İçeriğe atla

Boeing 737

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Boeing 737-200 sayfasından yönlendirildi)
Boeing 737
American Airlines'a ait 2019 model bir Boeing 737-8 MAX
American Airlines'a ait 2019 model bir Boeing 737-8 MAX
TürüYolcu uçağı
Ulusal köken ABD
ÜreticiBoeing
İlk uçuş9 Nisan 1967
Hizmete giriş10 Şubat 1968
(İlk teslim hava yolu Lufthansa ile)
DurumuEtkin hizmette
Ana kullanıcıSouthwest Airlines
Continental Airlines
Ryanair
Alaska Airlines
Üretim aralığı1968- günümüz
Üretim sayısı11,177 - 1 Kasım 2021 itibarıyla[1]
Program maliyeti737-800 106.1 milyon $ (Amerikan doları)
737 Max 10 134.9 milyon $ (Amerikan doları) (2022)[2]
DeğişimleriBoeing T-43
Boeing 737 Classic
Boeing 737 Next Generation
Boeing 737 MAX

Boeing 737 kısa ve orta mesafe menzilli, tek koridorlu, dar gövdeli ve düşük fiyatlı, jet motorlu havayolu uçağıdır.[3] Boeing'in diğer modelleri 707 ve 727'den türetilerek tasarlanmış olan Boeing 737'nin toplam dokuz versiyonu üretilmiştir. Boeing 737 Max üretiminin başlamasından sonra Boeing 737NG olarak adlandırılan -600,700,800 ve 900 versiyonunun üretimi 18 Aralık 2019 tarihinde son 737NG'nin KLM Havayollarına teslim edilmesiyle sonlanmıştır.

İlk olarak 1964 yılında tasarlanmış ve ilk uçuşunu 1967 yılında gerçekleştirmiştir. Havayolu seferlerine ise Şubat 1968'de başlamıştır.[4] 737 modeli Boeing'in üretimdeki tek koridorlu, dar gövdeli uçağıdır ve daha önceden marketin hakimi 707, 727, 757, DC-9 ve MD-80/90 uçaklarının yerini doldurmuştur.

737, Boeing firması tarafından 1967 yılından beri aralıksız olarak üretilmektedir. Dünyada 114 ülkeden 360'a yakın havayolu 737 uçaklarıyla hizmet veriyor. Kasım 2021'e kadar 11.177 uçak teslim edilmiştir ve 7.004 sipariş teslim beklemektedir.[5] 737 serisi, Aralık 2021 tarihi itibarıyla tarihteki en çok sipariş alan ve üretilen jet hava yolu uçağıdır.[6] Dünya üzerinde her an 1.250 adet 737 uçağı havadadır ve ortalama her beş saniyede bir uçak kalkış ve iniş gerçekleştirmektedir. Boeing 737, dünya nüfusuna eşdeğer, yaklaşık yedi milyar yolcu taşımıştır.[7]

Gelişim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kökenleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Boeing firması, 1960'lı yıllarda 727'nin yerini alacak kısa mesafelerde efektif olacak jet uçak dizaynı üzerinde çalışmaya başladı.[8] İlk dizayn çalışmaları 11 Mayıs 1964 tarihinde başladı.[9] Boeing'in yoğun pazar araştırmaları sonucunda 50 ila 60 arasında yolcu kapasiteli uçuşlar yapması üzerinde karar alındı. Lufthansa 19 Şubat 1965 tarihinde verdiği sipariş ile bu modelin ilk müşterisi oldu.[10] Bu siparişin boyutu 22 uçak ve toplam değeri 67 milyon ABD Doları tutarındaydı.[11] Bu siparişin bugünkü karşılığı 190.28 milyon ABD dolarına karşılık gelmektedir ve sipariş öncesi Lufthansa, Boeing'den 737 projesinin iptal edilmeyeceğine dair garanti aldı. Lufthansa ile yapılan görüşmeler sonucunda kış aylarında 737 projesinde koltuk sayısının 100'e çıkarılmasına karar verildi.[10]

5 Nisan 1965 tarihinde, Boeing firması United Airlines'ın 40 adet 737 siparişi verdiğini açıkladı. United orijinal tasarıma göre biraz daha büyük uçak talep ettiğinden, Boeing gövdeyi kanat önünden 91 santimetre (36 in) ve arkasından 102 santimetre (40 in) uzattı.[12] Bu yeni daha uzun versiyona 737-200 adı verildi ve ilk tasarım olan kısa gövdeli dizayn 737-100 olarak anıldı.[13]

Dizayn

[değiştir | kaynağı değiştir]
Garuda Indonesia'a ait bir Boeing 737-400'de görüldüğü gibi motor hava giriş yüzü yuvarlak değildir.
Gol Linhas Aéreas'a ait bir Boeing 737-800'in sol taraftaki türbini

737 Klasik serileri (300, 400, 500) ile "Yeni Jenerasyon" (Next-Generation) serilerinde (600, 700, 800, 900) motorun ön yüzündeki hava giriş yüzleri, çoğu uçak motoru modeline benzer şekilde dairesel (yuvarlak) değildir. Motorun alttan basık bir dairesel şekilde olmasından dolayı, önden arkaya doğru bakılırsa, saat 4 yönünde iken, eklenti dişliler saat 6 yönündedir. Bu şekilde dizayn edilmesinin sebebi, 737'nin pek çok havayolu uçağına göre daha alçak gövde tasarımına sahip olması ve orijinal 737'lerin daha küçük P&W motorlar için tasarlanmış olması ve daha büyük olan CFM56 motorlar için daha çok yer açıklığına ihtiyaç duymasıdır. Bu tasarımdan dolayı 737-300 ve sonraki versiyonlarda motorlar havacılıkta FOD olarak bilinen yabancı cisimlerin motora girmesine daha eğimlidir.

