Alasığın
| Makale serilerinden |
 |
 Dosya |
Alasığın - Türk, Altay ve Moğol mitolojilerinde Kutsal Geyik. Değişik Türk lehçe ve şivelerinde Alageyik (Alakeyik, Alakiyik) veya Alabolan (Alabulan) ya da Alabuğa (Alabuğu) olarak da bilinir. Moğollar ise Kubamaral (Govamaral, Guvamaral) derler. “Gökgeyik / Kökgeyik” tabiri de kullanılır. Yalnızca “Sığın” olarak da ifade edilir.
Türk kültüründe Sığın (Geyik)
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutsal bir hayvandır. Bazen erenler alageyiğe dönüşür. Kimi zaman Göksığın olarak da adlandırılır. Bazı Türk ve Moğol boyları, soylarının bu kutlu varlıktan türediğine inanırlar. Çoğu zaman soyun bir kolu Gökkurt'tan, diğer kolu ise Gökgeyik'den gelmektedir. Geyik sürülerinin başında bulunup idare eden kurtlara da Gökgeyik denilir. Geyiklerin boynuzları kamların en önemli simgelerindendir. Kubamaral dokuz boynuzlu, boynuzları dokuz budaklı olarak betimlenir. Bozkurt gökyüzünü temsil eder. Alageyik ise yeryüzünün simgesidir. Macarların (Hungarların) ataları da bir geyiği izleyerek denizi geçmişler ve bu denizin ortasındaki yarı bataklık bir adada türemişlerdir. Anadolu ve Asya halılarında ve kili desenlerinde Geyik motifine resim veya sembol olarak sıklıkla rastlanır. Anadolu'da alageyiği kovalayan ve kaybolan avcı motifi masallarda ve türkülerde sıklıkla görülür. “Geyik de çekti beni kendi dağına.” (Anadolu Halk Türküsü). Yine bir Macar efsanesinde Hunların ve Macarların ataları olan Hunor ve Magor adlı iki avcı bir geyiği kovalarken bataklıkta kayboluyorlar ve orada kayıp soylu kızları bularak onlarla evleniyorlar. Bir başka efsanede Türklerin ataları hayatlarını bir mağaranın içinde sürdürmekteydiler. Her gün güneş batınca Deniz/Göl ruhu, ak geyik (buğı)[1] şekline giren kocasını deniz altına götürüp, sabah olunca denizden çıkarır. Öküz başlı, at kuruklu olarak tasvir edilir. Kutlu bir hayvan olarak erenlerin veya ozanların yanında yer alırlar: “Yaramı sarsınlar şehitler ile / Kırk yıl dağda gezdim geyikler ile” (-Pir Sultan Abdal)
Yakutlarda Tung-Puk (Tuň-Pok) adlı bir tanrının göklerde büyük altı ayaklı bir geyiği kovaladığı söylenir. Geyiği yakalar ancak Gök tanrısı bir taş haline getirir. Samanyolu onun yürüdüğü yolu temsil eder.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]- Alasığın: Ala (karışık renk) ve Sığın (geyik) sözcüklerinin bileşik biçimidir.
- Kubamaral: Kuba (ala renk, boz renk) ve Maral (geyik) sözcüklerinin bileşik biçimidir. Moğolca kökenli bir isimdir. Kuba/Kuva/Huba/Huva sözcüğü Türkçe ve Moğolcada soluk renk anlamı ifade eder.[2]
Yakutlarda yer alan baltalı savaş tanrısı Sıga Toyon ile bağlantılı olma ihtimali de mevcuttur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.