Bloom'un Taksonomisi
Bloom'un Taksonomisi, eğitimde öğrenme hedeflerinin karmaşıklık ve özgüllük seviyelerine göre sınıflandırılması için kullanılan üç hiyerarşik modelden oluşur. Bu üç liste, bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanlardaki öğrenme hedeflerini kapsar. Bilişsel alan listesi, geleneksel eğitimin ana odağı olmuştur ve genellikle müfredat öğrenme hedeflerini, değerlendirmeleri ve etkinlikleri yapılandırmak için kullanılır.
Bu modeller, taksonomiyi geliştiren eğitimciler komitesine başkanlık eden Benjamin Bloom'un adını almıştır. Bloom, aynı zamanda standart metin olan "Eğitim Hedeflerinin Taksonomisi: Eğitim Hedeflerinin Sınıflandırılması" adlı eserin ilk cildini de düzenlemiştir.[1][2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]"Eğitim Hedeflerinin Taksonomisi"nin yayımlanması, müfredat ve sınav tasarımı konusunda eğitimciler arasındaki iletişimi geliştirmek amacıyla 1949'dan 1953'e kadar süren bir dizi konferansın ardından gerçekleşmiştir.[3]
Taksonominin ilk cildi, "El Kitabı I: Bilişsel" 1956'da[1] ve ikinci cildi olan "El Kitabı II: Duyuşsal" 1964'te yayımlandı.[3][4][5][6][7] Bilişsel alan için taksonominin gözden geçirilmiş bir versiyonu ise 2001 yılında oluşturuldu.[8]
Bilişsel alan
[değiştir | kaynağı değiştir]1956 tarihli orijinal taksonomi versiyonunda, bilişsel alan aşağıda listelenen altı hedef düzeyine ayrılmıştır.[9] 2001'de Bloom'un taksonomisinin gözden geçirilmiş baskısında, düzeylerin isimleri biraz değiştirilmiş ve sıraları yeniden düzenlenmiştir: Hatırlama, Anlama, Uygulama, Analiz, Değerlendirme ve Yaratma (Sentez yerine).[8][10]
| Seviye | Tanım | Örnek |
|---|---|---|
| Bilgi | Bilgi, terimlerin, temel kavramların veya cevapların anlamlarını mutlaka anlamadan, bunları tanıma veya hatırlama sürecini içerir. Bu bilginin bazı özellikleri şunları içerebilir:
|
Yaygın olarak kullanılan üç elma çeşidini adlandırın. |
| Kavrama | Kavrama, bilgileri ve fikirleri organize ederek, özetleyerek, çevirerek, genelleyerek, tanımlamalar yaparak ve ana fikirleri belirterek anladığını göstermeyi içerir. | Amasya elması ile Golden elmasının ayırt edici özelliklerini özetleyin. |
| Uygulama | Uygulama, edinilen bilgiyi yeni durumlarda sorunları çözmek için kullanmayı içerir. Bu, edinilen bilgi, teknikler ve kuralların uygulanmasını kapsar. Öğreniciler, önceki bilgilerini kullanarak sorunları çözebilmelidir; bağlantıları ve ilişkileri tanımlamalı ve bunların yeni durumlarda nasıl uygulandığını anlamalıdır. | Elmalar C vitamini eksikliğinden kaynaklanan iskorbüt hastalığını önler mi? |
| Analiz | Analiz, bilgiyi bileşen parçalara ayırmayı, parçaların birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunu belirlemeyi, motivasyonları veya nedenleri tanımlamayı, çıkarımlarda bulunmayı ve genellemeleri desteklemek için kanıt bulmayı içerir. Özellikleri şunları içerir:
|
Elma ile yapılan yiyeceklerin dört farklı şekilde sunumunu karşılaştırın; hangilerinin en yüksek sağlık faydalarını sağladığını inceleyin. |
| Sentez | Sentez, çeşitli unsurlardan bir yapı veya desen oluşturmayı içerir; ayrıca parçaları bir araya getirerek bir bütün oluşturmak veya bilgi parçalarını birleştirerek yeni bir anlam yaratmak anlamına gelir. Özellikleri şunları içerir:
|
Bir "sağlıksız" elmalı turta tarifini, seçtiğiniz malzemeleri değiştirerek "sağlıklı" bir tarife dönüştürün. Seçtiğiniz malzemelerin sağlık faydalarını, orijinal malzemelerle karşılaştırarak savunun. |
| Değerlendirme | Değerlendirme, belirli kriterlere dayanarak bilgi ve fikirlerin geçerliliği veya işin kalitesi hakkında yargılarda bulunarak görüşleri sunmayı ve savunmayı içerir. Özellikleri şunları içerir:
|
Turta pişirmek için hangi elma türleri uygundur ve neden? |
Duygusal alan
[değiştir | kaynağı değiştir]Duygusal alandaki beceriler, insanların olaylara duygusal olarak nasıl tepki verdiklerini ve diğer canlıların acısını veya sevincini hissetme yetilerini tanımlar. Duyuşsal hedefler genellikle tutumlar, duygular ve hislerdeki farkındalık ve gelişimi hedefler.
