Antik Mısır kraliyet unvanları
Kraliyet unvanı veya kraliyet protokolü, eski Mısır firavunları tarafından benimsenen standart adlandırma geleneğidir. Dünyevi gücü ve kutsal kudreti sembolize ederken, aynı zamanda bir hükümdarın saltanatı süresince bir tür misyon beyanı olarak da işlev görüyordu (bazen saltanat sırasında değişse bile de).
Beş isimden oluşan tam unvan, Orta Krallık'a kadar standart kullanıma girmedi, ancak Mısır, Roma İmparatorluğu'nun bir eyaletine dönüşene kadar kullanımda kaldı.
Kökenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Tanrısal bir görevi üstlenen bir firavunun halk ve tanrılar ile bağdaştırılabilmesi için tahta çıkışıyla birlikte ona özel lakaplar yaratılırdı. Bu unvanlar aynı zamanda kişişel niteliklerini de göstermeye ve bunları dünyevi alemle ilişkilendirmeye de hizmet ediyordu. Beş isim, Horus adı ile başlayarak yüzyıllar boyunca geliştirildi.[1][2] Bu isim, figürün tanrı Horus'un bir temsilcisi olduğunu gösteriyordu.[3] Nebty adı, Yukarı ve Aşağı Mısır'ın kraliyet unvanının[3][4] ikinci kısmını oluşturuyordu.[2] Bu isim kralı iki dişi tanrının, Nekhbet ve Wadjet'in koruması altına sokuyordu[4] ve Birinci Hanedanlığın sonlarına doğru, İki Kadın'dan bahsedilmesiyle birlikte "Yukarı ve Aşağı Mısır'a ait olan"a bir gönderme olarak tanımlandı.[2] Mısır'ın Dördüncü Hanedanlığı'nın bir döneminde, Altın Şahin adı (bazen Altın Horus olarak da adlandırılırdı) yaratıldı.[5] Kralın son iki ismi olan prenomen ve nomen, genellikle kralın dairesel, ipli kartuşunun içinde tasvir edilirdi (sonunda kartuş kraliçe ve kraliyet çocukları da dahil olmak üzere tüm kraliyet isimlerini içerecek bir şekle getirildi) ve Taht adı ve Re'nin Oğlu adı olarak bilinirdi.[5]
Horus adı
[değiştir | kaynağı değiştir]𓅃𓊁
Horus adı firavunun isminin en eski biçimi olup, tarih öncesi Mısır'a dayanmaktadır. En eski Mısır firavunlarının çoğu yalnızca bu unvanla biliniyordu.[6]
Horus adı genellikle saray cephesinin bir tasviri olan serekh ile yazılırdı. Bu saray tasvirinin içinde firavunun adı hiyerogliflerle yazılmıştır. Genellikle şahin tanrı Horus'un bir heykeli onun üstünde veya yanında bulunurdu.[6]
İkinci Hanedan firavunu Seth-Peribsen'in, Horus yerine tanrı Set resmini kullandığı bilinir ki; bu muhtemelen ülke içinde bir iç dinsel bölünmeyi simgeliyordu. Kendisinden sonra yerine, isminin üstüne hem Set hem de Horus'un sembollerini koyan Khasekhemwy firavun oldu. O tarihten itibaren Horus'un sureti her zaman firavunun isminin yanında göründü.[5]
Yeni Krallık dönemine gelindiğinde Horus adı çoğunlukla serekh eki olmadan yazılıyordu.
Nebty ("iki hanım") adı
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Nebty adı (kelime "iki kadın" anlamındadır) Yukarı ve Aşağı Mısır'ın sözde "arma" tanrıçalarıyla ilişkilendirilmiştir:
- Yukarı Mısır'ın koruyucu tanrısı olan Nekhbet, bir akbaba tarafından temsil edilir.
- Aşağı Mısır'ın koruyucu tanrısı Wadjet, bir kobra ile temsil edilir.
