İçeriğe atla

Afrika'da kölelik

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ortaçağ Afrikası'ndaki ana köle yolları
Zanzibar'da bir Zanj köle çetesi (1889)

Kölelik tarihsel olarak Afrika'da yaygındı ve Modern Afrika'da kölelik hala bazı Afrika ülkelerinde devam etmektedir.

Kulluk ve kölelik sistemleri, antik dünyanın geri kalanında olduğu gibi, eski zamanlarda Afrika'nın bazı bölgelerinde yaygındı. Arap köle ticareti (7. yüzyılda başlayan) ve Atlantik köle ticareti (16. yüzyılda başlayan) başladığında, önceden var olan yerel Afrika köle sistemlerinin çoğu Afrika dışındaki köle pazarlarına esir vermeye başladı.[1]

Tarihsel Afrika'daki kölelik birçok farklı şekilde uygulandı: Borç köleliği, savaş esirlerinin köleliği, askeri kölelik, fuhuş köleliği ve ceza köleliği Afrika'nın çeşitli bölgelerinde uygulandı.[2] Ailevi ve saraylarda kölelik Afrika genelinde yaygındı. Çiftlik köleliği, özellikle Afrika'nın doğu kıyısında ve Batı Afrika'nın bazı bölgelerinde de meydana geldi. Atlantik köle ticaretinin kaldırılması nedeniyle yerli çiftlik köleliğinin önemi 19. yüzyılda arttı. Uluslararası köle ticaretine bağımlı birçok Afrika devleti, ekonomilerini köle emeği ile çalışan meşru ticarete doğru yönlendirdi.[3]

Kölelik biçimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Afrika tarihi boyunca birden fazla kölelik ve kulluk biçimi vardır ve yerli kölelik uygulamaları ile Roma kölelik kurumu (ve daha sonra kölelik konusundaki Hristiyan görüşleri), Arap köle ticareti yoluyla İslam köleliği kurumları ve nihayetinde Atlantik köle ticareti[1] tarafından şekillendirilmiştir. Kölelik, kapsamı değişmekle birlikte, yüzyıllar boyunca Afrika toplumlarının ekonomik yapısının bir parçasıydı. 14. yüzyılın ortalarında Mali'nin eski krallığını ziyaret eden İbn Battuta, yerel sakinlerin sahip oldukları köle ve hizmetçi sayısında birbirleriyle rekabet ettiklerini ve kendisine "misafirperverlik hediyesi" olarak köle çocuğu verildiğini aktarır.[4] Sahra altı Afrika'da köle ilişkileri çoğu zaman karmaşıktı, kölelik içinde tutulan kişilere verilen hak ve özgürlükler ve efendileri tarafından satış ve muamele kısıtlamaları mevcuttu.[5] Birçok toplumun farklı köle türleri arasında hiyerarşileri vardı: örneğin, köle olarak doğanlar ile savaş yoluyla yakalananlar arasında ayrım yapılırdı.[6]

Afrika'daki kölelik biçimleri akrabalık yapılarıyla yakından ilişkiliydi. Arazi sahibi olunamayan birçok Afrika topluluğunda, bireylerin köleleştirilmesi, bir kişinin sahip olduğu etkiyi artırmak ve bağlantıları genişletmek için bir araç olarak kullanıldı.[7] Bu, köleleri bir efendinin soyunun kalıcı bir parçası haline getirdi ve kölelerin çocuklarını daha büyük aile bağlarıyla yakından bağlantılı hale getirdi.[1] Aileden doğan kölelerin çocukları, efendinin akrabalık grubuna entegre edilebilir ve toplum içinde önemli pozisyonlara yükselebilir, hatta bazı durumlarda şef seviyesine bile çıkabilirdi.[6] Bununla birlikte, damgalanma sürerdi ve bir akrabalık grubunun köle üyeleri ile efendiye direkt bağı olanlar arasında katı ayrımlar olabilirdi.[7]

Menkul kölelik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Menkul kölelik, köle sahibinin mülkü olarak değerlendirildiği belirli bir kulluk ilişkisidir. Bu nedenle, sahibi köleyi diğer mülk parçalarında olduğu gibi satmak, takas etmek veya dilediği gibi muamele etmekte özgürdür ve kölenin çocukları genellikle efendinin mülkü olarak tutulur.[8] Nil Nehri vadisinde ve Kuzey Afrika'da menkul köleliğe dair bolca kanıtlar vardır, ancak Arap veya Avrupalı tüccarlar tarafından yazılı kayıtlar yapılmadan önce kıtanın geri kalanında menkul köleliğin kapsamı ve uygulamaları hakkındaki kanıtlar eksiktir.[8][9]

