İçeriğe atla

Bilimsel suistimal

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bilimsel suistimal, profesyonel bilimsel araştırmaların yayınlanmasında standart bilimsel davranış ve etik davranış kurallarının ihlal edilmesidir. Araştırmanın tasarımı, yürütülmesi ve raporlanması da dahil olmak üzere bilimde bilimsel yöntemin ve araştırma etiğinin ihlalidir.

İskandinav ülkelerinde "Bilimsel Suistimalin Ele Alınması" üzerine bir Lancet incelemesi aşağıdaki örnek tanımları sunmaktadır[1]

  • Danca tanımı: "Bilimsel mesajın uydurulmasına veya bir bilim insanına yanlış itibar verilmesine yol açan kasıt veya ağır ihmal."
  • İsveççe tanımı: “Araştırma sürecinin veri, metin, hipotez uydurularak veya başka bir araştırmacının çalışma ve yayınlarındaki metod kullanılarak çarpıtılması ya da bilimsel araştırmadaki diğer çarpıtmalar."

ABD Sağlık ve İnsani Hizmetler Bakanlığı'nın Araştırma Dürüstlüğü Ofisi'ne rapor veren 3.475 araştırma kurumunun yüzde üçü, bir tür bilimsel suistimal göstermektedir.[2] Ancak yalnızca araştırmanın federal hibelerle finanse edildiği durumlarda suistimal iddialarını soruşturulmaktadır. Bu tür araştırma yayınlarını tehlike işaretleri açısından rutin olarak izlerler ve soruşturmaları zaman aşımına tabidir.

Motivasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Caltech'ten David Goodstein'a göre, bilim insanlarını suistimalde bulunmaya iten motivasyonlar kısaca şunlardır:

Kariyer baskısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilim hala çok güçlü bir şekilde kariyer odaklı bir disiplindir. Bilim insanları sürekli destek ve fon alabilmek için iyi bir itibara sahip olmak zorundadır ve iyi bir itibar da büyük ölçüde yüksek profilli bilimsel makalelerin yayınlanmasına bağlıdır. Dolayısıyla, “yayınlamak ya da yok olmak” için güçlü bir zorunluluk vardır. Bu durum çaresiz (ya da şöhrete aç) bilim insanlarını sonuçları uydurmaya motive edebilir.

Uydurma kolaylığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok bilimsel alanda, sonuçların doğru bir şekilde yeniden üretilmesi genellikle zordur. Bu da bir bilim insanının verileri tahrif etse bile bundan paçayı sıyırmayı bekleyebileceği ya da en azından sonuçları aynı alandaki diğerleriyle çelişiyorsa masum olduğunu iddia edebileceği anlamına gelir. Olası ihlalleri araştırmak, suç duyurusunda bulunmak ya da kasıtlı suistimalleri cezalandırmak için güçlü bir şekilde desteklenen çok az sistem vardır.

Maddi Kazanç[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok bilimsel alanda, profesyoneller için en kazançlı seçenekler genellikle fikir satmaktır. Şirketler, ürünlerini doğrudan ya da konferanslar aracılığıyla dolaylı olarak desteklemeleri için uzmanlara ödeme yapabilmektedir.

Bilimsel Suistimalin Sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilim için sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bilimsel sahtekarlığın sonuçları, sahtekarlığın ciddiyetine, ne kadar fark edildiğine ve ne kadar süre fark edilmediğine bağlı olarak değişir. Uydurma kanıt vakaları, başkalarına yanlış bulguyu onaylatmak (veya çürütmek) veya araştırma yöntemlerinin sahte kanıtı desteklemek için çarpıtılması gibi geniş kapsamlı olabilir. Piltdown Adamı sahtekarlığı buna bir örnektir: Bulunan hakiki fosillerin önemi, Piltdown Adamı ve bu sahte fosillerin desteklediği önyargılı fikirlerle uyuşmadıkları için onlarca yıl anlaşılamamıştır. Buna ek olarak, önde gelen paleontolog Arthur Smith Woodward ölene kadar her yıl Piltdown'da zaman geçirerek daha fazla Piltdown Adamı kalıntısı bulmaya çalışmıştır. Kaynakların yanlış yönlendirilmesi, diğerlerinin gerçek fosilleri daha ciddiye almasını engellemiştir.

Suistimalleri ortaya çıkaranlar için sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

Suistimalde bulunduğu tespit edilen bireyler için potansiyel olarak ağır sonuçlar, onları barındıran veya istihdam eden kurumlara ve ayrıca şüpheli araştırmaların yayınlanmasına izin veren herhangi bir akran denetimi sürecindeki katılımcılara da yansır. Bu da, herhangi bir vakada bir dizi aktörün, herhangi bir suiistimal kanıtını veya imasını bastırma motivasyonuna sahip olabileceği anlamına gelir. Bu tür vakaları ifşa eden ve genellikle ihbarcı olarak adlandırılan kişiler, kendilerini bir dizi farklı yolla misillemeye açık bulmaktadır[3] . ABD'de suistimali ifşa edenler aleyhinde ortaya çıkan bu olumsuz sonuçlar, endişelerini dile getirenleri korumak için tasarlanan ihbarcı tüzüklerin geliştirilmesine neden olmuştur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "COPE Report 1999" (PDF). Committee on Publication Ethics. 19 Aralık 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024. 
  2. ^ "Introduction of Research Methods and Publication Ethics". Erişim tarihi: 4 Haziran 2024. 
  3. ^ "Lessons from the Pearce affair: handling scientific fraud". PubMed Central (PMC). Erişim tarihi: 4 Haziran 2024.