Ali Rıza Vuruşkan
| Ali Rıza Vuruşkan | |
|---|---|
| Lakabı | Bozkurt, Akıncı, Ali Conan |
| Doğum | Ali Rıza Vuruşkan 1912 Türkiye |
| Ölüm | 15 Şubat 1979 Türkiye |
| Bağlılığı | Türkiye |
| Branşı | Türk Silahlı Kuvvetleri |
| Rütbesi | Albay |
| Çatışma/savaşları | Kore Savaşı, Erenköy Direnişi |
Ali Rıza Vuruşkan (1912 - 15 Şubat 1979), Türk subay ve Türk Mukavemet Teşkilatı'nın ilk lideridir. 1958-1964 yılları arasında Kıbrıs Türklerinin savunması ve Enosis'e karşı direnişlerini organize etti.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1912 yılında doğan Ali Rıza Vuruşkan, Türk Silahlı Kuvvetleri'nde subay olarak görev yaptı ve Kore Savaşı'na katıldı. Kore'de edindiği gerilla savaşı tecrübelerini, ilerleyen yıllarda Kıbrıs'taki görevlerinde kullandı.[1][2]
15 Şubat 1979 tarihinde vefat etti. Kıbrıs Türk halkı tarafından anılmakta ve her yıl ölüm yıldönümünde çeşitli anma törenleri düzenlenmektedir.[3][4]
TMT Liderliği
[değiştir | kaynağı değiştir]1958 yılında Kıbrıs'ta Türk Mukavemet Teşkilatı'nın (TMT) lideri olarak görevlendirildi.[5] Kod adı "Bozkurt" veya "Akıncı" olan Vuruşkan, 30 Temmuz 1958'de "Ali Conan" takma adıyla ve Türkiye İş Bankası müfettişi kimliğiyle Kıbrıs'a giriş yaptı. Kıbrıs'ta TMT'nin organizasyonunu ve eylemlerini yönlendirdi.[6]
Türkiye'nin 27 Mayıs 1960 darbesinin ardından, Vuruşkan ve TMT'nin faaliyetleri askıya alındı. Yeni yönetim tarafından TMT, eski Başbakan Adnan Menderes'in özel gücü olarak algılandı ve destek kesildi. Bu durum, Kıbrıslı Türklerin güvenliğini olumsuz etkiledi ve 1963'te Rum saldırılarına karşı savunmasız kalmalarına yol açtı. Vuruşkan, darbe sonrası Türkiye’ye geri çağrıldı ve aktif görevden uzaklaştırıldı. Yerine gelen liderler, TMT'nin askeri yapısını yeniden organize etmeye çalıştı, ancak Kıbrıs’taki Türk direnişi bu süreçte ciddi zorluklarla karşılaştı.[7][8]
1964 yılına gelindiğinde adada Türkler üzerindeki baskılar artarken, Rum kuvvetlerinin Erenköy bölgesine yığınak yaptığı haberleri ulaştı. Türkiye, stratejik öneme sahip bu bölgenin savunmasını güçlendirmek amacıyla, Ali Rıza Vuruşkan’ı Kıbrıs'ta yeniden görevlendirdi. Vuruşkan, Ankara’da bekleyen Rauf Denktaş ile birlikte adaya gizlice geçti ve Erenköy’deki direnişin komutasını üstlendi[9].
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Özcan, Ahmet; Özdemir, Emrah (1 Aralık 2023). Kore'den Suriye'ye Türk Ordusu Sınır Ötesi Harekâtları (Yeditepe Yayınevi). Yeditepe Yayınevi. ISBN 978-625-6777-51-4.
- ^ "TMT'nin ilk Bayraktarı Albay Rıza Vuruşkan'ı anarken". Kıbrıs Gazetesi - Kıbrıs Haber, KKTC Son Dakika ve Gündem Haberleri. 17 Şubat 2023. Erişim tarihi: 10 Mart 2025.
- ^ "Ali Rıza Vuruşkan kimdir? Ali Rıza Vuruşkan hayatı". Sabah. Erişim tarihi: 10 Mart 2025.
- ^ "KKTC Cumhurbaşkanlığı - Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, TMT'nin ilk bayraktarı Ali Rıza Vuruşkan'ı anma töreninde konuştu:". kktcb.org. Erişim tarihi: 10 Mart 2025.
- ^ Yüksel, Dilek Yiğit (1 Haziran 2009). "Kıbrıs Türk Milli Mücadelesi (1914-1958)". Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. 8 (18): 161-184. ISSN 1300-0756. 12 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2025.
- ^ Yüksel, Dilek Yiğit (27 Kasım 2018). "Kıbrıs'ta Yaşananlar ve Türk Mukavemet Teşkilatı (1957-1964)". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 34 (98): 311-376. ISSN 1011-727X. 2 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2025.
- ^ Keser, Ulvi (1 Ocak 2017). "27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi ve Kıbrıs Türk Mücadelesine Yansımaları". Journal of Turkish Studies (İngilizce). 12 (Volume 12 Issue 16): 361-386. doi:10.7827/TurkishStudies.11710. ISSN 1308-2140.
- ^ Macit, Abdulkadir; Özcan, Adem Alper; Koçal, Ahmet Vedat; Erken, Ali; Başaran, Doğacan; Savrun, Ergenekon; Deniş, Halil Emre; Acar, Hasan; Çavuşoğlu, Hüseyin. TÜRK SİYASAL HAYATI Osmanlı Modernleşmesinden Günümüze. Nobel Akademik Yayıncılık. ISBN 978-625-402-640-9.
- ^ Yüksel, Dilek Yiğit (2018). "Kıbrıs'ta Yaşananlar ve Türk Mukavemet Teşkilatı (1957-1964)". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi. 34 (98): 311-376. ISSN 1011-727X. 14 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2025.