İçeriğe atla

Archibald Menzies

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Archibald Menzies

Archibald Menzies (/ˈmɪŋɪs/ MING-iss; 15 Mart 1754[1] - 15 Şubat 1842) İskoç bir cerrah, botanikçi ve doğa bilimciydi. Denizde uzun yıllar geçirdi, Kraliyet Donanması'nda, özel tüccarların yanında ve Vancouver Keşif Gezisinde görev yaptı. Hawaii yanardağı Mauna Loa'nın zirvesine ulaştığı bilinen ilk Avrupalıydı ve Maymun Yapboz ağacını İngiltere'ye tanıttı.

Yaşam ve kariyer

[değiştir | kaynağı değiştir]

Menzies, İskoçya'nın Perthshire kentindeki Weem mahallesindeki Paskalya Stix'te (veya Styx) doğdu.[2] Ağabeyi William ile Kraliyet Botanik Bahçeleri'nde çalışırken, Edinburgh Üniversitesi'nde botanik profesörü olan Dr. John Hope'un dikkatini çekti ve onu burada tıp okumaya teşvik etti. Cerrah olarak mezun olan Menzies, Caernarvon, Galler'de bir doktorun asistanı olarak görev yaptı, ardından HMS Nonsuch'ta asistan cerrah olarak Kraliyet Donanması'na katıldı.[3] Azizler Savaşı'na (12 Nisan 1782) katılan Menzies, barış zamanında Nova Scotia'daki Halifax İstasyonunda görev yaptı.[4]

1786'da Menzies, Horn Burnu çevresinden Kuzey Pasifik'e doğru bir kürk ticareti yolculuğuna çıkan Prince of Wales'te (Kaptan James Colnett) cerrah olarak atandı.[4] Bu gemi, Princess Royal'in (Kaptan Duncan) eşliğinde, Kuzey Amerika, Çin ve Hawaii'yi (Sandviç Adaları) birkaç kez ziyaret etti; Menzies bu yolculukta bir dizi yeni bitki topladı ve ayrıca mürettebattan hiçbirinin hastalıktan ölmemesini sağladı.[5] Menzies 1789'da Büyük Britanya'ya döndü. 1790'da Londra Linne Derneği'nin üyesi seçildi [4]

Menzies, 1791'den 1795'e kadar, HMS Discovery ile dünya çapında yaptığı yolculukta Kaptan George Vancouver'a eşlik etmek üzere doğa bilimci olarak atandı. Cerrah hastalanınca Menzies onun görevlerini devraldı. Yolculuk sırasında birçok bitki ve hayvan örneği toplayarak bunları Birleşik Krallık'a geri gönderdi. Ayrıca yolculuğun ayrıntılı bir kaydını tuttu.[6][7]

Mokuaweoweo'nun ıssız doruğu

1794'te Discovery, Hawaii'de üç kıştan birini geçirirken Menzies, Teğmen Joseph Baker ve diğer iki adamla birlikte Mauna Loa'nın zirvesi Mokuaweoweo'ya kaydedilen ilk tırmanışı yaptı. Menzies taşınabilir bir barometre kullanarak dağın yüksekliğini şu anda bilinen 4.169 m yüksekliğine kıyasla 4.134 m olarak ölçmüştür.[8]

Başka bir Avrupalı İskoç David Douglas'ın 29 Ocak 1834'te zirveye ulaşmasından önce kırk yıl geçecekti.[6]

1795 yılında Menzies'e Şili Genel Valisi ile yemek yerken tatlı olarak Şili Çamı tohumları Araucaria araucana servis edildi. Avrupa'ya dönerken cebine bir miktar tohum atıp onları gemide yetiştirmeyi başardı ve Britanya'da ilk kez görülen beş sağlıklı bitkiyle İngiltere'ye döndü.[9] Maymun Yapboz ağacı olarak bilinen Şili Çamı, on dokuzuncu yüzyıldaki resmi bahçelerin çoğunda favori haline geldi.

Yolculuğun ardından Menzies, Batı Hint Adaları'nda Donanmada görev yaptı. 1799'da Aberdeen Üniversitesi'nden tıp doktoru unvanını aldı. Donanmadan emekli olduktan sonra Londra'daki Notting Hill'de doktor ve cerrah oldu.[4] Aylmer Bourke Lambert'in ölümü üzerine Linne Cemiyeti'nin babası oldu.[10]

Menzies'in karısı 1836'da öldü. Çocukları yoktu. Menzies, 15 Şubat 1842'de Londra'da öldü ve Kensal Green mezarlığına gömüldü.[10]

Miras

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aberfeldy, Menzies Kalesi yakınındaki Arbutus menziesii[11]

Menzies'in adı, Ericaceae familyasına ait bir çalı türü olan Menziesia ve Batı Kuzey Amerika'daki ticari açıdan en önemli ağaç olan Douglas köknarı Pseudotsuga menziesii dahil olmak üzere keşfettiği birçok bitkinin bilimsel adlarında anılmaktadır.[12] Yaprak dökmeyen bir ağaç olan ve Ericaceae familyasının en büyüğü olan Pasifik madronuna, Friedrich Pursh tarafından onun onuruna Arbutus menziesii adı verilmiştir.[<span title="This claim needs references to reliable sources. (May 2023)">kaynak belirtilmeli</span>] Benzer şekilde John Edward Gray, Yeni Zelanda'daki en yaygın tatlı su midyesi türüne Menzies'e atfen Echyridella menziesii adını verdi.[13][14]

