Armazi (tanrı)

Armazi

Armazi (Gürcüce: არმაზი), Gürcü pagan panteonundaki baş tanrıdır. Gürcü kayıtlarına göre altından, eli kılıçlı bir asker figürüydü. 30 metre yüksekliğinde, yeşil gözlere sahipti. Armazi Gürcülerin MÖ 4. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar baş tanrısı olarak kalmıştır.

Gürcü Türklolog Şalva Gabeskiria, Hattice ile Gürcüce arasında bağlantı ihtimalinden de söz ettikten sonra, Armazi ile Hitit Ay tanrısı Arma arasındaki ad benzerliğine dikkati çekmiştir. Gabeskiria, Armazi adının Gürcüceden Hitiçeye "Armazi" biçiminde geçmiş olabileceğini öngörmektedir. Gürcü pagan inancında da Ay tanrısı olan Armazi, Gürcü tarihsel kaynaklarına göre, elinde parlak bir kılıç tutuyordu. Bu heykelin bir miğfer vardı, gözleri değerli taşlardandı. Armazi’nin sağ tarafında Gatsi adını taşıyan altından bir erkek heykeli duruyordu. Solundaki gümüş heykel ise, Gaimi olarak adlandırılıyordu.

Rayfield'e göre Muşkiler ve Meshiler (İberler) tanrılara tapınma konusunda birbirleriyle ilişkilidir: Hitit Ay tanrısı Armaz (Arma) ve Luvi tanrısı Santuş'un (Santa/Sandan) İberya Krallığı'ndaki muadili Armazi ve Zadeni'di. Bu tanrıların putları MS 4. yüzyılda Hristiyan misyonerler tarafından parçalanmıştır.

Hristiyanlaşmadan beş yüzyıl sonarı ile daha geç dönemlerde yazılmış olan Orta Çağ Gürcü kroniklerinin dışında, Gürcü panteonuna dair hiçbir kayıt bulunmamaktadır. çağdaş araştırmacılar ise Armazi adının kökeni konusunda ikiye bölünmüştür. Armazi, Zerdüştiliğin yüce tanrısı Ahura Mazda ile bağlantılı gibi görünmektedir ve çağdaş arkeolojik kanıtlar da Zerdüştiliğin antik Gürcistan'da yayılmış bir inanç olduğunu göstermektedir. Öte yandan, Giorgi Melikişvili Armazi'nin Hitit mitolojisindeki Ay tanrısı Arma'nın yerel bir varyantı olduğunu belirtmiştir. Bu, İvane Cavahişvili'nin ileri sürdüğü Orta Çağ'dan beri Gürcistan'ın koruyucu azizi olan Aziz Giorgi (Tetri Giorgi) ile kaynaşan Hristiyanlık öncesi Gürcü Ay kültü argümanı ile uyumludur.