İçeriğe atla

August von Platen-Hallermünde

Vikipedi, özgür ansiklopedi
August von Platen-Hallermünde
Doğum24 Ekim 1796
Ansbach, Kutsal Roma İmparatorluğu
Ölüm5 Aralık 1835
Siraküza, Sicilya
MilliyetAlman
MeslekŞair ve oyun yazarı
İmza

Karl August Georg Maximilian Graf von Platen-Hallermünde (Almanca telaffuz: [ˈaʊɡʊst fɔn ˈplaːtən ˈhalɛʁmʏnde]; 24 Ekim 1796, Ansbach - 5 Aralık 1835, Siraküza),[1] Alman şair ve oyun yazarı.[2][3][4]

August Graf von Platen-Hallermünde, lirik şiirleriyle (soneler, balatlar, gazeller) romantizmin öne çıkan isimlerindendi. Friedrich Rückert ve Friedrich Schelling'in etkisiyle Doğu kültürüne ilgi gösterdi. Edebiyat eleştirmenleri tarafından özellikle lirik eserleriyle takdir edilen bir isim oldu. Komedya ve balatlarıyla bilinirlik kazandı.[5][6]

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

August von Platen, 24 Ekim 1796'de Ansbach'da dünyaya geldi. Babası devlette kıdemli bir memurdu.[a][2][7] Doğumundan kısa bir süre sonra Ansbach ve diğer Frankonya prenslikleri Bavyera'ya katıldı. 1806'da şiirsel yeteneklerini gösterdiği ilk vakitler Münih'te subaylık okulunda okuyordu.[b] 1810'da Königliche Pagerie'ye girdi.[c][2][3][8][9][7][10]

1814'te Bavyera Kralı Maximilian I. Joseph'in Kraliyet Muhafızlığı alayına (Königlich Bayerisches Infanterie-Leib-Regiment) teğmen olarak atandı. O zamanlar daha sonraki şiirsel çalışmalarına büyük etki edecek eşcinselliğinin farkına vardı. Ancak zaman zaman da bir göçmen kızı genç bir Fransız kadın için duygularını dile getiriyordu. Vatansever mısraları bu dönemde ortaya çıktı.[11] 1815'te Fransa'da kısa bir sefere katıldı. Hiç savaşmadan alayı ile aynı yılın sonunda eve geri döndü.[7][9] 1814'ten itibaren hayatı boyunca kendisine eşlik eden intihar düşünceleriyle meşguldü. Bir süre Amerika'ya göç etmeyi düşündü. Bu yıllarda botanikle de ilgilenmeye başladı. 1818 baharında kraliyet bursu aldı ve Würzburg'da hukuk okumak için askerlikten üç yıl izin aldı.[7][10] 4 Nisan 1818'den 1 Eylül 1819'a kadar Würzburg'da hayatını idame ettirdi. Hukuka ek olarak felsefe, zooloji ve botanik ile uğraştı. Ayrıca diplomat olma niyetiyle Alman tarihi, uluslararası hukuk ve felsefe derslerine de katıldı. Öğrenci arkadaşı Eduard Schmidtlein'e olan aşkı karşılıksız kaldı, başta soneler olmak üzere ona birkaç şiir adadı.[7][10][11][12][12][13]

August Graf von Platen (1827).

1919'da Schelling'in bulunduğu Erlangen'e taşındı ve onun sıkı takipçisi oldu.[7][9] 1820'de Erlangen'de Jean Paul'la görüştü. Şubat 1820'de dayanılmaz bulduğu hukuk eğitiminden vazgeçti. Ağustos 1820'de Farsça öğrenmeye başladı. Platen, Erlangen'de çok sayıda Alman şair ve akademisyeni ziyaret etti. Weimar'da Goethe, Friedrich Rückert ve Bonn August Wilhelm Schlegel ile tanıştı; Stuttgart'ta Ludwig Uhland'ı ziyaret etti. 1824'te Venedik'te uzunca bir süre konakladı.[7][14]

