Boyalı Höyük
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Boyalı Höyük |
| il: | Çorum |
| İlçe: | Sungurlu |
| Köy: | Yörüklü |
| Türü: | Höyük |
| Tahribat: | |
| Tescil durumu: | |
| Tescil No ve derece: | |
| Tescil tarihi: | |
| Araştırma yöntemi: | Kazı |
Boyalı Höyük, Çorum İl merkezinin güneybatısında, Sungurlu İlçesi'nin kuzeybatısında, Yörüklü belde merkezinin 2 km. doğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Yörüklü'nün genişlemesiyle artık bir mahallesi haline gelen eski Güloluk Köyü'nün 450 metre doğusundaydı.[1] Yerleşmenin bulunduğu vadi, Delice Havzası ile Kaledere dağlık bölgesi arasında uzanmaktadır. Bölge, MÖ III. binyılda Hatti Kültürü'nün çekirdek bölgesi olarak görülmektedir. Bu nedenle Boyalı Höyük kazıları bölgesel bir çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır.[2] Diğer yandan Hüseyindede Höyüğü ve Fatmaören Höyüğü'ne yaklaşık 7 km. mesafededir.[3] Üç höyük de birer Hitit yerleşmesidir.
Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyük, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Tayfun Yıldırım ve aynı bölümden Doç. Dr. İbrahim Tunç Sipahi tarafından 1997 yılında saptanmış, yüzeyden MÖ III. binyıl, Eski Hitit ve Frig çanak çömleği toplanmıştır.[4] Höyükte kazılar 2004-2007 yıllarında Çorum Müzesi adına Doç. Dr. Tunç Sipahi yönetiminde yapılmıştır.[5] Kazı kararında, yakındaki Hüseyindede Höyüğü etkili olmuştur. Metal buluntu yönünden söz konusu höyük yetersiz kabul edilecek buluntu vermiştir.[1][2] Öte yandan Hüseyindede bir Eski Hitit kült merkezi olarak ortaya çıkmıştır ve kült yapısı dışında başkaca mimari kalıntı bulunmamıştır. Bu yüzden yakın çevrede başka bir yerleşimin olması gerektiği düşünülüyor ve belirlenmesine çalışılıyordu. Bu amaçla Yörüklü'nün batısındaki Fatmaören kazıları başlatılmıştı. Boyalı Höyük'te 2004 yılında yapılan yüzey çalışmalarında Eski Hitit çanak çömleği bulunması üzerine höyükte kazı yapılmasına karar verilmişti.[2]
Tabakalanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyükte Erken Tunç Çağı III. Evre, Eski Hitit Dönemi ve Demir Çağı tabakaları tespit edilmiştir.[1] Eski Hitit Dönemi'nin iki safhalı olduğu düşünülmektedir. Roma Dönemi'nde ise tepenin mezarlık olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.[2]
Buluntular
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken Tunç Çağı III. Evre sonlarına tarihlenen çanak çömlek buluntuları Alacahöyük'ün ve Resuloğlu Höyük mezarlığının aynı döneme tarihli buluntularıyla paralellik gösterir. Batı yamaçtaki kazıda Erken Hitit A olarak tanımlanan bir yapı topluluğuna ulaşılmıştır. Burada çok sayıda ağırşak, tezgâh ağırlığı, riton ve çanak çömlekler ortaya çıkarılmıştır.[1] Geniş odalarıyla önemli bir mimari buluntu olarak görülmesi nedeniyle izleyen yıllardaki çalışmaların ağırlığı bu yapı alanına verilmiştir. Bazı odalar küçük birer bölme halindedir ve yapı kompleksine sonradan eklenmiş izlenimi vermektedir. Örneğin 24 no'lu oda 2,40 x 2,30 metre boyutlarındayken 21 no'lu oda 70 x 60 cm. boyutlarındadır. Bu küçük bölmelerin sonradan eklenmiş kiler gibi işlevleri yerine getirdiği düşünülmektedir. Yapı kompleksinin genel özellikleri, tüm duvarlarda aynı tip taş ve örgü tekniğinin kullanılması, iç duvarlarda sıva izlerine rastlanmaması, geniş ve zengin bir buluntu çeşitliliği vermesidir.[2]
A yapısında ele geçen buluntulardan ağırşakların hepsi bezemeli olup Eski Hitit Dönemi'nin karakteristik formlarındadır. Ele geçen deniz kabukları ise deniz kenarı yerleşimlerle ticari ilişkileri göstermektedir. Tezgâh ağırlıklarının çokluğu yerleşmenin Eski Hitit Dönemi'nde önemli bir dokumacılık merkezi olduğu görüşünü vermektedir. Diğer yandan bazı odalarda ele geçen küçük adak kapları ve çok sayıdaki riton, yapının dini bir işlevi de üstlendiği şeklinde yorumlanmaktadır.[2]
Eski Hitit Dönemi'ne tarihlenen yapı katlarının ağır bir tahribata uğradığı, yangın izlerinden ve bazı duvarların içe doğru yıkılmış olmasından anlaşılmaktadır. Hüseyindede ve Fatmaören'de de aynı tarihlere denk gelen tahribat izleri önceki yıllardaki kazı çalışmalarında saptanmıştır. Bu tahribatların ardından bölgenin terk edildiği belirtilmektedir. Dolayısıyla Boğazköy ve Alacahöyük'ün kuzeybatı ve batı bölgesinde, Kızılırmak'a doğru olan bölgede Hitit İmparatorluğu Dönemi'nde kayda değer bir yerleşim henüz saptanabilmiş değildir.[6]
Çorum'un Alaca İlçesi yakınlarındaki Eskiyapar Höyüğü'nde bulunan kabartmalı, parlak astarlı çanak çömlek Boyalı'nın üst katmanlarında çokça ele geçmiştir. Ayrıca boğa kabartmalı kaplardaki tarz, yine Eskiyapar'la paralellik göstermektedir.[2]
Kazılarda ulaşılan bir biyoarkeolojik buluntu özellikle ilginçtir. Bir Hitit matarasının içinde 3500 yıllık bal ve arı reçinesiyle karıştırılmış halde çörekotu tohumları bulunmuştur.[7] Ayrıca orta boy bir erzak küpünde kömürleşmiş halde baklagillerden olan mürdümük tohumları bulunmuştur. Zamanında mürdümüğün besin olarak kullanıldığı, küpün hemen yanındaki öğütme taşından da anlaşılmaktadır.[8]
Tahribat durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyük tarımsal faaliyetlerle tahrip olmaktadır. Batı kesimi, tarla genişletmek için, bir metre yükseklikte bir kesit oluşturacak şekilde hafriyata uğramıştır.[9]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Fotoğraflar 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 2006-2007 kazı çalışmaları raporları, kazı alanından ve ele geçen küçük buluntulardan fotoğraflar
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012.
- ^ a b c d e f g "Türk Tarih Kurumu". 12 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012.
- ^ "Current Archaeology In Turkey". 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012.
- ^ XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı 27 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1998) Cilt 1, Sh.: 436
- ^ "Çorum Kültür ve Turizm Müdürlüğü". 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012.
- ^ Tunç Sipahi, İsmet Ediz, Eski Hitit Çağı'nda Boyalı Höyük ve Çevresi Çorum Kültür ve Sanat Dergisi Sayı 4 Sh.: 3
- ^ "Aktuel Arkeoloji". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012.
- ^ T. Sipahi, İ. Ediz, Sh.: 5
- ^ "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012.