Duyuşsal alanda, en düşük düzeyden en yüksek düzeye doğru beş seviye bulunmaktadır.
| Seviye | Tanım |
|---|---|
| Alma/ Uyarılma | En düşük seviye; öğrencinin pasif bir şekilde dikkatini vermesidir. Bu seviye olmadan hiçbir öğrenme gerçekleşemez. Alım, öğrencinin hafızası ve tanıma yeteneği ile de ilgilidir. |
| Tepkide bulunma | Öğrenci, yalnızca bir uyarana dikkat etmekle kalmaz, aynı zamanda öğrenme sürecine aktif olarak katılır ve bir şekilde tepki verir. |
| Değer verme | Öğrenci, bir nesneye, olaya veya bilgi parçasına bir değer atfeder. Öğrenci, edindiği bilgiye bir veya birden fazla değer ile ilişkilendirir. |
| Örgütleme | Öğrenci, farklı değerleri, bilgileri ve fikirleri bir araya getirebilir ve bunları kendi şemasına dahil edebilir; öğrenci, öğrenilenleri karşılaştırma, ilişkilendirme ve detaylandırma yapar. |
| Kişilik haline getirme | Bu seviyedeki öğrenci, soyut bilgi oluşturmaya çalışır. |
Psikomotor alan
[değiştir | kaynağı değiştir]Psikomotor alandaki beceriler, bir araç veya aleti fiziksel olarak kullanma yeteneğini tanımlar; bu bir el veya çekiç gibi bir araç olabilir. Psikomotor hedefler genellikle davranış veya becerilerdeki değişim veya gelişime odaklanır.
Bloom ve meslektaşları psikomotor alandaki beceriler için alt kategoriler oluşturmadı, ancak o zamandan beri diğer eğitimciler kendi psikomotor taksonomilerini geliştirdi.[6] 1972'de araştırmacı Elizabeth Simpson, yedi seviyeden oluşan bir taksonomi önerdi.[11]
| Seviye | Tanım | Örnekler |
|---|---|---|
| Algılama | Motor aktiviteyi yönlendirmek için duyusal ipuçlarını kullanma yeteneği: Bu, duyusal uyarımdan, ipucu seçimine, çeviriye kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. |
|
| Hazırlık | Harekete geçme hazırlığı: Bu, zihinsel, fiziksel ve duygusal durumları içerir. Bu üç durum, bir kişinin farklı durumlara yanıtını önceden belirleyen eğilimlerdir. Psikomotorun bu alt bölümü, duyuşsal alanın "fenomenlere yanıt verme" alt bölümü ile yakından ilişkilidir. |
|
| Klavuzla yapma | Karmaşık bir becerinin erken aşamaları, taklit ve deneme-yanılma yöntemlerini içerir: Performansın yeterliliği, pratik yaparak elde edilir. |
|
| Mekanikleşme | Karmaşık bir beceriyi öğrenmenin ara aşaması: Öğrenilen tepkiler alışkanlık haline gelmiştir ve hareketler belirli bir güven ve yeterlilikle gerçekleştirilebilir. |
|
| Beceri haline getirme | Karmaşık hareket kalıplarını içeren motor eylemlerinin beceriyle gerçekleştirilmesi: Yeterlilik, hızlı, doğru ve yüksek derecede koordine bir performansla gösterilir ve bu, minimum miktarda enerji gerektirir.Bu kategori, tereddütsüz ve otomatik performansı içerir. Örneğin, oyuncular genellikle bir futbol topuna vurdukları anda memnuniyetsiz veya sinirli sesler çıkarırlar, çünkü hareketin sonucunu hissettikleri için ne üretileceğini anlayabilirler. |
|
| Uyum | Beceri iyi bir şekilde geliştirilmiştir ve birey, hareket kalıplarını özel gereksinimlere uyacak şekilde değiştirebilir. |
|
| Yaratma | Belirli bir durum veya özel bir sorun için yeni hareket kalıpları oluşturma: Öğrenme sonuçları, son derece geliştirilmiş becerilere dayanan yaratıcılığı vurgular. |