1826 yazında Platen, askerî yetkililerden İtalya'da iki yıl okumak için izin aldı. 1827'de Heinrich Heine, Karl Immermann'ın alaycı dizelerini yayımladı. Platen alaya alındığını hisetti. Yahudi kökeni dolayısıyla Heine'a ithamlarda bulundu. Heine ise Platen'in eşcinsel olduğunu duyurarak ondan intikam aldı. Bu karşılıklı saldırılar, şairler arasında ömür boyu sürecek bir düşmanlığa yol açtı. Platen, bundan böyle İtalya'dan geri dönmedi.[9][10][11][15]

Platen'in el yazısı (Roma'dan mektup, 2 Aralık 1826)

Platen'in şiirin saflığına ve asaletine duyduğu ihtirasın Almanya'daki edebiyat çevreleri tarafından görmezden gelinmesi şairin öfkesini artırıyordu. 1826'da bundan böyle yaşayacağı yer olan İtalya'ya gitti. İmkânları kısıtlıydı, yoksulluk içindeydi.[3] Takip eden yıllarda Roma ve Napoli arasındaki ikamet yerini birkaç kez değiştirdi. Şiir yazıyordu ve mütevazı bir hayat sürüyordu. 1934'te Giacomo Leopardi ile tanıştı, Protestan ilahiyatçı Gustav Gündel ile de yakın bir ilişki içine girdi. Ancak çoğu zaman yalnızdı. İki kısa ziyaret dışında memleketini bir daha hiç görmedi.[3][7][11]

Napoli’de, şair ve ressam August Kopisch ile dostluk kurdu. Ayrıca, Napoli’de, son oyunu Die Liga von Cambrai (1833)’yı ve epik peri masalı Die Abbassiden (1830; 1834)’i yazdı. Bununla birlikte sayısız lirik şiir, gazel ve balat kaleme aldı. Ayrıca tarihsel bir çalışma olan Geschichten des Königreichs Neapel (1838)’i yazsa da bu eser kayda değer bir sonuç doğurmadı. 1832'de babasını kaybetti ve 8 yıl aradan sonra Platen, ilk kez Almanya’ya ayak bastı. 1832-1833 kışını, şiirlerinin ilk tam baskısını (Gedichte; 1833) revize ettiği yer olan Münih’te geçirdi. 1834 yazında İtalya'ya geri döndü, Floransa ve Napoli'de yaşadıktan sonra 1835'te Sicilya'ya gitti. Kolera korkusu, onu diyar diyar gezmeye itti. 1835’in Kasım ayında Siraküza'da hastalandı ve orada 5 Aralık 1835'te hayatını kaybetti. August von Platen-Hallermünde muhtemelen aşırı ilaç tedavisi nedeniyle 39 yaşında hayatını kaybetti. Sicilya'da Protestan mezarlığı olmadığı için Marchese Landolina, onu Siraküza yakınlarındaki villasının bahçesine gömdü.[7][10][12][16]

Edebî kişiliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Platen, ilk başta romantizmden, özellikle İspanyol örneklerden, etkilense de henüz Erlangen’de üniversitede okurken yazdığı oyunlar (Der gläserne Pantoffel, Der Schatz des Rhampsinit, Berengar, Treue um Treue, Der Turm mit sieben Pforten), romantik üsluba yabancı bir olay örgüsü ve anlatım taşır. Platen, daha sonraki romantiklerle açığa çıkan, “sanat eksikliği, berbat kader tragedyalarına” (Schicksalstragödien) öfke duyar. Die verhängnisvolle Gabel (1826) ve Der romantische Oedipus (1828) ile zamanının edebiyatına dair muhalifliği belirgin hâl alır.[16]

1825'te yazdığı en meşhur şiirlerinden biri olan Tristan; güzellik, ölümün yakınlığı ve sonsuz aşk acısı hakkında yazıldı.[17]

Platen'in Rückert ile gazel türünü Alman edebiyatına kazandırdığı Ghaselen (1821)[9]; Lyrische Blätter (1821), Spiegel der Hasis (1822), Vermischte Schriften (1822) ve Neue Ghaselen (1823); hem Doğu'nun ruhunu hissettiren içerikleri hem biçim ve söyleyişlerinin güzelliği ve saflığı dolayısıyla Goethe de dâhil olmak üzere birçok ünlü edebiyatçının dikkatini çekti.[3]

İtalya'daki gönüllü sürgününden dönmeyen Platen, bir şiirinde duygularını şu sözlerle ifade eder:

Es sehnt sich ewig dieser Geist ins Weite,
Und möchte fürder, immer fürder streben:
Nie könnt ich lang an einer Scholle kleben,
Und hätt ein Eden ich an jeder Seite.
 