737 uçaklarında yakıt boşaltma sistemi mevcut değildir. Acil durumun türüne göre, 737'ler yakıtı yakmak için havada uçmaya devam ederler veya maksimum iniş ağırlığının üzerinde bir ağırlıkla inişe giderler. Ağırlıktan kazanmak ve üretim masraflarını ve karışıklığı azaltmak için 737'lerde ana iniş takımları için ana bir kapak yoktur. Gövde ortasında bulunan ve kanatların altındaki ana iniş takımları uçağın gövdesindeki kendilerine ait boşluğa girerler ve iniş takımlarının bacakları kısmen kapakla kapanır ve iniş takımı boşluğunda aerodinamik olarak kapanır. Lastiklerin kenarları uçuş sırasında uçağın altında açıktadır. "Jant kapağı" olarak adlandırabilecek yan yüzey tekerlerin aerodinamik profilini tamamlar. Bu yan yüzey olmadan uçağın operasyonu yasaktır, çünkü anti-skid fren sistemi ile ilgili yer sürati sensörü buradadır.

Toplanmış bir Boeing 737 iniş takımı

Uçuş kontrolleri güvenliği üst düzeyde tutulan 737'lerde hidrolik sistemin tamamen kaybolması veya iki motorun arızası durumlarında, otomatik olarak ve sorunsuz olarak servo yoluyla kontrol edilebilir. 737 bu boyutta ve hidrolik olmadan çalışabilir tek modern yolcu uçağıdır.

Kıvrık kanatlı bir 737-800

737 kokpitlerinde genellikle ana glareshield üzerine konumlanmış tepe pencereleri bulunmaktadır. Bu şekilde dizayn edilen pencereler 707'den esinlenilmiştir. Bu sayede özellikle dönüşlerde daha büyük görüş açısı sağlanmakta ve yıldızların navigasyonda kullanılması sağlanmıştır. Gelişen versiyonlarla gelen modern avyonikler ile bu pencereler gereksiz olmuş, pek çok pilot bu pencerelerden gelen güneşi kapamak için gazete veya benzeri maddeler ile burayı kapamaktadır. 2004 yılından itibaren bu pencereler 737 kokpit dizaynından kaldırılmış, sadece bazı askeri üretimlere veya şirket talebi üzerine eklenmektedir. Bu pencereler bazen genel bakım sırasında teknik ekip tarafından da kaldırılır ve metal bir kapak ile kapatılır.

Kıvrık kanat ucu türü tasarım yeni üretim 737'lerde kullanılmaktadır. Bu wingletler yaklaşık olarak 8 fit (2,4 m) boyundadır ve kanat uçlarına monte edilir. Bu sayede kanat ucu vorteks azaltılmış olur ve yakıt tasarrufu sağlanır. Ayrıca motorun aşınması azaltılır ve kalkış esnasındaki gürültü azaltılmış olur.

737-600, -700 ve -800'ler için kısa meydanlara uygun versiyonlar, üretilmiş olup; bu uçaklar operatörlere payload'un artması ile 5.000 fit (1.500 m)'den kısa meydanlara operasyon yapma imkânı sunmaktadır. Bu uçaklarda geliştirilmiş kanat ön slatları ile kaldırma kuvvetinin artması sağlanmıştır. Ayrıca iki pozisyonlu kuyruk yüksekliği ile daha düşük yaklaşma süratleri sağlanmış ve uçuş spoiler'ın geliştirilmesi ile uçak daha kısa meydanlara uçabilir konuma gelmiştir. Bu geliştirmeler 737-900ER'de standart hale gelmiştir.[14]

Modelleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

737 modelleri dokuz büyük türevleri de dahil olmak üzere üç kuşağa ayrılabilir. Bu Orijinal modelleri 737-100, 737-200/-200ADV'den oluşur. Klasik modelleri 737-300, 737-400 ve 737-500'den oluşur. Yeni nesil türevleri olan 737-600, 737-700/-700ER, 737-800 ve 737-900/-900ER'den oluşur. Bu dokuz değişik modele ek olarak T sürümleri birçok özellik taşır T -43 olan bir Boeing 737-200, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından kullanılır. Türk Hava Kuvvetleri tarafında Barış Kartalı Projesi (Havadan Erken İhbar ve Kontrol Uçağı) olarak kullanacak olan Boenig 737-700 türevi olan Boeing 737 AEW&C kullanılır.

Orijinal

[değiştir | kaynağı değiştir]
Olympic Airways 737-200 (SX-BCA)
Corendon Hava Yolları 737-300 (TC-TJB)
MNG Hava Yolları 737-400 (TC-MNH)
Balkan Havayolları 737-500 (LZ-BOC)
Tunisair 737-600 (TS-IOL)
AnadoluJet 737-700 (TC-JKG)
Turkish Airlines 737-800 (TC-JGH)
Sky Airlines 737-900ER (TC-SKP)

737-100

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk tarifeli uçuşu 1968'de Luftahansa tarafından başlatıldı. 737-100 Boeing 707'nin değiştirilmiş ve geliştirilmiş halidir, 30 adet üretildikten sonra üretimi tamamlanmış olup yerini bir üst versiyona bırakmıştır. Orijinal Boeing prototipi, en son NASA tarafından kullanıldı ve Seattle'de uçuş müzesinde sergilenmektedir.

