Ahund Abuturab türbesi
.jpg) | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum |  Mardakan, Bakü, Azerbaycan |
| Koordinatlar | 40°29′36″K 50°09′15″D / 40.49333°K 50.15417°D |
| İnanç | İslam |
| Mimari | |
| Mimari tür | Türbe |
Ahund Abuturab türbesi Azerbaycan'ın Merdakan kasabasında bulunan 1908 yılında inşa edilmiş bir türbedir.
Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra türbe, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun 2 Ağustos 2001 tarih ve 132 sayılı kararıyla ulusal öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edildi.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Mirze Abu Turab Ahundzade, 1817 yılında Bakü'nün Emircan köyünde doğdu.[1] İlk eğitimini Bakü'de Mirza Hasib Kudsin'in medresesinde aldı.[1] Daha sonra Medine ve Bağdat'ta eğitim gördü. Arapça, Farsça, ve Rusça dillerini öğrendi. Ebu Turab'ın girişimiyle Emircan köyünde ilk kız medresesi açıldı.[2] "Hayat" gazetesinde çeşitli yazılarla yer aldı.[3][4] 1908 yılında vefat ederek Merdakan'a defnedildi.[5] Aynı yıl Murtuza Muhtarov'un mali desteğiyle[6] Mirze Abu Turab Ahundzade'nin mezarı üzerine Jozef Ploşko'nun projesine göre bir türbe dikildi.[7][8] Türbe Pir Hasan mezarlığında bulunmaktadır.[9]
Sekizgen şekilli türbe, ortaçağ Azerbaycan türbelerine özgü geleneksel bir düzende inşa edilmiştir. Sekiz çift sütun üzerinde duruyor. Binanın hacim çözümü köşk şeklinde tasvir edilmiş olup kubbe ile tamamlanmıştır.[7]
Türbenin içinde ve çevresinde toplam 4 adet sandık tipli mezar taşı bulunmaktadır. Türbenin ortasında bulunan taştan oyulmuş ve süslemelerle süslenmiş sandık, mezar Abu Turab Ahundzade'ye, ayaklarının dibine yerleştirilen sandık ise hayırsever ve milyoner Hacı Zeynalabdin Tağıyev'e aittir.[10] Milyoner, vasiyetine göre 4 Eylül 1924'te Mirza Abu Turab Ahundzade'nin ayakları altına (mezarının alt kısmına) defnedildi.[11] Hacı Zeynalabdin Tağıyev'in kızı Sara Hanım da 1991 yılında babasının vefatından sonra yanına defnedildi.[10] Ayrıca türbede Sara Tağıyeva'nın Stalin baskılara maruz kalan eşi Zeynal Bey Selimhanov'un mezar taşı da bulunmaktadır. Zeynal Bey Selimhanov baskı kurbanı olduğundan nereye defnedildiği bilinmiyor. Yerleştirilen mezar taşı da semboliktir.[9]
1987 yılında yapılan mühendislik çalışması sırasında taş sütunların içindeki metal boruların korozyona uğradığı tespit edildi. Aynı yıl anıtta güçlendirme çalışmaları yapıldı.[7]
Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra türbe, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu'nun 2 Ağustos 2001 tarih ve 132 sayılı kararıyla ulusal öneme sahip taşınmaz tarihi ve kültürel anıtlar listesine dahil edildi.[12][13]
2003 yılında türbedeki acil durum nedeniyle metal borular söküldü, betonarme kubbe söküldü. Türbenin üzeri taşlarla kaplandı ve yeni bitkisel süslemeler yapıldı. Türbeye ait eski orijinal taş ve sütunların bir kısmı arazide sergilenmektedir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Dünyaminqızı, Qərənfil (24 Ocak 2017). "Axund Mirzə Əbu Turab kim olub?". kaspi.az (Azerice). 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "Mərdəkan qəsəbəsi Abu Turab türbəsi". sirat.az. 4 Ocak 2022. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Quluzadə, Musa (2006). Azərbaycan SSR-də dövlət və din münasibətləri (1920-1991-ci illər) (PDF) (Azerice). Bakü. s. 101. 6 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2024.
- ^ İlkin, Qılman (2009). Bakı və bakılılar (Azerice). Bakü: Nurlar nəşriyyatı. s. 252. 6 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (Azerice). Bakü: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. s. 74. ISBN 964-8121-59-1. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ İlkin, Qılman (2006). Bakı və bakılılar (PDF) (Azerice). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. s. 208. Archived from the original on 19 Şubat 2018. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ a b c d "Axund Abuturab türbəsi". irs.gov.az. 6 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Сулейманова, Наргиз (18 Haziran 2017). "Муртуза Мухтаров - капиталист и меценат". ru.echo.az (Rusça). 25 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ a b Fərəcova, Zöhrə (27 Kasım 2018). "Müqəddəslərin məkanı - Pir Həsən". azerbaijan-news.az (Azerice). 6 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ a b Aydın, Xanım (11 Şubat 2023). "Qorxunun qorxu ilə çıxarıldığı məkan". kaspi.az (Azerice). 14 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ İlkin, Qılman (2006). Bakı və bakılılar (PDF) (Azerice). Bakü: Nurlar nəşriyyatı. s. 201. Archived from the original on 19 Şubat 2018. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (Azerice). mct.gov.az. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ "Mədəniyyət sahəsində elektron məlumat sistemi / Axund Abuturab türbəsi". regex.mct.az. 6 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.