Netby adı ilk kez Birinci Hanedan firavunu Semerkhet tarafından kullanılmış, ancak On İkinci Hanedan döneminde tam bağımsız bir unvan haline gelmiştir.
Bu özel isim genellikle bir kartuş veya serekh ile çerçevelenmez, fakat daima iki sepet üzerinde duran bir akbaba ve kobranın hiyeroglifleriyle ikili isim "nebty" olarak başlar,
Altın Horus
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Altın Horus ismi olarak da bilinen bu firavun adı biçiminde, genellikle altın hiyeroglifinin üstünde veya yanında tünemiş bir Horus şahini görseli yer alır.
Bu özel unvanın anlamı tartışmalıdır. Bir inanca göre, altın sembolü Horus'un "düşmanlarından daha yukarıda" olduğu anlamına gelebileceğinden, Horus'un amcası Set'e karşı zaferini temsil etmektedir. Altın aynı zamanda eski Mısır anlayışında sonsuzlukla güçlü bir şekilde ilişkilendirilmişti, dolayısıyla bunun firavunun ebediyete Horus ismini iletmesi için yapılmış olması da mümkündür.
Tıpkı Nebty adında olduğu gibi, bu özel isim de genellikle kartuş veya serekh ile çerçevelenmezdi.
Taht adı (prenomen)
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Firavunun taht adı, kartuşun içine yazılan iki isimden birincisi olup, genellikle nsw-bity ( nsw(t)-bjt(j) ) unvanına eşlik ederdi; geleneksel olarak "[O] kamış [ve] arının kralı" olarak yorumlanır ve kolaylık olması açısından sıklıkla "Yukarı ve Aşağı Mısır'ın Kralı" olarak çevrilirdi. (Kamış ve arı sırasıyla Yukarı ve Aşağı Mısır'ı sembolize ederdi,[7][8] ancak son araştırmalar bu yorumu şüpheye düşürür.[9][10])
Mısır'ın vadi ve delta bölgelerini tanımlayan " İki Ülkenin Efendisi" anlamına gelen nb tꜣwy sıfatı da sıklıkla kullanılır.
Kişisel isim (nomen)
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Bu, doğumda konulan bir isimdi. İsmin kendisinden önce, "Ra'nın Oğlu" unvanı yer alırdı ve bu unvan, "oğul" anlamına gelen sözcüğün (za) eşseslisi olan bir ördek hiyeroglifi ile, yanında ise baş güneş tanrısı Ra'nın hiyeroglifi olan bir güneş resmiyle yazılırdı. İlk kez Dördüncü Hanedan döneminde kraliyet unvanlarına dahil edilmiş olup, kralın güneş tanrısı Ra'nın yeryüzündeki temsilcisi olarak rolünü vurgulamaktadır. Bu ad kadın firavunlar için önceki unvan da "kız" olarak yorumlanıyordu.
Modern tarihçiler genellikle Mısır'ın eski krallarından bu isimle bahsederler ve aynı adı taşıyan farklı bireyleri ayırt etmek için saltanat sayıları eklerler (örneğin "II", "III").