737-200

[değiştir | kaynağı değiştir]

Klasik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Boeing 737 Classic

737-300

[değiştir | kaynağı değiştir]

737-300 737 klasik dizinin ilk modelidir. Düzleştirilen alt taraf, yakıt ekonomisinde önemli kazançlar ve gürültüde bir azalmayı sağlayan CFM56 turbofan motorlar ile güçlendirilmiştir. İlk Teslimatı 28 Kasım 1984'te US Hava yoluna (ABD) yapılmıştır. Son Teslimat ise 17 Aralık 1999'da Yeni Zelanda Hava yollarına yapılmıştır. Toplam 1113 adet 737-300 Üretilmiştir. 1 Sınıfta 128 sıkışık düzende 137 yolcu taşıyabilir, 737-300SP hem yolcu hem kargo taşıyan versiyonudur.

737-400

[değiştir | kaynağı değiştir]

737-400 737-300'ün geliştirilmiş versiyonudur. 159 Standart 168 sıkılaştırılmış yolcu taşıyabilir ve 4000 km mesafe katedebilir. Toplam 486 adet üretilmiştir, ilk Uçuş 19 Şubat 1988, ilk teslimat 15 Ekim 1988 PACE hava yoluna (USA), son teslimat 25 Şubat 2000 CSA hava yoluna (Çek Cumhuriyeti) yapılarak üretimi tamamlanmıştır. 737 400F, Boeing tarafından teslim edilen bir model değildi, ama bütün bir kargo hava aracına döndürülen bir 737-400. Alaska hava yolu taşımacılık tarafından, yarı yolcu ve yarı kargo olarak hala hizmettedir.

737-500

[değiştir | kaynağı değiştir]

737-500 737-200'ün geliştirilmiş versiyonudur, uçak gövdesi uzunluğu 737-200'e benzerdir. 737-300'e göre daha tutumlu olmak için daha az yolcuyla daha uzun mesafeye uçmaktadır. 123 Standart 132 sıkılaştırılmış yolcu taşıyabilir 4444 km mesafe katedebilir. Toplam 389 adet üretilmiştir, ilk Uçuş 1987, ilk teslimat 28 Şubat 1990 Southwest hava yoluna (USA), son teslimat 21 Haziran 1999 Nippon hava yoluna (Japonya) yapılarak üretimi tamamlanmıştır.

Yenil Nesil

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Boeing 737 Next Generation

Klasik versiyona göre Gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Geliştirilen CFM56-7 turbofan motoru, CFM56-3'ten %7 daha verimli
  • 3,000 deniz miline (5,556 km) arttırılan azami menzil ile kıtalar arası uçuş
  • Arttırılan yakıt kapasitesi ve daha yüksek azami kalkış ağırlığı (MTOW)
  • Modern seyrüsefer ve altı-ekran LCD cam kokpitli gösterge paneli
  • Boeing-777'e benzer yolcu kabin geliştirmesi: daha çok yer ve koltuk mesafesi.
  • Tekrar tasarlanan dikey dengeleyici.
  • Yeni kanat profili, artırılan kanat alanı,
  • Yeni nesil Boeing 737 600, 700, 800 ve 900′de yaklaşık 22.9 km uzunlukta kablo bulunuyor (300, 400, 500′den yaklaşık 2.5 km daha az).
  • Uçak başına ortalama toplam 367,000 değişik parçadan imal edilen 737, desenine göre değişen ve kuru ağırlığı 125 kg'yi bulan yaklaşık 200 litre boya ile boyanıyor.

737 Yeni Nesil üretim programı kilometre taşları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 5 Eylül 1994 Yeni nesil 737 ailesinin en büyük üyesi olan 737-800, İngiltere'de yapılan Farnborough Air Show'da sektöre tanıtıldı. Almanya'nın Hapaq-Lloyd Havayolları sipariş veren ilk müşteri oldu.
  • 15 Mart 1995 İskandinavya Havayoları (SAS), 35 adet 737-600 siparişi verdi.
  • 17 Kasım 1995 Yeni nesil Boeing 737 ailesi, iki yılda aldıkları siparişler dünya havacılık tarihinin en çok satan uçakları unvanını aldılar.
  • 28 Nisan 1995 Yeni nesil 737'leri güçlendiren CFM56-7 motorları Fransa'da test edilmeye başlandı.
  • 1 Aralık 1995 737-700 modeli Washington'daki Renton ve Kansas'taki Wichita fabrikalarında üretim hattına girdi.
  • 2 Temmuz 1996 Sürekli seyahat etmek zorunda olan yöneticiler için, 737-800 modelinin bir versiyonu olan “Boeing İş Jetleri” nin tasarımına başlandı.
  • 2 Aralık 1996 ilk 737-700 uçağı üretim hattından çıktı.
  • 8 Aralık 1996 Yapımı tamamlanan ilk 737-700 uçağı 50.000 kişinin katıldığı bir törenle dünyaya tanıtıldı.
  • 9 Şubat 1997 Üretilen birinci Boeing 737-700 uçağı, ilk uçuşunu yaptı.
  • 14 Mart 1997 İlk 737-800 uçağının gövdesi tamamlanarak Wichita'daki Boeing fabrikasından Renton'daki tesise getirildi.
  • 30 Haziran 1997 İlk 737-800 uçağı, binlerce Boeing çalışanının katıldığı bir törenle üretim hattından çıktı.
  • 31 Temmuz 1997 Boeing 737-800, 3 saat 5 dakika süren ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
  • 7 Kasım 1997 737-700 uçağı Amerikan Federal Havacılık Kurumu'nun (FAA) uçuş sertifikasını aldı.
  • 4 Kasım 1997 Alaska Hava yolları, en uzun yeni nesil Boeing 737 uçağı olan 737-900 modeli için 10 adetlik sipariş verdi.
  • 8 Aralık 1997 Yeni nesil 737 ailesinin en küçük üyesi olan 737-600'lerin birincisinin yapımı tamamlandı.
  • 17 Aralık 1997 İlk 737-800 uçağı, Southwest Hava yolları'na teslim edildi.
  • 22 Ocak 1998 Boeing 737-600 ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
  • 19 Şubat 1998 Boeing 737-800, Avrupa Ortak Havacılık Otoritesi (JAA) uçuş sertifikasını aldı.
  • 13 Mart 1998 Boeing 737-800, Amerikan Federal Havacılık Kurumu'nun (FAA) uçuş sertifikasını almaya hak kazandı.
  • 9 Nisan 1998 Boeing 737-800, Avrupa Ortak Havacılık Otoritesi'nin (JAA) uçuş sertifikasını aldı.
  • 22 Nisan 1998 Yapımı tamamlanan ilk Boeing 737-800 uçağı, Almanya'nın Hapaq Lloyd Havayolları'na teslim edildi.
  • 18 Ağustos 1998 Boeing 737-600, Amerikan Federal Havacılık Kurumu'nun (FAA) uçuş sertifikasını almaya hak kazandı.
  • 3 Kasım 1998 Türk Hava Yolları kesin siparişleri içerisinde olan Boeing 737-800 uçaklarının ilk altı adedini törenle teslim aldı. Türk Hava Yolları Filosunda hâlen 136 adet[15] 737 türü uçaklar kullanılmaktadır.

