Alxasaurus
| Alxasaurus | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Restore edilmiş iskeleti, Royal Tyrrell Museum of Palaeontology | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tip tür | |||||||||||||||
| †Alxasaurus elesitaiensis Russell & Dong, 1993 | |||||||||||||||
Alxasaurus ("Alxa kertenkelesı" anlamına gelir), İç Moğolistan'ın Erken Kretase (Albiyen çağı) Bayin-Gobi Formasyonu'ndan gelen therizinosauroid theropod dinozorlarının bir cinsidir. Therizinosauroidea'nın bilinen en eski üyelerinden biridir, ancak daha sonraki therizinosauroidlerin uzun boyun, kısa kuyruk ve nispeten büyük pençeleri dahil olmak üzere vücut şekline zaten sahiptiler. Bu grubun diğer üyeleri gibi, bitki materyalini işlemek için büyük bir bağırsağa sahip iki ayaklı bir otoburdu. Farklı boyutlarda birkaç örnek bilinmektedir.
Keşif tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Fosil kalıntıları ilk olarak 1988'de keşfedildi ve Kanadalı paleontolog Dale Russell ve Çinli meslektaşı Dong Zhiming tarafından 1993'te tanımlandı. Bununla birlikte, makale teknik olarak Canadian Journal of Earth Sciences'ın 1993 sayısının son sayısında yer alsa da, bu sayı aslında 1994 yılının ilk haftalarında yayınlanmıştır.[1]
Alxasaurus, "Alashan" çölü olarak da bilinen İç Moğolistan'daki Alxa Çölü'nün adını almıştır ve adı aynı zamanda Yunanca sauros ("kertenkele") kelimesini de içerir. Alxa (veya Alashan), Çin Halk Cumhuriyeti'nin İç Moğolistan (Nei Mongol Zizhiqu) bölgesinin birliğinin veya idari bölümünün adıdır. Bilinen tek tür olan elesitaiensis, adını bu bölgede bulunan ve Alxasaurus'un fosil kalıntılarının bulunduğu bir köy olan Elesitai'den almıştır.[1]
Erken Kretase Dönemi'nin Albiyen aşamasına veya yaklaşık 113 milyon ila 100 milyon yıl öncesine tarihlenen İç Moğolistan'ın Bayin-Gobi Formasyonu'ndan beş Alxasaurus örneği ele geçirildi. Cinsi ve türü örneklediği düşünülen holotip örneği IVPP 88402 (büyük birey), bazı dişlere sahip sağ dentary (alt çene), 5 servikal omur, 28 kaudal omur, 5 sakral omur, 9 kaburga, 15 köşeli çift ayraç, izole bir skapula, her iki korakoid, her iki humerus, izole radius, her iki ulna, neredeyse tam bir manus, her iki ilia, hem ischia hem de her iki femoradan oluşur ve örneklerin en iyisidir. Diğer dört örnek, IVPP 88301, IVPP 88402 (küçük birey), IVPP 88501 (olgunlaşmamış birey) ve IVPP 88510 paratipleridir. Örnekler birlikte, kafatası dışında tür hipodigmasının çoğunu temsil eder.[1]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Alxasaurus'un iskeleti, genel vücut şeklinde ve dişlerde birçok tipik therizinosaur özelliği sergilerken, daha tipik theropodlarda bulunan çeşitli özellikleri de gösterir ve bu hayvanın keşfi, therizinosaurların anormal theropodlar olduğuna dair önemli kanıtlar sağlamıştır. Spesifik olarak, bileğin semilunat karpal kemiği yalnızca oviraptorosaurları, dromaeosaurları, troodontidleri ve kuşları da içeren maniraptoran theropodlarda bulunur.[1] Tüylü Beipiaosaurus ve ilkel Falcarius gibi daha bazal therizinosaurlar o zamandan beri daha fazla theropod özelliği ile keşfedildi ve bu düzenlemeyi sağlamlaştırmaya yardımcı oldu.[2][3] Alxasaurus'un şimdi, erken Beipiaosaurus ile daha sonra Erlikosaurus, Segnosaurus veya Therizinosaurus gibi therizinosauridler arasında bir pozisyonda olduğu düşünülmektedir.[4][5]
Rusell ve Dong, Alxasauridae familyasını Alxasaurus'u içerecek şekilde icat etseler de,[1] aile çoğu analizde geniş çapta desteklenmemiştir. 2010 yılında, Lindsay E. Zanno, teknik olarak hala geçerli olmakla birlikte, grubun şu anda yalnızca tek bir türden oluştuğunu ve dolayısıyla yararlılığının şüpheli olduğunu belirtti.[4]
Aşağıdaki kladogram, Hartman ve diğerleri (2019) tarafından yürütülen filogenetik analize dayanmaktadır.[5]
| Therizinosauria |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Russell (1993). "The affinities of a new theropod from the Alxa Desert, Inner Mongolia, People's Republic of China". Canadian Journal of Earth Sciences. 30 (10): 2107−2127. doi:10.1139/e93-183.
- ^ Xu (1999). "A therizinosauroid dinosaur with integumentary structures from China". Nature. 339 (6734): 350-354. doi:10.1038/20670. ISSN 1476-4687.
- ^ Kirkland (2005). "A primitive therizinosauroid dinosaur from the Early Cretaceous of Utah". Nature. 435 (7038): 84-87. doi:10.1038/nature03468. PMID 15875020. 8 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021.
- ^ a b Zanno (2010). "A taxonomic and phylogenetic re-evaluation of Therizinosauria (Dinosauria: Maniraptora)". Journal of Systematic Palaeontology. 8 (4): 503−543. doi:10.1080/14772019.2010.488045. 8 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021.
- ^ a b Hartman (2019). "A new paravian dinosaur from the Late Jurassic of North America supports a late acquisition of avian flight". PeerJ. 7: e7247. doi:10.7717/peerj.7247. PMC 6626525 $2. PMID 31333906.