Ailevi hizmet

[değiştir | kaynağı değiştir]

Afrika'daki birçok köle ilişkisi, kölelerin öncelikle efendinin evinde çalışacağı, ancak bazı özgürlükleri koruduğu ailevi köleliğin etrafında dönüyordu. Ailevi köleler efendinin evinin bir parçası olarak kabul edilebilir ve aşırı bir sebep olmadan başkalarına satılmaz. Köleler emeklerinden (ister karada isterse ürünlerde olsun) kâr sahibi olabilirler ve birçok durumda evlenebilir ve araziyi çocuklarına devredebilirler.[6][10]

Rehin

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rehin veya borç esareti, insanların borcun geri ödenmesini sağlamak için teminat olarak kullanılmasını içerir. Köle işçiliği borçlu veya borçlunun bir akrabası (genellikle bir çocuk) tarafından gerçekleştirilir. Rehin, Batı Afrika'da yaygın bir teminat biçimiydi. Bir kişinin veya o kişinin ailesinin bir üyesinin, kredi sağlayan başka bir kişiye hizmet etme taahhüdünü içeriyordu. Rehin, çoğunlukla kölelik kavramıyla ilgili olmakla beraber, ondan biraz farklıydı, çünkü yapılacak olan düzenleme, sınırlı, belirli hizmet şartlarını içerebilir ve akrabalık bağları kişiyi, köleliğe satılmasını engelleyecektir. Rehin, Akan halkı, Ewe halkı, Ga halkı, Yoruba halkı ve Edo halkı da dahil olmak üzere Avrupa teması öncesinde Batı Afrika'da yaygın bir uygulamadır (değiştirilmiş formlarda, Efik halkı, İgbo halkı, Ijaw halkı ve Fon halkı).[11][12]

Askeri kölelik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dahomey'in Yıllık Gümrükleri'nde kurban etmek için köleler - Dahomy'nin Tarihi, Afrika'nın İç krallığı'ndan, 1793

Askeri kölelik, hizmetlerinden sonra bile askeri kölelerin kimliğini koruyacak askere alınmış askerî birliklerin edinilmesini ve eğitimini içeriyordu.[13] Köle asker grupları, bir hükûmetin veya bağımsız bir savaş ağasının başı olabilecek ve birliklerini para ve kendi siyasi çıkarları için gönderecek olan bir Patron tarafından yönetilecekti.

Bu durum, Nil vadisinde (özellikle Sudan ve Uganda'da), çeşitli İslami otoriteler tarafından düzenlenen köle askerî birlikleri ve[13] ve Batı Afrika savaş şefleri arasında oldukça önemliydi.[14] Sudan'daki askerî birlikler 1800'lerde şu anda Sudan ve Güney Sudan ülkeleri olan bölgede büyük çaplı askeri baskınlarla kuruldu.

Dahası, Batı Afrika bölgelerinde (bugün Gana ve Burkina Faso) 1800-1849 yılları arasında doğan erkeklerin önemli bir kısmı, Hollanda Doğu Hint Adaları'nda orduda hizmet etmek için köle olarak kaçırılmıştır. İlginçtir ki, askerler diğer Batı Afrika nüfusundan ortalama 3 cm daha uzundu. Dahası, veriler göstermiştir ki, Batı Afrikalılar Kuzey Avrupalılardan daha kısa fakat Güney Avrupalılarla neredeyse eşit yüksekliktedir. Bu esas olarak beslenme ve sağlık hizmetlerinin kalitesi ile ilgiliydi.[15]

Kurban köleleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan kurbanı, 19. yüzyıla kadar ve Batı Afrika ülkelerinde yaygındı. Arkeolojik kanıtlar Avrupa temasından önce konuyla ilgili net olmasa da, insan kurban eden toplumlarda köleler en önde gelen kurbanlar oldu.[1]