737-600

[değiştir | kaynağı değiştir]

737-600 737-500'ün geliştirilmiş versiyonudur ve Airbus A318, Embraer 195 ve Bombardier's C serisi ile kıyaslanabilir. seçenek olarak wingletsi (kıvrık kanat)'I kapsamayan üretimde sakin olan tek Boeing-737'dir. 737-600, ilk uçuş 1995'te ilk teslimi 18 Eylül 1998'de (Scandinavian Airlines) İskandinavyalı havayolu na yapılmıştır. Yeni nesil ailesinin en küçük üyesi olup Toplam 69 adet 737-600 teslim edilmiştir.

737-800 kokpit

Teslim edilen Hava yolları ve miktarı

  • Air Algerie: 5
  • GECAS: 7
  • ILFC: 6
  • Lauda Air: 2
  • Pembroke Capital Limited: 1
  • SAS: 28
  • Tunis Air: 7
  • WestJet: 13

Kıvrık Kanat

[değiştir | kaynağı değiştir]
737-800 uçağına ait bir kıvrık kanat.
737-MAX uçağına ait bir kıvrık kanat.

Kıvrık kanat (Winglets): uçak operatörlerine birkaç faydayı sağlayan kanat uç uzatmalarıdır. Uç uzatma seçeneği 737'yi sınıfında en yeni ve en ileri teknolojik liderliğini artırır. Bu yeni teknoloji 737-700, 737-800 ve 737 900ER versiyonları üzerine takılabilir, Türkiye'de THY Teknik A.Ş tarafından montajı yapılmaktadır. Kıvrık kanatlar sürtünmeyi azaltarak motorun daha verimli çalışmasında ciddi katkısı olan parçalardır. THY'nin Boeing 737-800 uçaklarında kullanılan kıvrık kanat uçları, bir uçakta yılda yaklaşık 380 bin litre yakıt tasarrufu sağlıyor. Hâlen dünya genelinde kullanılan Boeing 737-700'lerin yüzde 65'i ve 737-800'lerin yüzde 57'si kıvrık kanat uçlarıyla uçuyor. Kıvrık kanat uçları, yeni nesil Boeing 737'lerin hızını 135 kilometre, menzilini yaklaşık 240 kilometre yükseltiyor, maksimum kalkış ağırlığında 3 tona kadar artış sağlıyor, daha kısa sürede yükselip, daha sessiz uçabiliyor, işletme maliyetlerinde yüzde 4'e kadar tasarrufu sağlıyor. Yüksek rakım ve sıcak iklime sahip bölgelerdeki havaalanlarından kalkışı kolaylaştırıyor. Kıvrık kanat uçları, Boeing İş Jetleri ve Yeni Nesil Boeing 737–700 / –800 uçakları için Aviation Partners şirketi tarafından geliştirildi. Boeing ve Aviation Partners, kıvrık kanat ucu üretimi için Aviation Partners Boeing adında bir şirket kurdu ve ilk testler 1998 yılında Boeing İş Jetleri'nde yapıldı. Kıvrık kanat uçlarının ilk müşterisi Hapag–Lloyd Flug şirketi oldu. Alman charter havayolu, 2000 yılının Temmuz ayında İngiltere'de düzenlenen Farnborough Havacılık Fuarı'nda, 26 kıvrık kanat ucu seti sipariş etti. Hapag–Lloyd'un kıvrık kanat uçlarına sahip ilk 737–800 uçağı, 2001 yılının başında teslim edildi ve mayıs ayında da ticari uçuşlarına başladı.

737-700

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kasım 1993 yılında ilk siparişini Southwest Havayollarından alan 737-700 yeni nesil serisi. 737-300'den geliştirilmiştir, 1998 yılında hizmete girmiştir, doğrudan rakibi Airbus A319'dur. Ekonomik yapılandırma bir sınıfta 149, iki sınıfta 126 yolcu taşıyabilir. Boeing, 30 Ocak 2006 tarihinde 737-700ER üretimini başlattı. İlk teslim ve lansman müşterisi All Nippon Airways oldu. 16 Şubat 2007 de 737-800, kanat ve iniş takımları ile 737-700 gövde birleştirilerek 737-700ER BBJ1 ve 737-700IGW üretime başladı. Geleneksel 2-sınıf konfigürasyonunda 126 yolcu oturma yeri, 700ER 5510 deniz mili (10.205 kilometre) ile uzun menzile sahiptir. Bu modelin rakibi Airbus A319LR'dir.