Tam unvan örnekleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Senusret I
[değiştir | kaynağı değiştir]
Hatshepsut
[değiştir | kaynağı değiştir]On sekizinci Hanedan firavunu Hatshepsut'un tam unvanı, telaffuz ve eşdeğer anlamı için bir rehber sunar ve bu firavunun bir kadın olmasından kaynaklanan farklılıkları gösterir, şu şekildedir:
- Horus adı: Wesretkau, "Ka'ların Güçlüsü"
- Nebty adı: Wadjrenput, "İki Hanım'ın Sahibi, Yılların Gelişimi"
- Altın Horus: Netjeretkhau, "Görünüşü İlahi" (Netjeret, 'tanrısal' veya 'ilahi' anlamına gelen netery'nin dişil biçimidir ve khau, 'görünüşler' demektir)
- Prenomen: Maatkare, "Gerçek [Ma'at], Re'nin Ka'sıdır"
- Nomen: Khnumt-Amun Hatshepsut, "Amun ile Birleşmiş, Asil Hanımların En Önde Geleni"
Thutmose III
[değiştir | kaynağı değiştir]| Mısır hiyeroglifinde III. Thutmose Dönem: Yeni Krallık (MÖ 1550–1069) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Horus adı: Kanakht Khaemwaset, "Horus Güçlü Boğa, Teb'de Yükselen"
- Nebty adı: Wahnesytmireempet, "İki Hanım'ın Sahibi, Gökyüzünde Re gibi krallıkta Kalıcı"
- Altın Horus: Sekhempahtydjeserkhaw, "Altın Horus Güçlü Kuvvet, Görünüşü Kutsal"
- Prenomen: Menkheperre, "Kamış ve Arı'nın Sahibi, Re'nin Biçimi Kalıcı"
- Nomen: Thutmose Neferkheperu, "Ra'nın Oğlu, Thutmose, biçimleri güzel"
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Toby A.H. Wilkinson (11 Eylül 2002). Early Dynastic Egypt. Routledge. s. 172. ISBN 978-1-134-66420-7.
- ^ a b c Ronald J. Leprohon (30 Nisan 2013). The Great Name: Ancient Egyptian Royal Titulary. SBL Press. ss. 1-15. ISBN 978-1-58983-736-2.
- ^ a b Günther Hölbl (1 Şubat 2013). A History of the Ptolemaic Empire. Routledge. s. 79. ISBN 978-1-135-11983-6.
- ^ a b Paul D. LeBlanc (1 Aralık 2017). Deciphering the Proto-Sinaitic Script: Making Sense of the Wadi el-Hol and Serabit el-Khadim Early Alphabetic Inscriptions. Subclass Press. s. 47. ISBN 978-0-9952844-0-1.
- ^ a b c James P. Allen (2000). Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. Cambridge University Press. ss. 64-66. ISBN 978-0-521-77483-3.
- ^ a b Toby A. H. Wilkinson: Early Dynastic Egypt. Routledge, London/New York 1999, 0-415-18633-1, s. 74-75.
- ^ Sethe, Kurt (1911) “Das Wort für König von Oberägypten” in Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde, cilt 42, sayı 1-2
- ^ Wasilewska, Ewa (2000). Creation Stories of the Middle East (İngilizce). Jessica Kingsley Publishers. ISBN 978-1-85302-681-2.
- ^ Peust, Carsten (2007) “Zur Bedeutung und Etymologie von nzw ‘König’” in Göttinger Miszellen, 213, ss. 59-62.
- ^ Schenkel, Wolfgang (1986) “Das Wort für König (von Oberägypten)” in Göttinger Miszellen, 94, ss. 57-73.
Literatür
[değiştir | kaynağı değiştir]- Allen, James P. (1999). Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77483-3.
- Dodson, Aidan Mark; Dyan Hilton (2004). The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Cairo, London, and New York: The American University in Cairo Press and Thames and Hudson. ISBN 978-977-424-878-8.
- Ronald J. Leprohon (2013). The Great Name: Ancient Egyptian Royal Titulary. Society of Biblical Literature. ISBN 978-1589837355.
- Gardiner, Alan Henderson (1957). Egyptian Grammar; Being an Introduction to the Study of Hieroglyphs. 3rd. Oxford: Griffith Institute.
- Quirke, Stephen G. J. (1990). Who Were the Pharaohs? A History of Their Names with a List of Cartouches. London: British Museum Publications Limited.
- Schneider, Thomas (1993). "Zur Etymologie der Bezeichnung 'König von Ober- und Unterägypten'". Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde. 120 (2). ss. 166-181. doi:10.1524/zaes.1993.120.2.166.
- Shaw, Garry J. (2012). The Pharaoh, Life at Court and on Campaign. London and New York: Thames and Hudson. ss. 20-21.
- von Beckerath, Jürgen (1999). Handbuch der ägyptischen Königsnamen. 2nd. Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Altın isim, Horus ismi, Kraliyet Unvanı, İki Kadın ve Tutmose I Dijital Mısır'da