|
Bilginin tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]El Kitabı I'in ekinde, eğitim hedeflerinin alternatif, özet bir sınıflandırması için zirve noktası olarak hizmet eden bir bilgi tanımı bulunmaktadır. Bu tanım bilgi yönetimi gibi alanlarda da bağlam dışı olarak kullanılmıştır. 'Bilgi, burada tanımlandığı şekliyle, özel ve evrensel bilgilerin hatırlanmasını, yöntemlerin ve süreçlerin hatırlanmasını veya bir desen, yapı veya bağlamın hatırlanmasını içerir.'"[12]
Taksonomi şu şekilde düzenlenmiştir:
- 1.00 Bilgi
- 1.10 Spesifik bilgilerin bilgisi
- 1.11 Terminoloji bilgisi
- 1.12 Belirli gerçekler hakkında bilgi
- 1.20 Spesifik konularla başa çıkma yolları ve araçlar hakkında bilgi
- 1.21 Gelenekler hakkında bilgi
- 1.22 Eğilimler ve sıralamalar hakkında bilgi
- 1.23 Sınıflandırmalar ve kategoriler hakkında bilgi
- 1.24 Kriterler hakkında bilgi
- 1.25 Metodoloji hakkında bilgi
- 1.30 Bir alandaki evrensel ve soyut kavramlar hakkında bilgi
- 1.31 İlkeler ve genellemeler hakkında bilgi
- 1.32 Teoriler ve yapılar hakkında bilgi
Taksonominin eleştirisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Morshead (1965)'in ikinci cildin yayımlanmasında belirttiği gibi, sınıflandırma doğru şekilde yapılandırılmış bir taksonomi değildi, çünkü sistematik bir yapı gerekçesi eksikti.
Bu, daha sonra 2001'de yapılan orijinal taksonominin revizyonunda kabul edildi [8] ve taksonomi daha sistematik bir şekilde yeniden düzenlendi.
Taksonominin bilişsel alanına yönelik bazı eleştiriler, bu altı kategorinin varlığını kabul etmekle birlikte, bunlar arasında sıralı, hiyerarşik bir bağlantının varlığını sorgular.[13] Eğitimciler genellikle taksonomiyi bir hiyerarşi olarak görürler ve en alt seviyeleri öğretmeye değer görmemekte hata yapabilirler.[14][15] Daha düşük seviyelerdeki öğrenme, taksonominin daha yüksek seviyelerindeki becerilerin geliştirilmesini sağlar ve bazı alanlarda en önemli beceriler alt seviyelerde bulunur (örneğin, doğal tarih alanında bitki ve hayvan türlerinin tanımlanması).[14][15] Daha yüksek seviyedeki becerilerin, daha düşük seviyedeki becerilerden yapılandırılması, Vıgotski'nin yapılandırmacılığının bir uygulamasıdır.[16][17]
Bazıları en düşük üç seviyeyi hiyerarşik olarak sıralı, ancak üç yüksek seviyeyi paralel olarak değerlendirir.[8] Diğerleri ise bazen kavramları tanıtmadan önce uygulamaya geçmenin daha iyi olduğunu belirtirler. Amaç, gerçek dünya bağlamının önce geldiği ve teorinin ikinci planda olduğu bir problem bazlı öğrenme ortamı oluşturmaktır; böylece öğrencinin olguyu, kavramı veya olayı kavraması teşvik edilir.
Kategoriler arasındaki ayrım yapay olarak görülebilir, çünkü belirli bir bilişsel görev birçok süreci içerebilir. Hatta bilişsel süreçleri temiz ve belirgin sınıflara ayırma çabasının, bilişimin bütünsel, yüksek derecede bağlantılı ve ilişkili doğasını zayıflattığı ileri sürülebilir.[18] Bu, genel olarak zihinsel süreçlerin taksonomilerine yöneltilebilecek bir eleştiridir.
