmaktadır. Köyün merkezinin 500 metre kuzeyinde bulunan kule ise, 14 × 5,5 metre ebatlarında küçük bir yapıdır. Duvarları yaklaşık bir metre kalınlığında olan kuleden geriye yıkıntılar kalmıştır.[13]
Anakerti, Ardanuç ilçesinde, Gürcü Kolu olarak adlandırılan bölgede Gürcü dilinin konuşulduğu son köylerden biri olarak bilinir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Cevizlik köyü, Artvin il merkezine 62 km, Ardanuç ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 80[3] |
| 2020 | 76[3] |
| 2019 | 81[3] |
| 2018 | 91[3] |
| 2017 | 44[3] |
| 2016 | 61[3] |
| 2015 | 61[3] |
| 2014 | 76[3] |
| 2013 | 66[3] |
| 2012 | 48[3] |
| 2011 | 45[3] |
| 2010 | 48[3] |
| 2009 | 52[3] |
| 2008 | 46[3] |
| 2007 | 28[3] |
| 1990 | 229[15] |
| 1985 | 363[16] |
| 1922 | 398[17] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Albayrak, Leman (2014). "Aşağıırmaklar Köyü'nün Coğrafi Etüdü (YL Tezi)". Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. tez.yok.gov.tr. s. 76.
- ^ "Cevizlik, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Cevizlik Köy Nüfusu". Nufusune.com. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ a b Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 56, ISBN 9786055708856.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 115.
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 12.
- ^ a b Kartlis Tshovreba Arkeoloji ve Yer Adları Sözlüğü (Gürcüce), Tiflis, 2013, s. 31, ISBN 9789941158964.
- ^ a b Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce), 2019, Tiflis, s. 25, ISBN 9789941485244.
- ^ Niko Mar, Şavşeti ve Klarceti Seyahati Günlükleri (Gürcüce), 2015, Batum, s. 246, ISBN 9789941434112.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1965, s. 87.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 128, 290, ISBN 9789941478178.
- ^ "Cevizli Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.