Ahmet Ali Çelikten
| Ahmet Ali Çelikten | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1883 İzmir, Aydın Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 24 Haziran 1969 (86 yaşında) |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1908-1920) Türkiye (1920-1949) |
| Branşı | Osmanlı donanması[1] Osmanlı tayyare bölükleri Türk Deniz Kuvvetleri Türk Hava Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1908-1949 |
| Rütbesi | Yüzbaşı |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı |
Ahmet Ali Çelikten[1][2][3] Arap Ahmet Ali ve İzmirli Ahmet Ali adlarıyla da bilinen (1883-1969), Afrika kökenli Türk pilot. Havacılık tarihindeki ilk siyahi pilotlardan biridir ve ilk erkek siyahi askeri pilottur.[4] Çelikten, Eugene Bullard, William Robinson Clarke, Pierre Réjon ve Domenico Mondelli ile birlikte I. Dünya Savaşı'na katılmış bilinen beş siyahi pilottan biridir. Büyükannesi Osmanlı'ya Bornu'dan (günümüzdeki adıyla Nijerya) geldi.[5]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ahmet, 1883 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Aydın Vilayeti'nin İzmir Sancağı'nda doğdu.[6] Annesi Zenciye Emine Hanım ve babası Ali Bey, Afrika kökenli Türk'tüler.[7] Küçük yaşta babasını kaybeden Ahmet,[8] savaş gemisi kaptanı olmayı istedi ve 1904 yılında Haddehâne Mektebi'ne girdi. 1908'de, üsteğmen olarak (Mülâzım-ı evvel) mezun oldu.1908 yılında üsteğmen (Mülâzım-ı evvel) olarak mezun olduktan sonra Osmanlı Deniz Kuvvetleri'ne katıldı. Havacılığa olan ilgisi ve kabiliyeti sayesinde, 25 Haziran 1914'te Yeşilköy'de kurulan Deniz Tayyare Mektebi'nde eğitim almaya başladı ve bu süreçte Osmanlı İmparatorluğu'nda askeri havacılık alanında kendini gösterdi. 1916 yılında pilotluk görevine başladı ve böylece dünya tarihindeki ilk siyahi pilotlardan biri olarak kayda geçti..[9]
I. Dünya Savaşı sırasında, Osmanlı İmparatorluğu'nun yanında çeşitli hava operasyonlarında yer aldı. 18 Aralık 1917'de, eğitimini daha da ilerletmek amacıyla Berlin'e gönderildi ve burada havacılığın en yeni tekniklerini ve stratejilerini öğrenme fırsatı buldu. Savaşın sona ermesinin ardından, Türk Kurtuluş Savaşı döneminde Anadolu Hareketi'ni destekledi ve Konya Askeri Hava Üssü'nde gönüllü olarak pilotluk yaptı. Bu dönemdeki katkıları, Türkiye Cumhuriyeti'nin askeri yapısının ve havacılığının kurulmasında önemli bir rol oynamıştır.[10]
Cumhuriyet'in ilanının ardından, Ahmet Ali Çelikten İzmir'de pilot olarak çalışmalarına devam etti ve 1928'de Hava Müşteşarlığı'na atandı. Havacılık kariyeri boyunca birçok öğrenci yetiştirerek Türk havacılığının gelişimine katkıda bulundu. 1949 yılında ordudan emekli olduktan sonra sivil hayata geçti.
Ahmet Ali Çelikten, 1969 yılında hayata veda etti. Günümüzde, onun hikayesi ve başarısı, sadece havacılık alanındaki katkıları nedeniyle değil, aynı zamanda toplumun ön yargılarını aşarak elde ettiği başarılarıyla da anılmaktadır. Türk havacılık tarihindeki bu öncü figür, Afro-Türk kökenli bireylerin başarılarını ve tarihsel rollerini daha görünür kılmak adına önemli bir sembol olarak kabul edilmektedir.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Türk Deniz Havacılık Tarihi" 5 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Deniz Kuvvetleri'nin Deniz Hava Üs Komutanlığı resmi sitesi.
- ^ Ajun Kurter, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi, Cilt 5, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, 2009, p. 299. 26 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Dünyanın ilk siyahi pilotu: ARAP AHMET -4 "Pilotlarla Dolu Bir Aile" 12 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Posta, 20 Mart, 2011.
- ^ Mark Johnson (2014). Caribbean Volunteers at War: The Forgotten Story of the RAF's 'Tuskegee Airmen'. Pen and Sword. s. 42. ISBN 978-1-4738-3487-3. 6 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- ^ "Dr. Halim Gençoğlu | Dünyanın ilk siyahi savaş pilotu: Nijeryalı Ahmet Ali Bey (Çelikten) 1883 - 1969". Independent Türkçe. 4 Mayıs 2019. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- ^ "Nijerya'dan İzmir'e: Teyyareci Ahmet Ali Çelikten". TRT Haber. 11 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Ahmet Ali Çelikten ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