British Columbia'nın Orta Sahili'ndeki Bella Coola bölgesinde yaşayan Nuxalk halkı tarafından bozulmuş bir şekilde Menzies'e verilen bir diğer isim de Vancouver gemisinin bölgeyi ziyaretinden hemen sonra buraya yaptığı ziyaret sırasında Alexander Mackenzie'nin kaydettiği şekliyle "Bensins Adası"dır.[15]

Mauna Loa'ya tırmanmak için kullandığı Ainapo Yolu aynı zamanda "Menzies Yolu" olarak da biliniyor.[16] Victoria, Britanya Kolumbiyası'ndaki British Columbia Yasama Meclisini çevreleyen ana caddelerden birinin adı Menzies Caddesi'dir. Ayrıca Vancouver Adası'nda Menzies Main olarak bilinen bir ana ağaç kesme yolu da bulunmaktadır.

Menzies tarafından toplanan örneklerin çoğu Londra'nın Kew Bahçelerine ekiliyor. Ayrıca British Museum'da saklanan 112 ayrı eser koleksiyonunu da Londra'ya geri getirdi. Bu koleksiyonların kapsamlı bir kataloğu 1951 yılına kadar yayınlanmadı.[17]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Menzies, Archibald - botanical collector". cpbr.gov.au. 1 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2024. 
  2. ^ Birth (or Baptism) Record held in the General Registers of Scotland, 1754 Births in the Parish of Weem in the County of Perth, Reference 398/0010 0104
  3. ^ Linnean Society of London (1849). Proceedings of the Linnean Society of London. ss. 139-140. Erişim tarihi: 14 Mart 2018. 
  4. ^ a b c d Stearn, William T. (1988). "MENZIES, ARCHIBALD". Dictionary of Canadian Biography Online. University of Toronto. 11 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2018. 
  5. ^ Galois, Robert (2004). Voyage to the Northwest Side of America: The Journals of James Colnett, 1786-89. University of British Columbia (UBC) Press. s. 10. ISBN 978-0-7748-0855-2. 
  6. ^ a b Archibald Menzies (1920). William Frederick Wilson (Ed.). Hawaii Nei 128 Years Ago:Journal of Archibald Menzies, kept during his three visits to the Sandwich or Hawaiian Islands in the years 1792-1794. s.n. Erişim tarihi: 12 Ocak 2008.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ Naish, John (1996). The Interwoven Lives of George Vancouver, Archibald Menzies, Joseph Whidbey and Peter Puget: The Vancouver Voyage of 1791–1795. The Edward Mellen Press, Ltd. ISBN 0-7734-8857-X. 
  8. ^ Walther M. Barnard (1991). "Earliest Ascents of Mauna Loa Volcano, Hawai'i" (PDF). Hawaiian Journal of History. Hawaiian Historical Society, Honolulu. 25. 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Haziran 2024. 
  9. ^ "Monkey Puzzle Araucaria araucana". Kew Gardens. 12 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2008. 
  10. ^ a b  [[Dictionary of National Biography]]. Londra: Smith, Elder & Co. 1885–1900.  URL–vikibağı karışıklığı (yardım)
  11. ^ "Castle Menzies" 30 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Parks & Gardens. Retrieved 10 September 2023.
  12. ^ C. Michael Hogan (2008) Douglas-fir: Pseudotsuga menziesii, globalTwitcher.com, ed. Nicklas Strõmberg 2009-06-04 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ "Echyridella menziesii (Gray, 1843)". www.NZOR.org.nz. New Zealand Organisms Register. 9 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2016. 
  14. ^ Robert Vennell (5 Ekim 2022), Secrets of the Sea: The Story of New Zealand's Native Sea Creatures, HarperCollins Publishers, ISBN 978-1-77554-179-0, LCCN 2021388548 , Wikidata Q114871191
  15. ^ "Bensins Island". BC Geographical Names. 
  16. ^ Russell A. Apple (18 Temmuz 1973). "National Register of Historic Places Inventory-Nomination: Ainapo Trail" (pdf). National Park Service. 
  17. ^ Quanchi, Max (2005). Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Pacific Islands. The Scarecrow Press. s. 182. ISBN 0810853957. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Newcombe, C. F. (1923). "Menzies' journal of Vancouver's voyage". Memoir V. Archives British Columbia. 
  • Eastwood, Alice, (Ed.) (1924). "Archibald Menzies' journal of the Vancouver Expedition Extracts covering the visit to California". Quarterly of the California Historical Society. 2. 
  • Jepson, W. L. (1929). "The botanical explorers of California: Archibald Menzie [sic]". Madroño. 1. 
  • Galloway, D. J. and E. W. Groves (1967). "Archibald Menzies, MD, F.L.S. (1754–1842): Aspects of his life, travels and collections". Archives of Natural History. 14 (1): 3-43. doi:10.3366/anh.1987.14.1.3. PMID 11622401. 
  • Captain Vancouver, Northwest Navigator, E.C. Coleman. Tempus Publishing 2006.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Archibald_Menzies&oldid=33457842" sayfasından alınmıştır