İçeriğe atla

Azerbaycan'daki mülteciler

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Azerbaycan, çoğunlukla Dağlık Karabağ ihtilafının bir sonucu olarak, ülke içinde yerinden edilmiş çok sayıda insan ve mülteciye sahiptir. Birinci Dağlık Karabağ savaşı, 600.000'i Dağlık Karabağ ve çevre ilçelerden, 150.000'i de Ermenistan'dan olmak üzere 750.000 Azeri'yi yerinden etmiştir.[1]

Ermenistan'dan gelen mülteciler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ermenistan'ın Ermeni, Azeri ve Kürt nüfus karşılaştırma tablosu.

1979 nüfus sayımına göre, Azeriler 160,841 kişiydi ve Ermenistan nüfusunun %5,3'ünü oluşturuyordu.[2] 1987 yılında Dağlık Karabağ'da yaşanan sivil kargaşa, Azerilerin sık sık tacize uğramasına ve Ermenistan'ı terk etmeye zorlanmasına neden oldu. 25 Ocak 1988'de Ermenistan'dan gelen ilk Azeri mülteci dalgası Sumgayıt şehrine yerleşti.[3][4] Bir başka büyük dalga Kasım 1988'de,[4] Azeriler ya milliyetçiler ve yerel ya da devlet yetkilileri tarafından sınır dışı edildiklerinde[5] ya da hayatlarından endişe ederek kaçtıklarında meydana geldi.[6] Şiddet etnik çatışmalar sonucunda gerçekleşti; Kasım 1988'de Ermeni kaynaklarına göre 25 (Gugark pogromu sırasında Gugark kasabasında bulunanlar bunlardan 20'si) Azeri öldürüldü[7] Azerbaycan kaynaklarına göre ise 217.[8]

Böylece, 1988-1991'de geride kalan Azeriler öncelikle Azerbaycan'a kaçmak zorunda kaldılar.[5][9][10] 1989 nüfus sayımında Ermenistan'dan zorunlu Azeri göçü devam ettiği için, çatışmanın tırmandığı sırada Ermenistan'daki Azerilerin kesin nüfus sayılarını belirlemek mümkün değil. UNHCR'nin tahmini 200.000 kişi.[6]

Azerbaycan hükûmetine göre 1994 yılında ateşkes sırasında Ermenistan'dan yaklaşık 250.000 Azeri mülteci vardı.[11] 1998 Vatandaşlık Yasasına göre hepsi vatandaşlığa hak kazanma hakkına sahip. 2001 yılının sonunda, BMMYK, çoğunun vatandaşlığa kabul edildiğini veya vatandaşlığa geçiş sürecinde olduğunu tahmin ediyor.[12]

Dağlık Karabağ ve komşu bölgelerden ülke içinde yerinden edilmiş kişiler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan'daki Mülteciler

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında, Azerbaycan'ın eski DKÖO bölgesini oluşturan topraklar ve bitişik yedi ilçe (bazıları kısmen) Ermeni kuvvetleri tarafından işgal edildi. Sonuç olarak, Ermeni olmayanlar evlerini terk etmek zorunda kaldılar. Azerbaycan şu anda dünyada kişi başına en yüksek ülkesinde yerinden edilmiş kişilere (ÜİYEK) sahip ülkelerden biridir.[13] ÜYEK'ler Azerbaycan'daki 76 idari bölgenin tamamında görülmektedir. Başlangıçta çoğu çadır kamplarda ve okul, pansiyon ve yurt gibi kamu binalarında yaşıyordu. 2001 yılından bu yana Hükûmet, ÜYEK'lerin sorunlarını çözme çabalarını artırdı. 2002 yılında yeni yerleşim yerlerinin inşaatına başlandı ve 2007 yılı sonunda tüm çadır kamplar kaldırıldı.[11]

Azerbaycan Hükûmeti, uluslararası toplumun yardımıyla Dağlık Karabağ Çatışması'nın çözülmesinin ardından ÜYEK'lerin işgal altındaki bölgelere Geri Dönüşü için bir Çerçeve Planı (Büyük Dönüş Programı) hazırlamaya başladı.[11]

