Benî Kurayza Muharebesi
| Benî Kurayza Muharebesi Benî Kurayza Gazvesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İslamiyet'in İlk Savaşları | |||||||
 Kuşatma sırasında Benî Kurayza kabilesinin konumu. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Müslümanlar | Benî Kurayza | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Muhammed Ali bin Ebû Talib Ebû Bekir Ömer bin Hattab Sa'd bin Muâz |
Huyey bin Ahtab Ka'b bin Esed | ||||||
| Çatışan birlikler | |||||||
| 3000 piyade, 30 atlı | Bilinmiyor | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 2 ölü | Taberî ve İbn Hişâm'a göre 600–900 kişi öldürüldü | ||||||
Benî Kurayza Muharebesi, Benî Kureyza Muharebesi veya Benî Kurayza Gazvesi (Arapça: غزوة بني قريظة, Ghazwat Benî Qariza), 627 yılında İslam peygamberi Muhammed'in başında olduğu Müslüman güçleri ile Medineli Yahudi kabilesi Benî Kurayza güçleri arasında, Hendek Muharebesi'nin akabinde gerçekleşen savaştır. Bu durumun sebebi, Yahudilerin Müslümanlarla yaptıkları anlaşmaya uymayarak Hendek Savaşı sırasında Mekkeli paganlara yardım etmeleridir.[1] Savaş, Müslümanların zaferiyle sonuçlanmıştır.[2][3]
Geleneksel rivayetlerde savaşın sebepleri, gelişimi ve sonucu
[değiştir | kaynağı değiştir]Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Benî Kaynuka ve Benî Nadîr kabilelerinin sürgün edilmesinden sonra Medine'de kalan son Yahudi kabilesi olan Benî Kurayza, 622'de düzenlenen Medine Antlaşması'na göre, şehri Müslümanlar ile birlikte savunmaya katılması gerektiği hâlde Hendek Muharebesi'nde (627) bu yükümlülüğünü yerine getirmemiş ve bazı kaynaklara göre de karşı tarafta, Müslümanlara karşı mücadele etmişti. Buna ilaveten kabile, Medine'den sürgün edildikten sonra Hayber Kalesi'ne yerleşen Benî Nadîr kabilesiyle ittifak kurmuştu.
İslam peygamberi Muhammed, Hendek Muharebesi'nin ardından, kendisine bağlı güçlere silahlarını bırakmamalarını ve o günkü ikindi namazını Benî Kurayza topraklarında kılmalarını emretti.[4] Kendisi de zırhını giyip silahlarını kuşanarak oraya gitti. Kabilenin yaşadığı alanın önünde mevzilenen Müslüman güçler, düşmanlarından silahlarını bırakmalarını ve ardından kalelerinden inerek teslim olmalarını talep etti. İstekleri Yahudiler tarafından reddedilince savaş başladı.[5]
Savaşın gelişimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Müslümanlar 3.000 piyade ve 30 süvariden oluşuyordu. Benî Kurayzalıların kesin sayısı ise bilinmemektedir; 400–900 arasında verilen sayılar olmakla birlikte, 600–700 arasında olduğu düşünülmektedir. Karşılıklı ok ve taş atışlarıyla 15 veya 25 gün devam eden kuşatmadan sonra kaynakları tükenmeye başlayan kabile, önce mal ve silahlarını bırakıp birer deve yükü eşya ile Medine'den ayrılmayı önerdilerse de Muhammed bunu kabul etmedi ve sadece kayıtsız şartsız teslim olabileceklerini söyledi. Başlarına gelecekleri anlayan kabilenin ileri gelenleri, bir süre daha bekledikten sonra Benî Nadîr'in yardımının gelmeyeceğini anladılar ve aman dileyerek koşulsuz şartsız teslim olmak istediler. Bu istek, olabilecekler hakkında Yahudileri kuşkuya düşürdü; çünkü daha önceden Benî Kaynuka kabilesi için benzer bir şekilde katliam emri verilmişti.[kaynak belirtilmeli] Ancak Hazrecliler, müttefikleri Benî Kaynuka Yahudileri için aracı olup onları ölüm cezasından kurtarmışlardı.[kaynak belirtilmeli] Bunu dikkate alarak Evs kabilesi de Muhammed'e gelip ondan müttefikleri olan Benî Kurayza'ya iyi davranılmasını istediler.[kaynak belirtilmeli]
Bu durumda, eski dost ve müttefikleri olan Evs kabilesinden Sa'd bin Muâz'ı hakem ilan ederek vereceği hükme razı olup tamamen teslim oldular.[6] Hakemlik geleneği Arap kültüründe yaygın bulunan bir gelenekti ve İslam'ın sonraki dönemlerinde de işlevsel olarak başvurulan bir yöntemdi.