737-700C modeli yolcu ve yük taşımak için dizayn edilmiştir. Uçağın sol tarafında büyük bir kapı vardır. ABD Deniz Kuvvetleri, 737-700C nin ilk müşterisi oldu. C-40A Clipper C-9B Skytrain yedek olarak ABD Donanması tarafından kullanılan 737-700C. C-40B ve C-40C general ve diğer üst düzey liderlerinin taşınması için Amerikan Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.

Boeing 737 AEW&C 737-700ER için 737-700IGW kabaca Bu bir Havadan Erken Uyarı ve Kontrol uçağıdır. 737AEW.Avustralya, Türkiye ve Güney Kore tarafından takip edilen ve ilk müşterileri olması beklenmektedir. Türk Hava Kuvvetleri için 4 adet üretilen uçaklardan ilk teslimi 2012 yılı içerisinde teslim edildi. 2 adette opsiyonu bulunmaktadır.

Temmuz 2008 sonunda, Delta Air Lines Messier-Bugatti Kullanıcıları için uçak karbon frenler ile donatılmıştır.

737-800

[değiştir | kaynağı değiştir]

Boeing 737-800'ler, 39.5 metre uzunluğunda, 162 ila 189 arasında yolcu taşırken, 5.665 km'lik menzile ulaşıyor. Boeing 737-800'ler ses, yakıt ve kalkış hızında yapılan gelişmeler sayesinde, hâlen kullanılan 737 modellerinden daha hızlı, daha yüksek ve daha uzun menzilli uçabilmektedir. Kanat yüzeyi %25 genişletilerek 12,5 metreye çıkan 737-800'lerin yakıt hacmi de %30 arttırılarak 26.136 litreye ulaştırılmıştır. 41.000 feet'lik uçuş yüksekliğine sahip 737-800'ler, hiç durmadan 5.420 kilometre uçabilmektedir. Havayolu firmalarının bakım ve kullanım giderlerini azaltmak amacıyla tasarlanan 737-800'ler, mevcut 737'leri uçurmaya eğitimli mürettebat tarafından da rahatlıkla kullanılabilmektedir.

Günümüzde 737'ler, 1998 yılında üretilmeye başlanan ilk Yeni Nesil 737'lere oranla, yüzde 5 Yakıt verimliliğine sahip. Boeing, sertifikasyon süreci devam eden yeni performans geliştirme paketi kapsamında, yeni nesil 737'lerin motor ve aerodinamik yapısında gerçekleştirdiği yeniliklerle, yüzde 2 ek yakıt tasarrufu sunuyor. Boeing'in motor üreticilerinden CFM firması da, motor donanımında yapacağı değişikliklerle yakıt tasarrufuna %1'lik katkı sağlayacak.

737-900

[değiştir | kaynağı değiştir]

Boeing, tek koridorlu uçak serisi 737 ailesinin en yeni modeli 737-900ER'yi 2005 yılında pazara sundu. Boeing 737-900ER, daha fazla yolcu ve daha uzun menzil özelliğiyle, Yeni Nesil 737 ailesinin kapasitesini artırıyor. İki ek acil çıkış kapısına sahip Boeing 737-900ER, farklı gövde tasarımı sayesinde, tek tip kabin konfigürasyonunda 220 yolcu taşıyabiliyor. 737-900ER'nin gövdesinde yapılan yapısal ve aerodinamik değişiklikler, uçağın daha fazla ağırlıkla havalanmasına olanak tanırken, menzilini de 5.885 kilometreye çıkarıyor. Kıvrık kanat uçları, uçağa %3,5 - %4 oranında yakıt tasarrufu ve daha düşük karbon emisyonu sağlıyor.

737 MAX

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Boeing 737 MAX

2011 yılında, Boeing 737 MAX Programı Açıklandı.[16][17][18] Bu uçak sırasıyla 737-700, 737-800 ve 737-900ER yerini alacak. Ana değişiklikler CFM Uluslararası LEAP-1B motorların kullanımı vardır. Teslimatlara 2017 yılında başlaması planlanıyor, Southwest Airlines 150 uçak ile 737 MAX için firma siparişler için ilk müşterisi olacağını 13 Aralık 2011 tarihinde açıkladı. Renton 737 MAX modelinin yeni üretim merkezi olarak belirlendi. Boeing 737 MAX modelinin, benzersiz verimliliğiyle müşterilerinin gelecekteki filo ihtiyacını karşılamada temel rol üstleneceğini belirtildi.[19]

Bu versiyon 737'ler 2019 ve 2018 yıllarında karıştığı 2 ölümcül kaza sonrasında ground edilmiştir. LEAP-1B motorlarının çok güçlü ve büyük olması olması nedeniyle kanat altına NG serilerinde yapılan düzenlemeler ile sığdırılamamış, açısı ve konumu değiştirilmiştir. Bu sebepten dolayı uçak uçuşta sürekli burun kaldırma eğilimine sahip olmuştu. Bunu çözebilmek için Boeing MCAS (Manevra Kabiliyeti Takviye Sistemi) isimli bir sistem geliştirdi. Bu sistem 2 adet sensörden aldığı veriler ile burun kaldırma eğilimi olursa trim sararak uçağın burnunu düzeltecekti. Fakat Boeing'in havayollarına maliyetlerini düşürmeleri için bu sistemi tek sensörden alınan veriler ile yapmasına imkan vermesi sonucu herhangi bir sensör hatasında diğer sensörden karşılaştırma yapılamadığından dolayı pilota müdahale imkanı vermeden hızlı bir şekilde burnunu ezmeye başlıyordu. Bu skandal ortaya çıkınca uçağın sertifikası iptal edilmiştir. Boeing sorunu çözdüklerini açıklayıp tekrar sertifika süreci başlamıştır. 2020'nin son aylarında FAA tekrar sertifika vermiştir. 2021 itibarıyla Amerika'da tekrar uçuşlarına başlamış bulunmakta.

