Bender Abbas'ın Safeviler tarafından ele geçirilmesi
| Bender Abbas'ın Safeviler tarafından ele geçirilmesi | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Portekiz-Safevi savaşı | |||||||||||
 16. ve 17. yüzyıllarda Portekizlilerin Basra Körfezi'nde bulunduğu başlıca şehirler, limanlar ve destinasyonlar. | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Safevi İmparatorluğu |
.svg){kind=small} Portekiz Krallığı | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
| İmam Kulu Han | Andreu de Guadros | ||||||||||
| Çatışan birlikler | |||||||||||
| 14.000[1] | 80 Portekizli ve bilinmeyen sayıda yerel okçu[2] | ||||||||||
Bender Abbas'ın Safeviler Tarafından Ele Geçirilmesi — 1614 yılında İmamgulu Han komutasındaki Kızılbaş ordusunun, Kambarao (bugünkü Bender Abbas) kalesini ele geçirmesi bekleniyor. Kale Portekiz'e aitti.[3]
Arka planı
[değiştir | kaynağı değiştir]1507'de Portekizli Afonso de Albuguergue, Hürmüz Adası adasına saldırarak adayı ele geçirdi. Bu adanın ele geçirilmesiyle Hindistan ile Avrupa arasındaki körfez ticaretinin kontrolü Portekiz'in eline geçti. I. Abbas'ın hükûmeti döneminde Safevi İmparatorluğu, Hürmüz'u ele geçirmeyi düşünüyordu. I. Abbas'ın temel amacı genel olarak Portekizlileri buradan vurup çıkarmaktı.[4] I. Abbas Portekiz ve İspanya'ya karşı bir ittifak kurmak için çalıştığı için bu saldırıyı ertelemişti, ancak ittifak yapılmadığı ve Kızılbaşlar tek başına Osmanlı ordusunu mağlup ettikten sonra Portekizlilere karşı askeri operasyon gerçekleşti. 1614'ten itibaren I. Abbas, tüm öfkesini İran Körfezi'ndeki Portekizlilere ve İspanyollara yönlendirdi.[5]
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]1613 yılında, Basra Körfezi'ndeki küçük limanlardan birinden gelen birkaç Arap tüccar, Hürmüz Adası'nın Portekizli valisi Luis da Gama tarafından kötü muameleye maruz kaldı. Bu tüccarlar Hürmüz'ün bir mahallesinde cartsız yakalandı.[a] 1614'ün ilkbahar ve yaz aylarında meydana gelen bir başka olayda, Safevi İmparatorluğu'ndan Hürmüz'e gitmekte olan birkaç kervan durduruldu. Bu olaylar Safevilerin Portekizlilere saldırmasına neden oldu.[1]
Portekizlilerin Şah Abbas yönetimindeki Lar valisine vergi ödemeyi reddetmesi üzerine Safevi Devleti oraya bir ordu gönderdi. İmamgulu Han 14.000 kişilik ordunun komutanlığına atandı[7] ve hedef Portekiz'in Kambarao kalesiydi.[1] Andreu de Guadros komutasındaki kalede yalnızca 80 Portekizli savaşçı[8] ve bilinmeyen sayıda yerli okçu vardı.[1] Kaledeki savaşçıların sayısı azdı ve silah donanımı yetersizdi.[8]
Zayıf bir direnişten sonra Andreu Safevlere teslim oldu ve ele geçirilmesinden kısa bir süre sonra Michael de Sousa Pimental, Hindistan Genel Valisi tarafından yardım için gönderilen dokuz gemiyle geldi.[8] Burayı çoktan düşmüş bulan Michael, burayı yeniden ele geçirmek için hiçbir girişimde bulunmamış, bunun yerine Maskat'a doğru yelken açmıştır. Kuşatma 29 Eylül'den 21 Aralık'a kadar sürmüştür.[1] Kambarao'nun adı daha sonra kurtarıcısının onuruna "Bender Abbas" olarak değiştirildi.[9]
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]Bender Abbas'ın ele geçirilmesinin ardından bir sonraki hedef Hürmüz adasıydı. Ancak Hürmüz adasına saldırmak için Safevi ordusunun sahip olmadığı gemilere ihtiyaç vardı. Ayrıca Osmanlı Devleti ile yeni bir savaşın başlayacağına dair işaretlerin ortaya çıkması Hürmüz'ün saldırıya uğramamasını mümkün kıldı. Şah Abbas, Osmanlılarla yeni bir savaşa girmemek için diğer sorunları en azından bir süreliğine dondurmak zorunda kaldı. Ele geçirdiği toprakların hiçbirinden vazgeçmemek şartıyla, Karmelitlerin aracılığı ile Hürmüz adasında Portekizlilerle görüşmelere başladı.[10]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Cartaz", 16. yüzyılda (yaklaşık 1502-1750) Hint Okyanusu'nda Portekiz İmparatorluğu tarafından verilen bir deniz ticaret ruhsatı veya geçiş belgesiydi. Adı, Portekizce'de harfler anlamına gelen "cartas" teriminden türetilmiştir. 1939-45 İngiliz "Navicer" sisteminin cartaslarla benzerlikleri vardı.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Steensgaard 1976, s. 296.
- ^ Steensgaard 1976, s. 271-292.
- ^ Tazmini 2017, s. 102-103, 104.
- ^ Sykes 1915, s. 279.
- ^ Blow 2009, s. 102-103, 104.
- ^ Boxer 1969.
- ^ Danvers 1894, s. 171.
- ^ a b c Danvers 1894, s. 172.
- ^ Amanat 2017, s. 1102.
- ^ Blow 2009, s. 104.
Kaynak
[değiştir | kaynağı değiştir]- Niels Steensgaard, The Asian Trade Revolution, The East India Companies and the Decline of the Caravan Trade.[1]
- Frederick Charles Danvers, The Portuguese In India, Vol II.[2]
- Abbas Amanat, Iran, A Modern History.[3]
- Charles Ralph Boxer (1969). The Portuguese Seaborne Empire, 1415-1825. A. A. Knopf. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- Sir Percy Molesworth Sykes (1915). A History of Persia. (1915). A History of Persia. Macmillan and Company, limited. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- David Blow. Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend. I.B. Tauris. ISBN 1845119894. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.
- Ghoncheh Tazmini (2017). The Persian–Portuguese Encounter in Hormuz: Orientalism Reconsidered. Iranian Studies , Volume 50 , Issue 2. Erişim tarihi: 18 Şubat 2024.