Ahıska Türkleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

1944'te Ahıska Türkleri, Joseph Stalin tarafından Gürcistan'dan toplu halde Orta Asya'ya sürüldü. Yerleştikleri bölgelerden biri de Özbekistan'ın Fergana Vadisi oldu. 1989'da etnik gruplar arası şiddet meydana geldi ve Ahıska Türklerinin Özbekistan'dan tahliyesini tetikledi. Azerbaycan'daki bu mülteci grubu yaklaşık 50.000 kişiden oluşuyordu. 1998 Vatandaşlık Yasasına göre, hepsi vatandaşlık hakkına sahip. 2001 yılının sonunda, UNHCR, çoğunun vatandaşlığa kabul edildiğini tahmin ediyor.

İstatistik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Azerbaycan Hükümetine göre Azerbaycan bölgelerinde ÜYEK'lerin Dağılımı

Azerbaycan Mülteciler ve Ülkesinde Yerinden Edilmiş Kişiler Devlet Komitesi'ne göre, Mart 2009'da Azerbaycan'da 603.251 ÜYEK vardı. Çoğunluk Bakü ve çevresinde ve Sumgayıt'ta yaşıyor. Fuzuli – Ağdam – Ağcabadi – Berde – Mingeçevir – Gence merkez-güney güzergahı, kuzey Şamahı – İsmayilli – Kabala – Şeki ve güney Sabirabad – Saatlı – İmişli – Beylagan güzergahı boyunca da önemli sayıda yerinden edilmiş kişi yaşamaktadır.[11]

Sorunlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

ÜYEK'ler ve yerel nüfus arasındaki ilişkiler genellikle dostane olmasına ve yerel nüfus arasında yüksek düzeyde hoşgörü olmasına rağmen, ÜİYOK'lerin özel statüsünden kaynaklanan çatışmalar (istihdama imtiyazlı erişim, devlet mali yardımı, ücretsiz sağlık hizmetleri ve mülk sahipliği ayrıcalıkları).[11]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "HUMAN RIGHTS SITUATION OF INTERNALLY DISPLACED PERSONS IN AZERBAIJAN". humanrightsclub.net. 19 Haziran 2019. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Şu anda yaklaşık 40.000 Dağlık Karabağ'dan ve 560.000 civardaki işgal altındaki yedi bölgeden 600.000 kayıtlı Azerbaycanlı yerinden edilmiş kişi var. 
  2. ^ "Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей". www.demoscope.ru. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2022. 
  3. ^ (Rusça) The Nagorno-Karabakh Conflict 30 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Svante Cornell. Sakharov-Center.ru
  4. ^ a b "Карабах: хронология конфликта" (İngilizce). 29 Ağustos 2005. 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2022. 
  5. ^ a b Barrington, Lowell (18 Aralık 2009). After Independence: Making and Protecting the Nation in Postcolonial and Postcommunist States (İngilizce). University of Michigan Press. s. 231. ISBN 978-0-472-02508-4. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2022. 
  6. ^ a b "International Protection Considerations Regarding Armenian Asylum-Seekers and Refugees. United Nations High Commissioner for Refugees. Geneva: September 2003" (PDF). 3 Kasım 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  7. ^ (Rusça) Pogroms in Armenia: Opinions, Conjecture and Facts 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ermeni Ulusal Güvenlik Komitesi Başkanı Usik Harutyunyan ile röportaj. Ekspress-Khronika. #16. 16 Nisan 1991. Erişim, 1 Ağustos 2008
  8. ^ "Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası". www.human.gov.az. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "UNHCR U.S. Department of Homeland Security, Citizenship and Immigration Services Country Reports Azerbaijan. The Status of Armenians, Russians, Jews and Other Minorities". 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. "Armenia". 2001-2009.state.gov (İngilizce). 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2022. 
  11. ^ a b c d e "Azerbaijan: Analysis of Gaps in the Protection of Internally Displaced Persons (IDPs)". UNHCR. 28 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Refworld | International Protection Considerations Regarding Azerbaijani Asylum-Seekers and Refugees". Refworld. 11 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Global Report on Internal Displacement". Internal Displacement Monitoring Centre. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2018. 

Diğer bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azerbaycan%27daki_mülteciler&oldid=32726362" sayfasından alınmıştır