Bey Sarayı
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Saray |
| Mimari tarz | Osmanlı mimarisi |
| Konum | Bursa, Osmanlı |
| Koordinatlar | 40°11′16″K 29°03′24″D / 40.18778°K 29.05667°D |
| Başlama | 1326 |
| Tamamlanma | 1362 |
| Sahip | Osmanlı padişahları |
| Teknik ayrıntılar | |
| Zemin alanı | 150x110 |
Bey Sarayı ya da Bursa Sarayı, Bursa'da Orhan Gazi zamanından itibaren inşa edilmiş, günümüzde kalıntısı kalmamış Osmanlı sarayı.
Osmanlı Hanedanı'nın ilk sarayı olarak bilinir. Bursa'nın en yüksek tepesinde kurulu Tophane semtinde,[1] günümüzde Bursa Orduevi'nin sınırları içindeki arazide idi.[2] Şehrin 1326 yılında Osmanlılar tarafından fethinden hemen sonra Tophane semtinde Osmanlı yöneticilerinin ikamet ettikleri ve beyliği idare ettikleri bir sarayın varlığı kayıtlardan bilinse de günümüzde hiçbir fiziksel kalıntısı kalmamıştır.[3] Mimari ve fiziksel özellikleri hakkında çok sınırlı bilgi mevcuttur. Tek bir bina olmadığı, tek avlu içinde birden fazla yapının yer aldığı bir kompleks olduğu sanılmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Romalı yazar Genç Plinius'un mektuplarında bahsettiği, Prusa kentinde prokonsülün görev yaptığı ve konakladığı konukevinin daha sonra Bizans tekfuruna hizmet ettiği düşünülür.[4] Saray, kentin Bizanslılar devrindeki dinî merkezi Aya Elias Manastırı'nın hemen batısında idi. Araştırmacılara göre Osmanlılar 6 Nisan 1326'da, -o devirde Hisar semtinden ibaret olan - şehri fethettikten sonra Hisar içindeki Tekfur Sarayı'nı kullanmış; Orhan Gazi döneminden itibaren, Selçuklu Hanedanı'ndan devralınmış Türk-İslam stilinde bir yeni saray yaptırmış olmalıdır.[3]
Bey Sarayı'nın, Osmanlı hanedanı tarafından en etkin biçimde kullanıldığı dönem 14. yüzyıl idi. Murad Hüdavendigâr döneminde sarayda kalabalık şenlik ve törenler düzenlendi. Karagöz oyununun öncülü olan zill u hayal adlı gösteri, şehzade Bayezid, Yakup ve Savcı Bey'in sünneti şerefine düzenlenen eğlence sırasında yapıldı.[5] Germiyanoğulları ailesinden Sultan Hatun ile Şehzade Bayezid'in düğünü muhtemelen bu sarayda gerçekleşti.[6] Rum tarihçi Dukas'a göre Yıldırım Bayezid'in saltanatı sırasında sarayda farklı milletlerden birçok hizmetli yaşadı.[5] Osmanlı Devleti'nin yenilgisi ile sonuçlanan Ankara Savaşı, Bey Sarayı için dönüm noktası oldu. Savaşın ardından saray ve kent, Timur'un ordusu tarafından yağmalandı. Bey Sarayı ganimeti, Timur'un Semerkant'taki sarayına götürüldü.
II. Mehmet, Doğu seferleri sırasında birkaç kez Bey Sarayı'nda konakladı. Saray, II. Mehmet'in oğulları Cem Sultan ile II. Bayezid arasındaki taht mücadelesi sırasında ve II. Bayezid'in oğulları arasındaki mücadele sırasında kullanıldı. Yavuz Sultan Selim'in Şehzade Ahmet ile mücadelesi sırasında 1512 kışında Bursa'da konaklamasından sonra yaklaşık yüzyıl boyunca saray hiçbir Osmanlı sultanını ağırlamadı.[5] I. Ahmet, bir isyanı bastırmak için Bursa'ya geldiği 1605 yılı Aralık ayında, oğlu IV. Murad ise 1633 yılındaki kısa bir ziyaret sırasında Bey Sarayı'nda konakladı.[5]
Saray, hanedan üyeleri tarafından kullanılmasa da çeşitli saray görevlilerini barındırdı. Bursa çevresinden elde edilen buğday, sarayın ambar-ı hassa kısmında depolanmakta, simithanede işlenmekte idi. İstanbul'a gönderilmek üzere helvahanede şerbet, turşu ve rub adı verilen bir çeşit meyve suyu hazırlanmakta idi.[5]
Restorasyon
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 yılında Bey Sarayı rekonstrüksiyon çalışması başlanılmış çevresinde bulunan Sur ve Kale yapıları ile birlikte restorasyonu devam etmektedir.
Sarayın günümüzdeki durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Bursa Bey Sarayı’ndan günümüzde, bir duvarı dışında kalıntısı kalmamıştır. Eski tarihli yazılar ışığında, sarayın yeri, şekli ve içindeki birimler önemli ölçüde belirlenmiştir.[7] Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan onarım çalışmaları sonrasında Bey Sarayı'nın diğer kalıntılarının da ortaya çıkarılması planlanmaktadır.[8][9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ortaylı, İ. (2021). Bursa Bey Sarayı Sempozyumu Bildiri Kitabı. S. Yurteser Yılmaz (Ed.), Bey Sarayı Yeniden Canlanır mı?. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
- ^ Çağaptay, S. (2021). Bursa Bey Sarayı Sempozyumu Bildiri Kitabı. S. Yurteser Yılmaz (Ed.), Bursa Bey Sarayı: Erken Osmanlı Dönemi Sarayı Üzerine Mekansal ve Kültürlerarası Bir İncelem. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
- ^ a b Ergenç, Ö. (2021). Bursa Bey Sarayı Sempozyumu Bildiri Kitabı. S. Yurteser Yılmaz (Ed.), Bursa Sarayı'nın Tarihsel Gerçekliği. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
- ^ Şahin, M. (2021). Bursa Bey Sarayı Sempozyumu Bildiri Kitabı. S. Yurteser Yılmaz (Ed.), Hisar Kazıları. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
- ^ a b c d e Keskin M.Ç. (2021). Bursa Bey Sarayı Sempozyumu Bildiri Kitabı. S. Yurteser Yılmaz (Ed.), Bursa'da Osmanlı Sarayları. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
- ^ "Bey Sarayı-Bursa". Araştırma Yazı:Tekin Gün. Mootol. Ocak 2014. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bey Sarayı". 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2013.
- ^ "Bey Sarayı açlışmaları". 15 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2013.
- ^ "Bursa Surları'nın ışıklandırılması". 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2013.