Arigiba Han
 | Bu sayfanın tamamının ya da bir kısmının Türkçeye çevrilmesi gerekmektedir. Bu sayfanın tamamı ya da bir kısmı Türkçe dışındaki bir dilde yazılmıştır. Madde, alakalı dilin okuyucuları için oluşturulmuşsa o dildeki Vikipedi'ye aktarılmalıdır. İlgili değişiklikler gerçekleşmezse maddenin tamamının ya da çevrilmemiş kısımların silinmesi sözkonusu olabilecektir. İlgili çalışmayı yapmak üzere bu sayfadan destek alabilirsiniz |
 | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Ekim 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Arigiba ᠷᠠᠵᠠᠪᠠᠭ ᠬᠠᠭᠠᠨ Çin İmparatoru 元天順帝 | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 11. Moğol Kağanı ve 7. Yuan Hanedanı Çin İmparatoru | |||||
| Yuan Hanedanı | |||||
| Hüküm süresi | Ekim 1328 – 14 Kasım 1328 | ||||
| Taç giymesi | Ekim 1328 | ||||
| Önce gelen | Yesün Temür Khan | ||||
| Sonra gelen | Jayaatu Khan Tugh Temür | ||||
| Doğum | Tainshun 1320 | ||||
| Ölüm | 14 Kasım 1328 (7-8 yaşında) | ||||
| |||||
| Hanedan | Yuan | ||||
| Babası | Yesün Temür | ||||
| Annesi | Babukhan Hatun | ||||
Arigiba Han (Moğolca :ᠷᠠᠵᠠᠪᠠᠭ; Рагибаха[1]/Ражабаг[2]) Shangdu'da Yuan hanedanının tahtına kısa bir süreliğine oturan Arigiba, Yesün Temür'ün oğluydu. Babası Yesün Temür'den sonra Yuan Hanedanı'nın yedinci imparatoru olması gerekirken bir darbeyle tahta geçen rakibi tarafından tahttan indirilmiştir. Çin İmparatoru olmasının yanında Moğol İmparatorluğu'nun 11. Büyük Hanı olarak kabul edilir, ancak imparatorluğun bölünmesi nedeniyle bu hükümranlığı sadece resmi anlamda kabul edilir.[3] Arigiba, en kısa hüküm süren Yuan imparatorudur.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Arigiba, Yesün Temür'ün en büyük oğluydu. Annesi Babukhan Hatun, imparatorluk ailesiyle evlilik sayesinde iktidarı elinde tutan Khunggirad klanından geliyordu. Arigiba, 1324'te henüz bebekken veliaht prens oldu. Ağustos 1328'de Shangdu'da Yesün Temür aniden ölümünden bir ay sonra güçlü Müslüman subay Devlet Şah tarafından Shangdu'ya gönderildi.
Ancak Yesün Temür'ün ani ölümü, Yesün Temür'ün, Moğolistan'da Jinong olarak görev yaptığı zamandan beri kendisine hizmet eden Devlet Şah da dahil olmak üzere, iktidarın merkezileştirilmesinden memnun olmayan ana akım karşıtı bir hizbin ayaklanmasını tetikledi. Sekizinci ayda Dadu'da görev yapan Moğollaşmış Kıpçak komutanı El Temür bir darbe yaparak Külüg Han'ın oğlunun göreve getirilmesi çağrısında bulundu. Tugh Temür, Arigiba'nın tahta çıktığı aynı ayda Dadu'ya kabul edildi.[4]
Shangdu ve Dadu arasında yaşanan ve "İki Başkent Savaşı" olarak bilinen iç savaş kısa süre sonra patlak verdi. Arigiba'nın ordusu Çin Seddi'ni birkaç noktada kırdı ve Dadu'ya doğru ilerlemesine rağmen El Temür'ün birlikleri tarafından ciddi bir yenilgiye uğratıldılar. O sırada, Arigiba'nın ordusunun çoğu Çin Seddi cephesinde yer aldı ve Shangdu yanlıları ertesi gün teslim olmaya zorlandı.[5] Arigiba'nın yandaşları olan Devlet Şah ve diğer önde gelen askerlerin çoğu esir alındı ve Dadu grubu tarafından idam edildi; ama Arigiba'nın bu olay sırasında ortadan kaybolduğu ve öldürüldüğü söyleniyor.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yuan hanedanının imparatorlarının listesi
- Moğol hükümdarlarının listesi
- Çin hükümdarlarının listesi
- İki Başkentin Savaşı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Саган сэцэн: «Эрдэнийн товч» гэжээ.
- ^ Хааны нэрийг хэд хэдэн янзаар бичиж байна. Ч.Содбилэг 2010 онд хэлэхдээ: «Зураач Т.Мандир Ашидхэв гэсэн. Монгол сурвалж бичгүүдэд Рачибаг, Рагибаха гэж бичсэн байдаг. Юань улсын сударт бичсэн (хятад галиг) асужиба-г үндэслэн Асучибу гэж бичвэл зохино» гэжээ.
- ^ Их хаадын хураангуй-http://library.thinkquest.org/04apr/01341/monkingstext.htm
- ^ The Empire of the Steppes, by Rene Grousset, Naomi Walford, p. 321.
- ^ Herbert Franke, Denis Twitchett, John King Fairbank-The Cambridge History of China: Alien regimes and border states, 907–1368, p. 544.
- ^ Frederick W. Mote- Imperial China 900–1800, p. 471.