Siparişler ve Teslimatlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Toplam Üretim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ocak 2016 itibarıyla toplamda, 8.800 adetin üzerinde Boeing 737 üretildi ve teslim edildi.[5][20]

2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989
35 495 485 440 415 372 376 372 290 330 302 212 202 173 223 299 281 320 281 135 76 89 121 152 218 215 174 146
1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1972 1971 1970 1969 1968 1967
165 161 141 115 67 83 95 108 92 77 40 25 41 51 55 23 22 29 37 114 105 4

Model Gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

31 Ocak 2016 sonu itibarıyla, 13,297 adet Boeing 737 sipariş edilmiştir.[5] Modellere göre 737 Original, Classic, Next Generation ve Boeing Business Jet çeşitleri:

737 Original
Model Adet İlk Uçuş
737-100 30 9 Nisan 1967
737-200 1.010 8 Ağustos 1967
737-200C 104 18 Eylül 1968
737 Classic
737-300 1.113 24 Şubat 1984
737-400 486 19 Şubat 1988
737-500 389 30 Haziran 1989
737 Next Generation
Model Adet (Sipariş) İlk Uçuş
737-600 69 22 Ocak 1998
737-700 1.116(50) 9 Şubat 1997
737-800 3.911(1.092) 31 Temmuz 1997
737-800A 58(44)
737-900 52 3 Ağustos 2000
737-900ER 364(154) 1 Eylül 2006
737 Max
737-7 0 ()
737-8 0 (250)
737-9 0 ()
737 Boeing Business Jet
737-BBJ1 119(2) 4 Eylül 1998
737-BBJ2 21 N/A
737-BBJ3 7 N/A

Data bilgileri Boeing.com Ocak 2016[5]

Sivil Kullanıcılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Boeing 737 kullanıcılar listesi

Boeing 737'ler 190 ülkede, 500'den fazla havayolu şirketi tarafından kullanılmakta ve 1200'den fazla uçuş noktasına ulaşmaktadır. Toplam 8000 uçak sipariş üzerine ve 6000'den fazla teslim edilmiş olup, 4500'i hala servistedir. Herhangi bir zamanda aynı anda dünya üzerinde 1250 tane 737 havadadır.[21] 1968'de servise girdiğinden beri, 737 uçakları 12 milyardan fazla yolcu taşıdı, 120 milyar km (65 milyar deniz mili) yol kat etti ve havada 296 milyondan fazla saat uçtu. Boeing 737, Dünya'daki büyük ölçekli ticari jet uçuşlarının %25'ini gerçekleştirmektedir.[21][22]

Teknik özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Modeller 737-100 737-400 737-500 737-600 737-700/
737-700ER 		737-800 737-900ER
Kokpit Personeli İki
Yolcu Kapasitesi 118 (1-sınıf, yoğun)
104 (1-sınıf, standard)		 168 (1-sınıf, yoğun),
159 (1-sınıf, standard)		 132 (1-sınıf, yoğun),
123 (1-sınıf, standard))		 149 (1-sınıf, yoğun),
140 (1-sınıf, standard)		 189 (1-sınıf, yoğun),
175 (1-sınıf, standard)		 220 (1-sınıf, çok yoğun),
204 (1-sınıf, yoğun),
177 (1-sınıf, standard)
Oturacak Yer Sahası 30 in (1-sınıf, yoğun),
34 in (1-sınıf, standard)		 30 in (1-sınıf, yoğun), 32 in (1-sınıf, standard) 28 in (1-sınıf, çok-yoğun),
30 in (1-sınıf, yoğun),
32 in(1-sınıf, standard)
Yer Genişiliği 17.2 in (1-Sınıf, 6 yan yana koltuk)
Uzunluk 94 ft
(28.6 m)		 119 ft 6 in
(36.5 m)		 101 ft 8 in
(31.1 m)		 102 ft 6 in
(31.2 m)		 110 ft 4 in
(33.6 m)		 129 ft 6 in
(39.5 m)		 138 ft 2 in
(42.1 m)
Kanat Açıklığı 93 ft
(28.3 m)		 94 ft 8 in
(28.9 m)		 117 ft 5 in
(35.7 m)
Yükseklik 37 ft
(11.3 m)		 36 ft 5 in
(11.1 m)		 41 ft 3 in
(12.6 m)		 41 ft 2 in
(12.5 m)
Kanat Eğimi 25° (436 mrad) 25.02° (437 mrad)
Görünüş Oranı 8.83 9.16 9.45
Gövde Genişliği 12 ft 4 in (3.76 m)
Gövde Yüksekliği 13 ft 2 in (4.01 m)
Kabin Genişliği 11 ft 7 in (3.54 m)
Kabin Yüksekliği 7 ft 3 in (2.20 m)
Boş ağırlık 61,864 lb
(28,120 kg)		 73,040 lb
(33,200 kg)		 68,860 lb
(31,300 kg)		 80,031 lb
(36,378 kg)		 84,100 lb
(38,147 kg)		 91,108 lb
(41,413 kg)		 98,495 lb
(44,676 kg)
Maksimum Kalkış Ağırlığı

