Birinci Filipin Cumhuriyeti
Filipinler República Filipina Republica ng̃ Filipinas Filipin Cumhuriyeti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1899-1901 | |||||||||
Slogan Libertad, Justicia, e Igualidad "Özgürlük, Adalet ve Eşitlik" | |||||||||
 Filipinler'in konumu | |||||||||
| Başkent | Malolos | ||||||||
| En büyük şehir | Manila | ||||||||
| Resmî dil(ler) | İspanyolca | ||||||||
| Tanınan millî diller | Filipin dilleri | ||||||||
| Resmî din | Seküler devlet | ||||||||
| Demonim | Filipinli | ||||||||
| Hükûmet | Üniter parlamenter cumhuriyet | ||||||||
| Cumhurbaşkanı | |||||||||
| |||||||||
| Başbakan | |||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Ulusal Meclis | ||||||||
| Tarihî dönem | Filipin-Amerikan Savaşı | ||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 298.719 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 1898[1] sayımı | 7.832.719 | ||||||||
| Para birimi | Filipin pesosu | ||||||||
| |||||||||
.svg)
.svg)
Birinci Filipin Cumhuriyeti (İspanyolca: República Filipina) veya Malolos Cumhuriyeti, Filipin Devrimi sırasında kurulan bir cumhuriyetti. Resmen Emilio Aguinaldo başkanlığında 23 Ocak 1899 tarihinde kuruldu.[2] Filipinler dışında tanınmadı ancak 19 Nisan 1901'e kadar aktif kaldı. Manila Körfezi Muharebesi'ndeki Amerikan zaferinin ardından Aguinaldo Filipinler'e döndü, 12 Haziran 1898'de Filipin Bağımsızlık Bildirgesi'ni yayınladı ve o yılın 18 ve 23 Haziran'ında ardışık devrimci Filipin hükûmetlerini ilan etti.
Aralık 1898'de İspanya ve Amerika Birleşik Devletleri, İspanya-Amerika Savaşı'nı sona erdiren 1898 Paris Antlaşması'nı imzaladı. Antlaşmanın bir parçası olarak İspanya, Filipinler'i Amerika Birleşik Devletleri'ne devretti. Antlaşma, karşılıklı onayların değiş tokuş edildiği 11 Nisan 1899'a kadar resmen ilan edilmedi. Bu arada, 23 Ocak 1899'da, Birinci Filipin Cumhuriyeti'ni kuran Malolos Anayasası ilan edilmişti ve 4 Şubat 1899'da Manila'da Amerikan ve Filipin güçleri arasında Filipin-Amerikan Savaşı'na dönüşen bir çatışma patlak vermişti.[3][4] Aguinaldo, 23 Mart 1901'de Isabela'da Amerikan güçleri tarafından ele geçirildi ve 19 Nisan 1901'de ABD'ye bağlılığını ilan ederek Filipin Cumhuriyeti'ni fiilen sona erdirdi.[5][6]
Birinci Filipin Cumhuriyeti bazen Asya'daki ilk uygun anayasal cumhuriyet olarak nitelendirilir,[7][8][9] ancak ondan önce eski Hindistan'ın Mahajanapadalar, Lanfang Cumhuriyeti, Formosa Cumhuriyeti veya Ezo Cumhuriyeti gibi birkaç eski Asya cumhuriyeti daha bulunmaktaydı. Aguinaldo, Malolos'tan önce, Tejeros ve Biak-na-Bato'da kurulan ve her ikisi de kendilerine República de Filipinas ("Filipinler Cumhuriyeti") adını verenler gibi bir dizi hükûmete liderlik etmişti. Ancak, bu hükûmetlerin kurucu belgelerinin aksine, Malolos Anayasası kısmen seçilmiş bir kongre tarafından usulüne uygun olarak onaylandı ve gerçek bir temsili demokrasi çağrısında bulundu.[2][10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ La Dinastía (Barcelona). 29/11/1898, page 3 24 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. as returned in search results at the National Library of Spain 11 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ a b Guevara 1972, ss. 104–119
- ^ Kalaw 1927, ss. 199–200.
- ^ Paterno, Pedro Alejandro (2 Haziran 1899). "Pedro Paterno's Proclamation of War". The Philippine-American War Documents. San Pablo City, Philippines: MSC Institute of Technology, Inc. 19 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.
- ^ Aguinaldo y Famy, Don Emilio (19 Nisan 1901). "Aguinaldo's Proclamation of Formal Surrender to the United States". The Philippine-American War Documents. Pasig, Philippines: Kabayan Central Net Works Inc. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.
- ^ Brands 1992, s. 59.
- ^ "The First Philippine Republic". Philippine Government. 7 Eylül 2012. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021.
- ^ "Asia's First Republic". Mantle. 12 Haziran 2019. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2024.
- ^ Saulo, A. B. (1983). Emilio Aguinaldo: Generalissimo and President of the First Philippine Republic--first Republic in Asia. Phoenix Publishing House. ISBN 978-971-06-0720-4. Erişim tarihi: 6 Aralık 2024.
- ^ Tucker 2009, s. 364
Bibliyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Agoncillo, Teodoro A. (1997). Malolos: The Crisis of the Republic. University of the Philippines Press. ISBN 978-971-542-096-9.
- Brands, Henry William (1992). Bound to empire: the United States and the Philippines. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-507104-7.
- Calit, Harry S. (2003). The Philippines: current issues and historical background. Nova Science Publishers. ISBN 978-1-59033-576-5.
- Doyle, Robert C. (2010). The Enemy in Our Hands: America's Treatment of Enemy Prisoners of War from the Revolution to the War on Terror. University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2589-3.
- Duka, C. (2008). Struggle for Freedom. Rex Bookstore, Inc. ISBN 978-971-23-5045-0.
- Guevara, Sulpico, (Ed.) (1972). The Laws of the First Philippine Republic (the laws of Malolos) 1898–1899. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Library (2005 tarihinde yayınlandı). Erişim tarihi: 26 Mart 2008. (published online 2005, University of Michigan Library)
- Halstead, Murat (1898). The Story of the Philippines and Our New Possessions, Including the Ladrones, Hawaii, Cuba and Porto Rico.
- Kalaw, Maximo Manguiat (1927). The Development of Philippine Politics. Oriental commercial.
- Linn, Brian McAllister (2000a). The Philippine War, 1899–1902. University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-1225-3.
- Linn, Brian McAllister (2000b). The U.S. Army and Counterinsurgency in the Philippine War, 1899–1902. UNC Press Books. ISBN 978-0-8078-4948-4.
- Schultz, Jeffrey D. (2000). Encyclopedia of Minorities in American Politics: African Americans and Asian Americans. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-1-57356-148-8.
- Titherington, Richard Handfield (1900). A history of the Spanish–American War of 1898. D. Appleton and Company. (republished by openlibrary.org)
- Tucker, Spencer C. (2009). The Encyclopedia of the Spanish–American and Philippine–American Wars: A Political, Social, and Military History. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-951-1.
- Zafra, Nicolas (1967). Philippine history through selected sources. Alemar-Phoenix Pub. House.
Ek okuma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Escalante, Rene. “Collapse of the Malolos Republic.” Philippine Studies 46#4 (1998), pp. 452–76. online 8 Aralık 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. blames Aguinaldo's incompetence for loss of public support and collapse of his regime, .