Budaörs Muharebesi
| Budaörs Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Macaristan Kralı I. Karl'ın tahtı geri alma girişimleri | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Sadık gönüllü milisler | Miklós Horthy'nin kuvvetleri | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Macaristan Kralı I. Karl Gyula Ostenburg-Moravek Antal Lehár |
Miklós Horthy Pál Nagy (general) Gyula Gömbös | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 2000, esas olarak Ostenburg-Moravek'in sadık askerleri ve bazı yerel garnizon güçleri | 6000 ve başlangıçta yaklaşık 400 üniversite öğrencisini içeren gönüllü kuvvetler | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 19 ölü, 62 yaralı | Bilinmiyor, en az 14 ölü | ||||||||
Budaörs Muharebesi, 23-24 Ekim 1921 tarihlerinde Macaristan Krallığı hükûmet güçleri ile 1918'de istifasının ardından Macaristan tahtını geri almaya çalışan Macaristanlı I. Karl'ın sadık güçleri arasında meydana gelen küçük bir silahlı çatışmaydı.[1]
Çatışmanın ilk bölümünde, Gyula Ostenburg-Moravek liderliğindeki sadık güçler şehri ve yakınlardaki Budafok köyünü ele geçirdi, ancak akşamın ilerleyen saatlerinde hükûmet güçlerinin karşı saldırısı saldırganları başarılı bir şekilde kuşattı ve onları etkisiz hale getirdi. Savaş, daha sonra 25 Ekim'de Tata'da I. Karl'ı yakalayarak iddialarından vazgeçmeye zorladı.[2] Zaferin ardından István Bethlen liderliğindeki hükûmet, Habsburg hanedanının tahttan indirildiğini resmen ilan etti.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Trianon Antlaşması'ndan sonra, hem Macaristan hem de Avusturya'daki siyasi istikrarsızlığı gören I. Karl, eski tabi olduğu ülkelerdeki saltanatını yeniden kurmak istedi. Taraftarlarını uyarmadan 27 Mart 1921'de Macaristan'da göründü. Barışçıl bir politikacı olarak dönen I. Karl, kendisine sadık olan Başbakan Pál Teleki ve Naip Miklós Horthy ile ülkenin başına geçmek arzusunu tartışmak istedi. Bu kez Horthy, I. Karl'ı Küçük Antant'ın Habsburg hanedanının restorasyonuna müsamaha göstermeyeceğine ve ülkenin askeri bir müdahaleye maruz kalacağına ikna edebildi. I. Karl, 5 Nisan'da ülkeyi terk etti.
Bundan sonra I. Karl'ın 'ye olan güveni ortadan kalktı ve eski konumunu geri kazanmak için bir askeri darbe planlamaya başladı. Ekim ortasında, Batı Macaristan Ayaklanmasının bir sonucu olarak, Horthy ülkenin batı kesiminde büyük miktarda kendisine sadık asker ortaya çıktığında ülkeye geri döndü, ancak Sopron Referandumu'ndan sonra acele etmek zorunda kaldı. Çünkü referandum, insanların dağılması ve eve dönüşü anlamına geliyordu. 20 Ekim'de sınırı geçerek asker toplamaya başladı. 22 Ekim'de askerlerle dolu bir tren Budapeşte'ye doğru yola çıktı. Küçük Antant devletlerinin, I. Karl durdurulmazsa yaklaşan bir askeri müdahale uyarısının ardından Horthy, silahlı direniş emri verdi. I. Karl'ın yavaşlığı ona önemli ölçüde yardımcı oldu: Her büyük şehirde durdu, selamları aldı ve asker sadakat yemini etti. I. Karl'ın ordudaki tek amacının Horthy üzerinde baskı kurmak olduğuna inanılıyor çünkü I. Karl her türlü savaştan kaçınmak istiyordu.
