Bardız Kalesi
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Sağlam |
| Tür | Kale |
| Konum | Gaziler, Şenkaya |
| Koordinatlar | 40°25′46″K 42°21′00″D / 40.42944°K 42.35000°D |
| Yükseklik | |
| Mimari | Gürcü mimarisi |
Bardız Kalesi veya Bardisi Kalesi (Gürcüce: ბარდისის ციხე), tarihsel Tao bölgesinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Bugün Şenkaya ilçesinin Gaziler (Bardız) köyündedir. Bardusi Kalesi ve Gaziler Kalesi olarak da bilinir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü yönetimi altında bulunan kale, 16. yüzyılın ortalarında Osmanlıların eline geçti. 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde "Rabat-i Kala-i Bardız" olarak geçer. Kale, bu tarihte Oltu sancağının Bardız nahiyesinin merkeziydi.[1] Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılındaki araştırma gezisinde Bardisi Kalesi ile Gürcü hükümdar Mzeçabuki'nin sarayının Demirkışla Çayı’nın Bardisi Çayı’na katıldığı yerde, Bardisi Çayı'nın sağında yüksek kayaların dibinde dar ama hayli uzun bir terasta bulunduğunu yazmıştır. Bu tarihte saray tamamen yıkılmış ve taşları üst üste yığılmıştı. Burada yapılar arasında sarayın kilisesi olan Bardisi Kilisesi görece sağlam kalmıştı.[2] Günümüzde Bardisi Kalesi'nin girişinde duvarda yer alan bir taşta Gürcü alfabesinin Asomtavruli harfleriyle Gürcüce bir yazıt bulunmaktadır.[3] Bardız Kalesi, 1978 yılında korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Bardisi Kalesi’nin surlarının büyük kısmı, özellikle giriş kapısı tarafındakiler ve kalenin kuleleri günümüze sağlam ulaşmıştır. Kalenin duvarlar iki sıra ahşap direklerle desteklenmiştir. Duvarlarda ve köşelerde kullanılmış olan bu ahşap direkler günümüze ulaşmıştır. Ahşap malzeme büyük bir olasılıkla sonradan kaleyi sağlamlaştırmak amacıyla eklenmiştir. Kalenin güneybatı köşesindeki dört köşeli kule oldukça sağlam olup yüksekliği 8 metredir. Bu kulenin köşelerinde siyah, beyaz ve kızıl renkte kesme kaplama taşlar kullanılmıştır. Duvarlar dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiştir. Bu kulenin güney duvarında yer alan bir taşlarda Gürcü motifleri fark edilmektedir. Bu taşların kilisenin kaplama taşları olduğu ve yıkılan kiliseden alındığı anlaşılmaktadır.[4]
Bardisi Kalesi’nin ana girişi batıda yer alır. Buradaki duvar yıkılmış olmakla birlikte girişin güney tarafı ve kapı kemeri günümüze sağlam ulaşmıştır. Kalenin içinde kuzey tarafta yapay bir yükselti bulunmaktadır. Burada eskiden kilise veya başka bir yapının bulunduğu ve yıkılması sonucunda bunun oluştuğu anlaşılmaktadır. Kalenin ortasında da yapı kalıntıları tespit edilmiştir. Kalenin içinin en az beş metre kadar sonradan toprakla dolduğu, suların zemine olan seviyesinden anlaşılmaktadır.[4]
Giriş kapısının sağlam kalmış olan güney duvarında, yaklaşık 3,5 metre yüksekliğinde kızılımsı bir taşta iki satır halinde Gürcü alfabesinin Asomtavruli harferiyle bir yazı bulunmaktadır. Paleografik özellikleri üzerinden bu yazı 10. yüzyıla tarihlenmektedir. Günümüze sağlam ulaşan bu taş da kaleye sonradan konmuş olabilir.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 78. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 41-42". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 27 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ a b c "Aleksandre Boşişcili "Bardusi Fortress - ბარდუსის ციხე" - İstoriani dergisi, Sayı: 6(66), 2016, s. 57-62". 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2023.