Karsak

Karsak
Korunma durumu
	; Asgari endişe altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem:	Animalia (Hayvanlar);
Şube:	Chordata (Kordalılar);
Sınıf:	Mammalia (Memeliler);
Takım:	Carnivora (Etçiller);
Alt takım:	Caniformia (Köpeğimsiler);
Familya:	Canidae ; (Köpekgiller);
Oymak:	Vulpini ; (Asıl tilkiler);
Cins:	Vulpes;
Tür:	V. corsac;
İkili adlandırma
	Vulpes corsac; (Linnaeus, 1758)
	; Yayılımı

Karsak (Vulpes corsac), korsak tilkisi, step tilkisi ya da bozkır tilkisi olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasının asıl tilkiler (Vulpini) oymağına ait, Orta Asya'da yaygın olan bir tilki türü.

Özellikleri

Karsağın tüyleri gri ya da kırmızımsı olur. Alt kısımları sarı ya da beyaz renk olur. 50 cm uzunluğa (+ 30 cm kuyruk) varabilir. Kendisine benzeyen yakın akrabası kızıl tilki ile arasında en önemli farkları, kızıl tilki'den daha uzun bacakları ve kulakları olmasıdır.

Yaşam alanı

Karsak Orta ve Doğu Asya'da, Volga Irmağı'nın güneyinden Mançurya, Tibet, Güney Rusya, Türkistan, Moğolistan, Transbaykalya, Kuzey Çin ve Kuzey Afganistan'a kadar uzanan bir coğrafyada yaygındır.

Yaşam alanı olarak bozkırları ve yarı çölleri tercih eder. Ormanlardan, ağaçlı bölgelerden, yerleşim yerlerinden ve tarlalardan uzak durur.

Güzel görünümlü olan ve sıcak tutan postu yüzünden çok avlanmıştır. 19'uncu yüzyılın sonlarında örneğin Sibirya'da sırf Irbit kentinde her yıl 10.000 Karsak postu satılmış olduğu bilinmektedir. Karsak, ziraatçılık yapılan bölgelerde yaşayamadığı için, bozkırların günden güne azalıp tarlaya dönüşmesi onun için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Yaşam alanının daralması ve çok fazla avlanılması, eskiden yayılım gösterdiği coğrafyanın büyük bir kısmından yok olmasına yol açmıştır.

Yaşam şekli

Karsak küçük memeliler, kuşlar, böcekler ve nadir olarak da bitki ile beslenir. Çoğunlukla diğer hayvanlar (örneğin porsuk) tarafından inşa edilmiş mağaralara yerleşir. Hür yaşamında gece aktif olduğu kabul edilse de, hayvanat bahçelerinde tutulan bozkır tilkilerinin gündüzleri de aktif olduğu görülmektedir. Diğer tilkilerden daha sosyaldir ve diğer bozkır tilkileriyle birlikte aynı mağarayı paylaşır. Kışın, beraber ava çıkan gruplar oluşturur. Bu küçük grupların, birbiriyle akraba olan hayvanlardan oluştuğu tahmin edilir.

Dişi tilki Ocak ve Mart ayları arasında, 50-60 gün süren bir gebelikten sonra 2-11 yavru dünyaya getirir.

Karsak diğer tilkiler gibi kötü kokmaz. Bu yüzden 18'inci yüzyılda Rusya'da onu ev hayvanı olarak tutanlar olmuştur.

Adlandırma

Karsak sözü Türk dillerinden köken alır: Kazakça (қарсақ), Özbekçe (қарсоқ; qarsoq), Tatarca (карсак; qarsaq), Uygurca (قارساق). Moğolca (хярс)'ya Türkçeden geçmiştir. Rusçaya da корсак biçiminde geçen kelime, buradan İngilizceye corsac olarak geçmiştir. Türkçede İngilizceden geçme korsak biçimi de kullanılır.^[1]

Dipnotlar

^ Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü KARSAK : Türkmence garsak, Nogayca karsak, Karakalpakça karsak, Başkurtça karsak, Kırgızca karsak tülkü; Orta Türkçede karsak olarak kullanılır. Eski Kıpçakçada da karsak olarak geçer. .... Türkçeden Farsçaya geçmiştir. Rusçada da korsak olarak kullanılır. Ruslar arasında Korsakov soy adında saklanmıştır. Almanca (Korsak), Fransızca (corsac) gibi dillerde de kullanılır. Karcag (Macaristan) kumanlardan kalma bir yer adıdır. ....

Familya: Köpekgiller (Canidae)

Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.

Oymak: Asıl tilkiler (Vulpini)

İri kulaklı tilki	İri kulaklı tilki (O. megalotis)
Urocyon	Boz tilki (U. cinereoargenteus) • Ada boz tilkisi (U. littoralis)
Vulpes	Kızıl tilki (V. vulpes) • Bengal tilkisi (V. bengalensis) • Afgan tilkisi (V. cana) • Güney Afrika tilkisi (V. chama) • Karsak (V. corsac) • Tibet tilkisi (V. ferrilata) • Kutup tilkisi (V. lagopus) • Cüce tilki (V. macrotis) • Soluk tilki (V. pallida) • Kum tilkisi (V. rueppelli) • Ova tilkisi (V. velox) • Çöl tilkisi (V. zerda)

Oymak: Asıl köpekler (Canini)

Kısa kulaklı tilki	Kısa kulaklı tilki (A. microtis)
Canis	Kurt (C. lupus) • Kızıl kurt (C. rufus) • Kır kurdu (C. latrans) • Altın çakal (C. aureus) • Kara sırtlı çakal (C. mesomelas) • Çizgili çakal (C. adustus) • Habeş kurdu (C. simensis)
Yengeç yiyen tilki	Yengeç yiyen tilki (C. thous)
Yeleli kurt	Yeleli kurt (C. brachyurus)
Asya yaban köpeği	Asya yaban köpeği (C. alpinus)
Falkland tilkisi	Falkland tilkisi (D. australis)
Afrika yaban köpeği	Afrika yaban köpeği (L. pictus)
Rakun köpeği	Rakun köpeği (N. procyonoides)
Pseudalopex	And tilkisi (P. culpaeus) • Arjantin gri tilkisi (P. griseus) • Darwin tilkisi (P. fulvipes) • Pampa tilkisi (P. gymnocercus) • Peru çöl tilkisi (P. sechurae) • Brezilya dövüş tilkisi (P. vetulus)
Çalı köpeği	Çalı köpeği (S. venaticus)

[1] Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü KARSAK : Türkmence garsak, Nogayca karsak, Karakalpakça karsak, Başkurtça karsak, Kırgızca karsak tülkü; Orta Türkçede karsak olarak kullanılır. Eski Kıpçakçada da karsak olarak geçer. .... Türkçeden Farsçaya geçmiştir. Rusçada da korsak olarak kullanılır. Ruslar arasında Korsakov soy adında saklanmıştır. Almanca (Korsak), Fransızca (corsac) gibi dillerde de kullanılır. Karcag (Macaristan) kumanlardan kalma bir yer adıdır. ....

[1]