Savaşın sonucu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sa'd bin Muâz, hakem olarak, savaşacak güçte olanların öldürülmesine, kadın ve çocukların esir edilerek Müslümanlar arasında paylaştırılmasına, mallarının ganimet olarak alınmasına karar verdi. Muhammed'in de, hem ihanetin cezasının ölüm olduğunu bildiren Yahudilerin kutsal kitabı Tevrat'a uygun olan (Tesniye, 20:10–15) hem de Müslümanların kutsal kitabı Kur'an'ın "bozguncular" için öngördüğü ayetlere (Mâide: 33–34) uygun olarak bu kararı uyguladığı söylenmektedir. Medine'nin pazar yerinde hendekler kazıldığı ve hendek içinde 600–900 arasında yetişkin Yahudi erkeğin kafaları kesilmek suretiyle toplu bir idamın gerçekleştirildiği iddia edilir. Bu işlemin de üç veya dört gün sürdüğü rivayet edilir.[5][9] Ayrıca kuşatma sırasında İslam'ı seçen sadece dört savaşçının idamdan kurtulduğu söylenir.
Söylenenlere göre Muhammed, ailesindeki tüm erkeklerin ölümünden sonra esir–cariye durumuna düşenlerden Reyhâne bint Zeyd'i kendi payına aldı ve Reyhâne'nin kocası Benî Kurayzalı Hakem'in (Abdülhakem) idamından sonra onu karısı yapmak istedi, ancak Reyhâne bunu istemedi. Reyhâne bint Zeyd ile Muhammed'in arasında geçenler, kaynaklara göre farklılıklar göstermektedir. Konu üzerinde kesinlik olmasa da birçok kaynağın ortak görüşü, Reyhâne'nin Kur'an'ın örtünme kuralına açıkça karşı geldiği ve Muhammed'in eşi olacağına cariye olarak kalmayı tercih ettiği şeklindedir.[10]
Olayın geçtiği kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kur'an
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaşanan bu olayın bazı Müslümanları dehşete düşürdüğü ifade edilmektedir, ancak Kur'an ayetlerinde bunun gerekliliği üzerinde durulduğu da söylenmektedir ve bu söylemlerin bu olayı kastettiği iddia edilmektedir. Ahzâb Suresi'nin 26 ve 27. ayetlerinin bu olay hakkında olduğu düşünülmektedir.
Allah, ehl-i kitap'tan onlara destek verenleri kalelerinden indirdi, kalplerine korku saldı. Artık onların bir kısmını öldürüyorsunuz, bir kısmını da esir alıyorsunuz. Onların topraklarını, evlerini, mallarını, o zamana kadar ayak basmadığınız bir toprağı size Allah miras bıraktı. Allah her şeye kâdirdir. (Kur'an, Ahzâb Suresi: 26–27)
Savaş hakkında görüşler ve eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]Revizyonist İslam Araştırmaları Okulu görüşleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu hikâyelerin doğruluğu Revizyonist İslam Araştırmaları Okulu gibi araştırmacılar tarafından şüphe ile karşılanmaktadır. Hadis ve siyer kaynaklarında Muhammed'in hayatı ile hiçbir bağlantısı olmayan hikâyelerin, Muhammed'in hayat hikâyesine birtakım değişiklikler yapılarak eklemlenmiş olabileceği sıklıkla dile getirilen konulardandır.