MTOW

108,218 lb
(49,190 kg)		 149,710 lb
(68,050 kg)		 133,210 lb
(60,550 kg)		 145,500 lb
(66,000 kg)		 Basic: 154,500 lb
(70,080 kg)
ER: 171,000 lb
(77,565 kg)		 174,200 lb
(79,010 kg)		 187,700 lb
(85,130 kg)
Maksimum İniş Ağırlığı

MLW

99,000 lb
(44,906 kg)		 124,000 lb
(56,246 kg)		 110,000 lb
(49,895 kg)		 121,500 lb
(55,112 kg)		 128,928 lb
(58,604 kg)		 146,300 lb
(66,361 kg)
Kargo Kapasitesi 650 ft³
(18.4 m³)		 1,373 ft³
(38.9 m³)		 822 ft³
(23.3 m³)		 756 ft³
(21.4 m³)		 966 ft³
(27.3 m³)		 1,591 ft³
(45.1 m³)		 1,852 ft³
(52.5 m³)
Minimum Kalkış Mesafesi 6,646 ft (1,990 m) 8,483 ft (2,540 m) 8,249 ft (2,470 m) 8,016 ft (2,400 m) 8,283 ft (2,480 m) 8,181 ft (2,450 m)
Uçuş Tavanı 35,000 ft
(10,700 m)		 37,000 ft
(11,300 m)		 41,000 ft
(12,500 m)
Seyir Hızı 0.74 (485 mph, 780 km/h) 0.785 (514 mph, 828 km/h) 0.78 (511 mph, 823 km/h)
Maksimum Hız 0.82 (544 mph, 876 km/h, 473 kt)
Maksimum Yüklü Menzili 1,860 NM (3,440 km) 2,165 NM (4,005 km) 2,402 NM (4,444 km) 3,050 NM (5,648 km) Basic: 3,365 NM (6,230 km)
WL: 3,900 NM (7,220 km)
ER: 5,375 NM (9,955 km)		 3,060 NM (5,665 km) 2,700 NM (4,996 km) in 1 Sınıf,
3,200 NM (5,925 km) in 2 Sınıf
Maksimum Yakıt Kapasitesi 4,725 US gal
(17,860 L)		 6,130 US gal
(23,170 L)		 6,296 US gal
(23,800 L)		 6,875 US gal
(26,020 L)		 7,837 US gal
(29,660 L)
Motor (x 2) Pratt & Whitney JT8D-7 CFM International 56-3B-2 CFM 56-3B-1 CFM 56-7B20 CFM 56-7B26 CFM 56-7B27 CFM 56-7
Max. İtiş (x 2) 19,000 lbf (84.5 kN) 22,000 lbf (97.9 kN) 20,000 lbf (89.0 kN) 20,600 lbf (91.6 kN) 26,300 lbf (116.0 kN) 27,300 lbf (121.4 kN)
Seyir Gücü (x 2) 3,870 lbf (17.21 kN) 4,930 lbf (21.92 kN) 4,902 lbf (21.805 kN) 5,210 lbf (23.18 kN) 5,480 lbf (24.38 kN)
Fan Uç Çapı 44 in (1.12 m) 60 in (1.52 m) 61 in (1.55 m)
Motor uzunluğu 126 in (3.20 m) 93 in (2.36 m) 98.7 in (2.51 m)
Motor yer temizlemesi 20 in (51 cm) 18 in (46 cm) 19 in (48 cm)

Kaynaklar: Boeing 737 Specifications,[23] 737 Airport Planning Report[24]

Kayda Değer Kazaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugüne kadar 140 Boeing 737 kazasında, yaklaşık 3 bin 900 kişi öldü. Ölümlü kazaların önemli bölümü iniş sırasında gerçekleşti. İşte en dikkat çekenleri:

8 Ocak 1989: British Midland Havayolları'na ait 8 mürettebat ve 118 yolcu taşıyan Boeing 737-400, East Midlands Havaalanı yakınlarında düştü. 47 yolcu öldü.

1 Şubat 1991: USAir Flight Havayolları'na ait 6 mürettebat ve 83 yolcu taşıyan Boeing 737-300, Los Angeles Havaalanı'na iniş sırasında düştü. Kazada 2 mürettebat ve 20 yolcu öldü.

26 Temmuz 1993: Asiana Havayolları'na ait Boeing 737-500k dağa çarptı. 110 kişiden 68'si öldü.

8 Eylül 1994: USAir Flight Havayolları'na ait Boeing 737-300, kontrolünü kaybetti ve Pittsburg Uluslararası Havaalanı'nın dışında düştü. Kazada kurtulan olmadı

29 Aralık 1994: Türk Havayolları'na ait Boeing 737-400 Van'da düştü, 56 kişi öldü.

8 Mayıs 1997: Çin'in Southern Havayolları'na ait 9 mürettebat ve 65 yolcu taşıyan Boeing 737-300, Shenzen'e inişi sırasında düştü. Kazada 2 mürettebat ve 33 yolcu öldü.

19 Aralık 1997: Silkair Havayolları'na ait Boeing 737-300 Endonezya'da nehre düştü. Kazada kurtulan olmadı.

7 Nisan 1999: Türk Havayolları'na ait Boeing 737-400 Trakya uçağı, kalkışından kısa süre sonra, Adana'nın Ceyhan ilçesinde yerleşim alanı yakınındaki tarım arazisine düştü. Hacıları almak üzere Suudi Arabistan'a giden uçağın 6 mürettebatından kurtulan olmadı.