I. Karl, gece yarısı Tata'ya vardığında, şehir komutanı Pál Nagy'yi taraf değiştirmeye ikna etmesi için Korgeneral Pál Hegedűs'ı Budapeşte'ye gönderdi, bu şekilde herhangi bir kan dökülmesini önleyebilir ve şehirde kolayca yürüyebilirdi. Hegedűs önce Horthy'ye, ardından yeni Başbakan István Bethlen'e gönderildi. Son olarak Birleşik Krallık Yüksek Temsilcisi Thomas Hohler ile görüştü. Hohler, Birleşik Krallık'ın Hegedűs'e Macaristan'ın I. Karl'ı Macaristan'ın meşru hükümdarı olarak tanımadığını söyledi. Bundan sonra, Hegedűs'ün de fikirleri değişti. Kraliyet yanlısı birliklerin lideri Gyula Ostenburg-Moravek savaşmaya karar verdi. Erken saatlerde geldikleri Budaörs'e yürümeye başladılar.
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Hükûmet güçleri, esas olarak, bir gün önce Gyula Gömbös tarafından hızla askere alınan üniversite öğrencilerinden oluşuyordu. Bu, Gömbös'ün umutsuz bir kararıydı, çünkü ne tereddüt eden orduya ne de herhangi bir paramiliter birime güvenemezdi ve hatta kişisel grubu Macar Ulusal Savunma Birliği bile savaşmayı reddetti. Öğrenciler güçlü bir şekilde motive olurken, öğrencilerin komutanları yoktu, bu nedenle kendi başlarına örgütlenmek zorunda kaldılar.
İlk çatışma, Törökugrató (Türk Zıplayıcısı) adlı sahada gerçekleşti. Ostenburg-Moravek birlikleri, gelen trene ateş açan 80 tıp öğrencisiyle karşılaştı. Trendeki askerler hızla sahaya indi, ancak karşı çıkan tek gücün öğrenciler olduğunu bilmeden, I. Karl'tan daha fazla komut bekleyerek saldırı durdurdular. Ancak I. Karl kan dökülmesini istemiyordu, bu nedenle Bicske'de kutsal bir ayine katıldı ve Korgeneral Hegedűs'in haber vermesini bekledi.
I. Karl'ın tereddütü ölümcüldü. Hükûmet takviye getirmeyi başardı. Horthy'nin kendisinden heyecan verici bir konuşma dinleyen ilk birlikler sabah 11'de çatışma alanına vardı. Öğleden sonra bir karşı saldırı başlattılar ve Törökugrató sahasını yeniden ele geçirmeyi başardılar.
Bu olayların ardından her iki taraf da ateşkes konusunda anlaştı, ancak daha önce yaşananlar hangi tarafın daha kararlı olduğunu zaten gösterdi. Horthy birliklerini birleştirmeye devam ederken, I. Karl'ın askerleri kaçmaya başladı. Ertesi sabah müzakereler başladı, ancak I. Karl gönüllü olarak istifa etmeyi reddetti, bu nedenle taraflar yeniden çatışmaya girdi. Bunu duyan I. Karl geri çekilme emri verdi, ancak Ostenburg-Moravek birlikleri kuşatıldı ve esir alındı.
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Yenilginin I. Karl için ciddi sonuçları oldu: taraftarları artık ona güvenmiyordu. Batı eyaletlerinin askerleri Horthy'ye yeniden yemin ettiler ve I. Karl'ın ülkeyi terk etmesini engellediler. Tutuklandı ve Tihany Manastırı'na götürüldü. Ancak davanın kapanması zaman alacaktı çünkü I. Karl'ın dönüşünü bahane eden Birinci Çekoslovak Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Edvard Beneš, başarısız darbeyi Macaristan karşıtı kampanyası için kullanmak istedi. Küçük Antant ile Macaristan'a karşı ikinci bir işgal başlatmaya çalıştı: ancak plan yalnızca Yugoslavya tarafından desteklenirken, Romanya tarafsız kaldı.
Bu durumda hükûmet bir an önce I. Karl'tan kurtulmaya çalıştı. İtilaf Devletleri, Madeira adasını ikamet yeri olarak belirledi. I. Karl, 1 Nisan 1922'de İspanyol gribinden adada öldü.
Öğrenci birlikleri daha sonra, beş yıl içinde Macaristan'ın en büyük öğrenci organizasyonu haline gelen Turul Derneğini kurdu.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Flyer Budaoers" (PDF). 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "What did the battle of Budaörs mean to Otto von Habsburg? – Otto von Habsburg Foundation". habsburgottoalapitvany.hu. 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2023.