Bu görüşlere göre İslam çölde çok tanrılı putperestler arasında değil Yahudi ve Hristiyan metinlerinin iyi bilindiği bir ortamda yükseldi. "Kâfirler" putperestler değildi, ancak polemik olarak tektanrıcılıktan biraz sapmış olarak kabul edilen tektanrıcılardı.[11] Müslümanlar ve Yahudiler arasındaki bağlantı, İslam'ın ilk dönemlerinde çok yakındı. Yahudiler de "inananlar" olarak adlandırılırdı ve ümmetin bir parçasıydı. Örneğin, Medineli Yahudi kabilesi Beni Kurayza'nın katledilmesine ilişkin hikâye gibi bazı Yahudi karşıtı metinler, İslam'ın Yahudilikten ayrıldığı zamanda, yani Muhammed'den çok sonra (100-150 yıl sonra) ortaya çıktı.[12]
Müslüman görüşleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Sünni Müslüman âleminde; hadislere, rivayetlere ve Muhammed'den yaklaşık 100-130 yıl sonra bazı Arap ve Yahudi kökenli tarihçilerin iddia ettiklerine dayandırılan bu olayı ciddi bir şekilde kabul edenler bulunmaktadır. TDV İslam Ansiklopedisi'nde söz konusu olay, buna yakın bir şekilde anlatılır; Beni Kurayzalıların Medine Sözleşmesi'ne ve Müslümanlara ihanet ettikleri, kuşatma sırasında aralarında bir hakem seçerek Tevrat'a uygun bir şekilde bir hüküm verilip ardından erkeklerin kafaları kesilmek suretiyle idamın yapıldığı ifade edilmektedir. Bu da çoğu Sünni kesim tarafından genellikle kabul edilir.[3][13]
Fakat bunların yanında, bu olayı kabul etmeyen, hatta ciddi bir biçimde eleştiren, tartışan ve yeren birçok Müslüman kişi de vardır. İlahiyatçı Mustafa İslamoğlu, MS 73-74 civarında İsrail'in güneyindeki Masada'da gerçekleşen toplu Yahudi intiharının, bir Yahudi torunu olan İbn-i İshak tarafından çarpıtılarak "Beni Kureyza" şeklinde ortaya atılmış yersiz bir iddia olduğunu söylemektedir. Söz konusu bu olay tarihte, Romalılara teslim olmak istemeyen Masada'daki 960 kadar Yahudinin intiharıyla sonuçlanır.[14][15] Romalı general Lucius Flavius Silva liderliğindeki 8000 Romalı asker Masada'yı kuşattıktan sonra, kazanma şanslarının kalmadığını anlayan Yahudiler, kurtuluş ümitlerinin tükendiği bir anda, aralarından silah kullanmayı bilen 10 kişiyi, kendilerini öldürmeleri için görevlendirirler. Kural gereği bu 10 kişi, diğer 950 kişiyi öldürdükten sonra, birbirlerini de öldürerek kimse hayatta kalmaksızın toplu bir intihar gerçekleştireceklerdir.[16] Toplu intihardan sadece 2 kadın ve 5 çocuk hayatta kalmıştır.[16] Mustafa İslamoğlu, Masada'da ölen Yahudilerin toplam sayısının Muhammed'e isnat edilen bu hadisedeki toplam Yahudi ölü sayısına olan benzerliği dikkat çekerek bunu eleştirmektedir.[17]
Bu konuda ilahiyatçı İhsan Eliaçık da Mustafa İslamoğlu'na benzer sözlerde bulunur, bu hadisenin bir Yahudi torunu olan İbn-i İshak'ın bir çarpıtması olduğunu ve Beni Kureyza kabilesinden de sadece suçlu görülen 3-4 erkeğin idam edildiğini belirtir.[18]
Modern görüşler
[değiştir | kaynağı değiştir]Filistin doğumlu İsviçreli hukuk profesörü Sami Ezzib, bu konuda dikkat çeken bir ifade ile Hayber Muharebesi ve Kurayza Katliamı gibi konuların Yahudi kutsal kitabında yer aldığını, ancak bu kaynağa göre Yahudilerin Yahudi olmayanları katlettikleri bilgisini vermektedir.[19]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "KURAYZA (Benî Kurayza)". TDV İslâm Ansiklopedisi. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2024.