5 Mart 2000: Southwest Havayolları'na ait Boeing 737-300, California Burbank'ta inişe geçerken düştü. Mürettebatın ve yolcuların tamamı öldü.

7 Mayıs 2000: Mısır Havayolları'na ait 6 mürettebat ve 56 yolcu taşıyan Boeing 737-500, Tunus'ta inişe geçtiği sırada düştü. 3 mürettebat ve 11 yolcu öldü.

14 Ağustos 2005: Yunan Havayolları'na ait 6 mürettebat ve 115 yolcu taşıyan Boeing 737-300, hava basıncı nedeniyle bir tepeye çarptı. Kazada yolcuların tamamı ve mürettebatın 5'i öldü.

1 Ocak 2007: Adam Havayolları'na ait Boeing 737-300, Juanda Uluslararası Havaalanı'na inişe geçerken kontrolünü kaybetti. Ölen olmadı.

7 Mart 2007: Endonezya Garuda Havayolları'na ait 7 mürettebat ve 133 yolcu taşıyan Boeing 737-400, Adisucipto Uluslararası Havaalanı'na inişe geçerken düştü. 1 mürettebat ve 21 yolcu öldü.

14 Eylül 2007: Aerfolt Flight'a ait Boeing 737-500 inişe geçmeden kısa süre önce düştü. Mürettebatın tümü ve 82 yolcu öldü.

20 Aralık 2008: Continental Havayolları'na ait Boeing 737-500 model uçak Denver Uluslararası Havaalanı'nda pistten çıkarak yanmaya başladı. Kazada ölen olmadı

25 Şubat 2009: Türk Hava Yollarının 1951 sefer sayılı uçağı, Hollanda'nın Amsterdam kentinde Schiphol havaalanına inişte yere çakıldı. Uçak, havaalanına iniş sırasında 3 parçaya ayrıldı, nihai kaza raporunda hatalı altimetre yüzünden Boeing'e, uçağı hızlı hareket etmeye zorlayan kuleye ve iniş hazırlığına geç başlayan pilotlara ağır eleştiriler yöneltildi. Kazada 3 ü pilot toplam 9 kişi öldü.

Kıyaslanabilir uçaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2023. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2023. 
  3. ^ Brady, Chris. "Boeing 737 Sales". The Boeing 737 Technical Site. 25 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2023. 
  4. ^ "The Boeing 737-100/200." 13 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Airliners.net, Demand Media, Inc. Retrieved: April 22, 2009.
  5. ^ a b c d "737 Model Orders and Deliveries data." 28 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Boeing, Mayıs 2009. Erişildi: 8 Nisan 2009.
  6. ^ Chui, Sam (15 Ocak 2022). "Top 10 Most-Produced Commercial Aircraft Types". SamChui.com (İngilizce). 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2023. 
  7. ^ flightglobal. com "The 737 Story: Little Wonder" 10 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved: January 7, 2008.
  8. ^ "Transport News: Boeing Plans Jet." The New York Times, 17 Temmuz 1964. 18 Ekim 2009'da erişildi.
  9. ^ Endres 2001, s. 122.
  10. ^ a b Sharpe and Shaw 2001, s. 13.
  11. ^ "German Airline Buys 21 Boeing Short-Range Jets." The Washington Post, 20 Şubat 1965. 18 Ekim 2009'da erişildi.
  12. ^ Sharpe and Shaw 2001, s. 17.
  13. ^ Redding 1997, s. 182.
  14. ^ "Boeing Delivers First 737 with Enhanced Short Runway Package to GOL." 13 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. boeing.com, 31 Temmuz 2006. 8 Ekim 2009'da erişildi.
  15. ^ "THY yolcu uçağı filosu". turkishairlines.com. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 
  16. ^ "Boeing Launches 737 New Engine Family with Commitments for 496 Airplanes from Five Airlines" (Basın açıklaması). Boeing. 30 Ağustos 2011. 27 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2011. 
  17. ^ "Boeing officially launches re-engined 737". Flightglobal. 30 Ağustos 2011. 26 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  18. ^ Norris, Guy (30 Ağustos 2011). "Boeing Board Gives Go-Ahead To Re-Engined 737". Aviation Week. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Boeing and American Airlines Agree on Order for up to 300 Airplanes" (Basın açıklaması). Boeing. 20 Temmuz 2011. 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  20. ^ "Orders and Deliveries." 23 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Boeing, December 31, 2010. Retrieved: January 23, 2011.
  21. ^ a b flightglobal. com "The 737 Story: Little Wonder" 10 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved: January 7, 2008.
  22. ^ 737 Facts 26 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Boeing. Retrieved: October 30, 2006.
  23. ^ Boeing 737 Technical Information 30 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Boeing Commercial Airplanes.
  24. ^ Boeing 737 Airplane Characteristics for Airport Planning 24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Boeing Commercial Airplanes.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Boeing 737 ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Boeing 7x7 uçak üretim zaman çizelgesi, 1955-günümüz
1950'ler 1960'lar 1970'ler 1980'ler 1990'lar 2000'ler 2010'lar
5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Boeing 707
Boeing 720
Boeing 717 (MD-95)
Boeing 727
Boeing 737 Orijinal Boeing 737 Classic Boeing 737 NG Boeing 737
Boeing 747 (Boeing 747SP) Boeing 747-400 747-8
Boeing 757
Boeing 767
Boeing 777 Boeing 777X
Boeing 787
  = Dar gövde   = Geniş gövde
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Boeing_737&oldid=33856638" sayfasından alınmıştır