Taksonomi, öğrenme çıktıları yazılırken kullanılmak üzere tasarlanmış bir fiil hiyerarşisi olarak yaygın bir şekilde uygulanmaktadır. Ancak, 2020'de yapılan bir analiz, bu fiil listelerinin eğitim kurumları arasında tutarlılık göstermediğini ortaya koydu ve bu nedenle bir eğitim kurumunda bir seviyeye eşlenen öğrenme çıktılarının, diğer bir kurumda farklı seviyelere eşlenebileceğini gösterdi.[19]
Çıkarımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bloom'un taksonomisi, birçok öğretim felsefesinin temelini oluşturur, özellikle de içeriğe değil de becerilere daha fazla eğilim gösteren felsefelerin.[7][8] Bu eğitimciler, içeriği becerileri öğretmek için bir araç olarak görürler. Böyle felsefelerde yer alan üst düzey düşünme vurgusu, taksonominin uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme gibi en üst seviyelerine dayanır. Bloom'un taksonomisi, ödevlerde, metinlerde ve ders etkinliklerinde değerlendirme ve sınav sorularını dengelemeye yardımcı olmak için bir öğretim aracı olarak kullanılabilir ve böylece öğrencilerin öğrenimlerinde tüm düşünme seviyelerinin, bilgi arama gibi yönlerinin de etkin bir şekilde kullanılması sağlanabilir.[20]
Disiplinler arası bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bloom'un taksonomisi (ve revize edilmiş taksonomi) eğitim felsefesi ve yeni öğretim stratejileri geliştirme konusunda ilham kaynağı olmaya devam etmektedir. Daha yüksek düzey düşünme becerilerinde gerçekleşen beceri gelişimi, öğrenmede çoklu okuryazarlıklar ve modeller üzerine gelişen küresel odak ile ve entegre disiplinler alanının ortaya çıkan alanıyla iyi bir etkileşim içindedir.[21] Medya ile etkileşim kurma ve medya oluşturma yeteneği, hem yüksek düzey düşünme becerilerini (analiz, yaratım ve değerlendirme) hem de düşük düzey düşünme becerilerini (bilgi, kavrama ve uygulama) gerektirir.[22][23]
Görsel yorumlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bloom'un orijinal taksonomisi fiiller veya görsel temsiller içermemiş olabilir, ancak sonradan yapılan katkılar bu fikirleri araştırmacılar, öğretmenler ve öğrenciler için görsel olarak sunmuştur.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eğitim felsefesi
- Eğitim teknolojisi
- Eğitim psikolojisi
- Öğrenme stilleri
- Üstbiliş
- Pedagoji
- Beden eğitimi
- Bilgelik
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Bloom, B. S.; Engelhart, M. D.; Furst, E. J.; Hill, W. H.; Krathwohl, D. R. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook I: Cognitive domain. New York: David McKay Company.
- ^ Shane, Harold G. (1981). "Significant writings that have influenced the curriculum: 1906–1981". Phi Delta Kappan. 62 (5). ss. 311-314.
- ^ a b Bloom et al. 1956, s. 4: "The idea for this classification system was formed at an informal meeting of college examiners attending the 1948 American Psychological Association Convention in Boston. At this meeting, interest was expressed in a theoretical framework which could be used to facilitate communication among examiners.
- ^ Harrow, Anita J. (1972). A taxonomy of the psychomotor domain: A guide for developing behavioral objectives. New York: David McKay Company.
- ^ Dave, R. H. (1975). Armstrong, R. J. (Ed.). Developing and writing behavioral objectives. Tucson: Educational Innovators Press.
- ^ a b Clark, Donald R. (1999). "Bloom's Taxonomy of Learning Domains". 18 Ocak 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- ^ a b Krathwohl, David R. (2002). "A revision of Bloom's taxonomy: An overview". Theory into Practice. 41 (4). Routledge. ss. 212-218. doi:10.1207/s15430421tip4104_2. ISSN 0040-5841. 26 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2024.
- ^ a b c d e Anderson, Lorin W.; Krathwohl, David R., (Ed.) (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom's taxonomy of educational objectives. New York: Longman. ISBN 978-0-8013-1903-7.
- ^ a b Hoy, Anita Woolfolk (2007). Educational psychology. 10th. Boston: Pearson/Allyn and Bacon. ss. 530-531, 545. ISBN 978-0205459469. OCLC 68694368.
- ^ Armstrong, Patricia (10 Haziran 2010). "Bloom's Taxonomy". Vanderbilt University Center for Teaching. Vanderbilt University. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.
- ^ a b Simpson, Elizabeth (1972). Educational objectives in the psychomotor domain (PDF). 3. Washington, D.C.: Gryphon House. ss. 25-30. Şablon:ERIC. 13 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Nisan 2018.
- ^ Bloom et al. 1956, s. 201.
- ^ Paul, R. (1993). Critical thinking: what every person needs to survive in a rapidly changing world. 3rd. Rohnert Park, CA: Sonoma State University Press.