Mein Geist, bewegt von innerlichem Streite,
Empfand so sehr in diesem kurzen Leben,
Wie leicht es ist, die Heimat aufzugeben,
Allein wie schwer, zu finden eine zweite.

Doch wer aus voller Seele haßt das Schlechte,
Auch aus der Heimat wird es ihn verjagen,
Wenn dort verehrt es wird vom Volk der Knechte.
 
Weit klüger ist’s, dem Vaterland entsagen,
Als unter einem kindischen Geschlechte
Das Joch des blinden Pöbelhasses tragen[18]

Sürekli uzaklara gitmeyi arzular,
Ruhumun ebedîdir uzağa hasreti:
İki yanda Aden olsa dahi,
Toprağa tutunmaktan kaçar.

İçimdeki kargaşa taşır ruhumu,
Hisettim bu kısa hayatta birçok şeyi,
Yurdu terk etmek ne de basitti,
Ne zor, bulmak ikinci bir yurdu.

Yöresinden yurdundan kovarlar,
Kötülüğü tüm ruhuyla reddedeni,
O yurtta hükümdardır uşaklar.

Vatandan gitmeyi yeğler zeki kişi,
Bu köhne nesilden kaçar,
Olmamak için bu körlüğün esiri.

Yaşadığı dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]

August Graf von Platen Biedermeier döneminde (1814-1848) yaşamını sürdürmüştür. Napoleon'un yenilmesi ve Viyana Kongresi'nin toplanması ile 1848-1849 ayaklanmaları arasındaki bu dönem orta sınıfın toplumsal düzende varlığını artırdığı, sanatsal açıdan orta sınıf beğenilerinin yaygınlaştığı, Avrupa'da durgunluğun hâkim olduğu bir dönemdir. Üst sınıflar için sanatsal kaygı yüksek olsa da orta sınıflar için bu geçerli değildir. Sanatta romantizmin dinamizmi ve hayalciliği henüz ortaya çıkmamıştır. Dönemin tutuculuğunun yanı sıra Klasisizm'in mirası sanatçılara büyük bir yük niteliğindedir. Platen, Romantik bir eğitim almasına rağmen genellikle Klasik tarzda eserler vermiştir.

Heinrich Heine gibi Platen da dramada başarısız olmuştur. Fakat Platen gazelleri ve soneleri ile çara karşı ayaklanmaları sebebiyle Polonyalılara duyduğu kıvancı ifade eden Polenlieder (1831), döneminin en iyi klasik şiirleri arasında sayılır.[3]

Graf von Platen Yunanca, Latince, İngilizce, Fransızca, İspanyolca, Çekçe, Portekizce, Farsça ve biraz Arapça biliyordu. 1821-1823 yılları arasında sayısı 200'ü geçen gazel kaleme aldı.

Charlotte El Shabrawy'nin makalesinde, Platen'in kişiliği ve gazele olan ilgisi şöyle ifade edilmiştir:

Restorasyon döneminde liberal, Kutsal ittifak döneminde Napolyon hayranı, Katolik Bavyera’da Protestandı. Dehşetli biçimde melankoli yaşamasına neden olan aşırı utangaçlığı (aniden ve düşünmeden hoşlandığı arkadaşlarına karşı bile) ve kendini açıkça ifade etmesini engelleyen abartılı gururu ve katı ahlaki bilinci, etrafındaki diğer insanlarla arasında hissettiği uçurumu daha da derinleştiriyordu. Buna eşcinsel doğasını yaşayamamasını da eklemek gerekir. Evrenin yüce bir anlamı olduğuna ümitsizce inanmak istemesine rağmen, varoluşunun anlamsız olduğunu düşünmekten kendini alıkoyamıyordu. … Kendini çevreleyen dünyanın, kendi içsel doğasının ahenksizliğine karşın Platen kendine, ahenk ve mükemmel güzelliği yaratmayı görev edindi. Şiir yoluyla, etrafındaki ahenksizliği uzlaştırmaya girişti. Şiirsel imgeleminin araçlarıyla mükemmel, güzel, ahenkli bir dünya yaratmaya çalıştı. Böylece kendi varoluşunu da anlamlandırmayı umdu. Gazel formu ona, deneysel çalışmalar yapmak için ideal bir form ve kısa süreli de olsa, yaratıcı arzuları için bir cevap sundu.[19]