- ^ Sunan Abu Dawud 14:2665, "No woman of Banu Qurayzah was killed except one. She was with me, talking and laughing on her back and belly (extremely), while the Apostle of Allah (peace_be_upon_him) was killing her people with the swords. Suddenly a man called her name: Where is so-and-so? She said: I I asked: What is the matter with you? She said: I did a new act. She said: The man took her and beheaded her. She said: I will not forget that she was laughing extremely although she knew that she would be killed. "
- ^ a b "KURAYZA (Benî Kurayza)". TDV İslâm Ansiklopedisi. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022.
- ^ Taberi, M. C. Taberi Tarihi, Cilt II, s. 491.
- ^ a b AVCI, C. (2018). İslam Tarihi ve Medeniyeti I, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- ^ Efendioğlu, M. (2008). İslam Ansiklopedisi içinde "Sa‘d b. Muâz" maddesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 35, s. 74.
- ^ Al Tabari (1997), Volume 8, Victory of Islam, Michael Fishbein tarafından çevrildi, State University of New York Press, ss. 35-36, ISBN 9780791431504, 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 21 Temmuz 2022
- ^ Ibn Ishaq (1955), The Life of Muhammad (Sirat Rasul Allah), A. Guillaume tarafından çevrildi, Oxford University Press, s. 464, ISBN 978-0-19-636033-1
- ^ Taberi, M. C. Taberi Tarihi, Cilt II, s. 500.
- ^ Yılmaz, H. (2008). İslam Ansiklopedisi için "Reyhâne bint Şem‘ûn" maddesi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 35, s. 41.
- ^ G. R. Hawting: The Idea of Idolatry and the Rise of Islam: From Polemic to History (1999); Fred Donner: Muhammad and the Believers. At the Origins of Islam (2010) s. 59
- ^ Fred Donner: Muhammad and the Believers. At the Origins of Islam [tr: Muhammed ve Müminler. İslam'ın Kökenlerinde] (2010) s. 68 ve devamı; bkz. ayrıca Hans Jansen: Muhammed (2005/7) ss. 311-317 (2008 Almanca baskısı)
- ^ "Beni Kurayza gazası hakkında bilgi verir misiniz? » Sorularla İslamiyet". Sorularla İslamiyet. 27 Mart 2007. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022.
- ^ Zuleika Rodgers, (Ed.) (2007). Making History: Josephus And Historical Method. Brill. s. 397. ISBN 9789004150089.
- ^ Magness, Jodi (27 Mayıs 2020). "The Remarkable Story of Masada: Guest Post by Jodi Magness". The Bart Ehrman Blog. The Bart Ehrman Foundation. 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ a b Sloane, Elizabeth (16 Mayıs 2017). "Did the Jews Kill Themselves at Masada Rather Than Fall Into Roman Hands?". Haaretz Newspaper. 27 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2021.
- ^ "Masada Kalesi Katliamı nasıl "Beni Kureyza Katliamı" oldu?". YouTube. 16 Mart 2022. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022.
- ^ "Muhammed Peygamber 900 Yahudi'nin Ölüm Emrini mi Verdi? Beni Kureyza Olayı!". YouTube. 19 Kasım 2020. 11 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.