- ^ a b Flannery, Maura C. (November 2007). "Observations on biology" (PDF). The American Biology Teacher. 69 (9). ss. 561-564. doi:10.1662/0002-7685(2007)69[561:OOB]2.0.CO;2. 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
Biology is often referred to as an observational science almost as a slur, with the implication that biologists simply look at the living world without the strong theoretical and mathematic underpinnings of a science like physics. There is the suggestion that observation is easy. Thus biology is viewed as a lightweight science—anyone can do it: just go out and start looking, at birds, at grass, at cells under the microscope. Benjamin Bloom's taxonomy of learning tasks puts observation at the lowest level, with recall of information. This denigration of observation has long bothered me because I see it as often difficult and complex, a skill that needs to be learned and a talent that is much more developed in some.
- ^ a b Lawler, Susan (26 Şubat 2016). "Identification of animals and plants is an essential skill set". The Conversation. 17 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2017.
Ironically, the dogma that has been so detrimental to field taxonomy is known as Bloom's taxonomy. University lecturers are told to apply an educational theory developed by Benjamin Bloom, which categorises assessment tasks and learning activities into cognitive domains. In Bloom's taxonomy, identifying and naming are at the lowest level of cognitive skills and have been systematically excluded from University degrees because they are considered simplistic.
- ^ Vygotsky, L. S. (1978). "Chapter 6: Interaction between learning and development". Mind in society: the development of higher psychological processes. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ss. 79-91.
- ^ Keene, Judith; Colvin, John; Sissons, Justine (June 2010) [2010]. "Mapping student information literacy activity against Bloom's taxonomy of cognitive skills" (PDF). Journal of Information Literacy. 4 (1). ss. 6-21. doi:10.11645/4.1.189
. 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Eylül 2024. When supporting students outside the classroom situation, a subject aware advisor should be capable of spotting mistakes in a student's solution and of analysing these mistakes to identify the difficulty that the student is encountering. Such support can be seen as offering scaffolding in a student's 'zone of proximal development' (Vygotsky, 1978) and exemplified by teaching students to analyse a problem through the identification of the key elements and the relationships between these elements.
- ^ Fadul, J. A. (2009). "Collective Learning: Applying distributed cognition for collective intelligence". The International Journal of Learning. 16 (4). ss. 211-220. doi:10.18848/1447-9494/CGP/v16i04/46223. ISSN 1447-9494.
- ^ Newton, Philip M.; Da Silva, Ana; Peters, Lee George (10 Temmuz 2020). "A pragmatic master list of action verbs for Bloom's taxonomy". Frontiers in Education. Cilt 5. doi:10.3389/feduc.2020.00107 .
- ^ Jansen, B. J.; Booth, D.; Smith, B. (2009). "Using the taxonomy of cognitive learning to model online searching" (PDF). Information Processing & Management. 45 (6). ss. 643-663. doi:10.1016/j.ipm.2009.05.004. 10 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Eylül 2024.
- ^ Kress, G.; Selander, S. (2012). "Multimodal design, learning and cultures of recognition". Internet and Higher Education. 15 (1). ss. 265-268. doi:10.1016/j.iheduc.2011.12.003.
- ^ Paul, R.; Elder, L. (2004). Critical and creative thinking. Dillon Beach, CA: The Foundation for Critical Thinking.
- ^ The New London Group (1996). "A pedagogy of multiliteracies: designing social futures". Harvard Educational Review. 66 (1). ss. 60-93. doi:10.17763/haer.66.1.17370n67v22j160u.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bloom, B. S. (1994). "Reflections on the development and use of the taxonomy". Rehage, Kenneth J.; Anderson, Lorin W.; Sosniak, Lauren A. (Ed.). Bloom's taxonomy: A forty-year retrospective. Yearbook of the National Society for the Study of Education. 93. Chicago: National Society for the Study of Education. ISSN 1744-7984.
- Clark, Donald R. (1999). "Bloom's Taxonomy of Learning Domains". 18 Ocak 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2014.
- Krathwohl, D. R.; Bloom, B. S.; Masia, B. B. (1964). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook II: the affective domain. New York: David McKay Company.
- Morshead, Richard W. (1965). "On Taxonomy of educational objectives Handbook II: Affective domain" (PDF). Studies in Philosophy and Education. 4 (1). ss. 164-170. doi:10.1007/bf00373956. hdl:2027.42/43808 .
- Orlich, Donald; Harder, Robert; Callahan, Richard; Trevisan, Michael; Brown, Abbie (2004). Teaching strategies: a guide to effective instruction
(7. bas.). Houghton Mifflin. ISBN 978-0-6182-9999-7.