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Ghaselen (1821)
  • Lyrische Blätter (1821)
  • Vermischte Schriften (1822)
  • Neue Ghaselen (1823)
  • Schauspiele (1824)
  • Sonette aus Venedig (1825)
  • Der Schatz des Rhampsinit (trajikomedi, 1825)
  • Die verhändnißvolle Gabel (komedya, 1826)
  • Gedichte (1828)
  • Der romantische Oedipus (komedya, 1829)
  • Die Liga von Cambrai (drama, 1833)
  • Geschichten des Königreichs Neapel von 1414 bis 1443 (1833)
  • Gedichte (genişletilmiş ikinci baskı, 1834)
  • Die Abassiden (1835)
  • Frühlingslieder (1835)[8]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Babası "Oberforstmeister" idi, ormanların ve orman yönetiminin üst düzey sorumluluğunu taşıyan bir kişiyi ifade etmektedir.
  2. ^ "Klasse des Kadettenkorps "da okuyordu, "Kadet Okulu" anlamına gelir. Bu tür okullar, genellikle askerî eğitim veren ve gençleri subay olmaya hazırlayan kurumlardır.
  3. ^ Königliche Pagerie, soyluların eğitim gördüğü bir okuldur.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Platen, August von (1796-1835). Bibliothèque nationale de France. 9 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  2. ^ a b c Koch, Max (1888). August Graf v. Platen-Hallermünde (Biographie.): (Sep. A. aus d. Allgem. Deutschen Biographie Bd. XXVI S. 244 - 249) (Almanca). Duncker. s. 1. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  3. ^ a b c d e f "1911 Encyclopædia Britannica/Platen-Hallermund, August, Graf von - Wikisource, the free online library". en.wikisource.org (İngilizce). 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022. 
  4. ^ "Katalog der Deutschen Nationalbibliothek". portal.dnb.de. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  5. ^ "August Graf von Platen". FAU Erlangen-Nürnberg (Almanca). 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  6. ^ "August, Graf von Platen | Prussian aristocrat, poet, playwright | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 1 Aralık 2023. 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  7. ^ a b c d e f g h i Zeno. "Biografie von August von Platen". www.zeno.org (Almanca). 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  8. ^ a b "Platen, August von". www.projekt-gutenberg.org. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022. 
  9. ^ a b c d e Och, Gunnar, "Platen, August Graf von" in: Neue Deutsche Biographie 20 (2001), S. 510-511 [Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118594869.html#ndbcontent 13 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ a b c d e Garland, Henry B. (Henry Burnand) (1997). The Oxford companion to German literature. Internet Archive. Oxford ; New York : Oxford University Press. ss. 660-661. ISBN 978-0-19-815896-7. 
  11. ^ a b c d "August von Platen-Hallermünde". Die Deutsche Gedichte-Bibliothek. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ a b c "August von Platen-Hallermünde". 16 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "August Graf von Platen". Academic dictionaries and encyclopedias (Almanca). 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  14. ^ "August von Platen". www.literaturportal-bayern.de (Almanca). 8 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  15. ^ Nast, Condé (5 Şubat 2021). "The Great Gay-Jewish Poetry Brawl of 1829". The New Yorker (İngilizce). 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022. 
  16. ^ a b "August Von Platen-Hallermünde (1796-1835) - Find..." www.findagrave.com (İngilizce). 22 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2022. 
  17. ^ Platen, August von. "1825 August von Platen: Aus Tristan und Isolde". www.lyriktheorie.uni-wuppertal.de (Almanca). 14 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2024. 
  18. ^ August Graf von Platen: Werke in zwei Bänden. Band 1: Lyrik. München 1982, S. 399-400.
  19. ^ El Shabrawy, Charlotte (1983), “German Ghazals: An Experiment in Cross Cultural Literary Synthesis”, Journal of Comparative Poetics, The Self and The Other, Sayı 3: 58-59.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=August_von_Platen-Hallermünde&oldid=33943167" sayfasından alınmıştır