Dahomey'in yıllık gelenekleri, 500 mahkûmun kurban edileceği kölelerin insan kurban edilmesinin en kötü şöhretli örneğiydi. Kurbanlar Batı Afrika kıyıları boyunca ve iç kısımlarda gerçekleştirildi. Kurbanlar, Benin İmparatorluğu'nda, şimdi Gana'da ve şu anda güney Nijerya'da küçük bağımsız devletlerde yaygındı. Ashanti Bölgesi'nde, insan kurban edilmesi genellikle ölüm cezası ile birleştirildi.[16][17][18]

Yerel köle ticareti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüz Gana Ashanti ve günümüz Nijerya Yoruba gibi birçok ülke köle ticaretine katıldı. Angola'nın Imbangala ve Tanzanya'nın Nyamwezi halkı gibi gruplar, insanların köle olarak ticaretini yapmak için Afrika devletlerine savaş açar, toptancı gibi aracılık hizmeti görürlerdi. Tarihçiler John Thornton ve Boston Üniversitesi'nden Linda Heywood, Atlantik köle ticaretinde esir alınan ve Yeni Dünya'ya köle olarak satılan Afrikalıların yaklaşık %90'ının kendilerini Avrupalı tüccarlara satan Afrikalılar tarafından köleleştirildiğini tahmin etti.[19] Harvard Afrika ve Afrika kökenli Amerikalı Araştırmalar Başkanı Henry Louis Gates, "Afrikalı elitler ile Avrupalı tüccarlar ve ticari mümessiller arasındaki karmaşık iş ortaklıkları olmasaydı, Yeni Dünya'ya köle ticareti, en azından bu ölçekte, imkansız olurdu."[19]

Tüm Bubi etnik grubunun soyu, çeşitli eski Batı-orta Afrika etnik gruplarının sahip olduğu kabileler arası kölelerin kaçanlarından geliyor.

Afrika genelinde kölelik uygulamaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Madagaskar Kraliçesi Ranavalona I'i taşıyan Madagaskar köleleri (Andevo)

Dünyanın diğer bölgelerinde olduğu gibi, kölelik ve zorla çalıştırma, Afrika'nın birçok krallığında ve toplumunda yüzlerce yıldır vardı.[5][20] Ugo Kwokeji'ye göre, 1600'lerde Afrika genelinde erken Avrupa kölelik raporları güvenilmezdir, çünkü genellikle çeşitli kölelik biçimlerini köleliğe eşit olarak sınırlandırmışlardır.[21]

Afrika'daki köle uygulamalarına ilişkin en iyi kanıt, özellikle sahil boyunca bulunan büyük krallıklardan gelmektedir ve vatansız toplumlarda yaygın kölelik uygulamalarına dair çok az kanıt bulunmaktadır.[1][5][6] Köle ticareti çoğunlukla diğer ticaret ilişkilerine ikincil olarak gerçekleşti; ancak Roma döneminden sonra Roma İmparatorluğu'nun yıkılmasından sonra bölgede devam eden bir Sahra-üstü köle ticaret rotasının kanıtı vardır.[8] Bununla birlikte (savaşta ele geçirilenler hariç) kölelere verilen akrabalık yapıları ve haklarının, Arap köle ticareti ve Atlantik köle ticareti başlamadan önce köle ticareti kapsamını sınırladığı görülüyor.

Kuzey Afrika

[değiştir | kaynağı değiştir]
1815'te Cezayir'de köle olarak çalıştırılan Hristiyanlar
Hristiyan kölelerin 1661'de Cezayir'deki Katolik rahipler tarafından kurtarılması.
Afrika'da Bir Köyün Yakılması ve Yerlilerin Yakalanması (s.12, Şubat 1859, XVI)[22]

Menkul köleliği, bölge Roma İmparatorluğu (M.Ö. 145 - MS 430) ve 533 ila 695 yılları arasında Doğu Romalılar tarafından kontrol edildiğinde Kuzey Afrika'da yasal ve yaygındı. Sahra Çöl'ü boyunca Kuzey Afrika'ya kadar uzanan ve Roma döneminde var olan bir köle ticareti devam etti ve Nil Vadisi'ndeki belgesel kanıtlar, orada antlaşmalar düzenlendiğini gösteriyor.[8] Menkul kölelik, Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra bölgedeki büyükçe Hristiyan topluluklarında devam etti. Sahra ticaret genişlemesi nedeniyle İslami genişlemenin de bölgede yaygınlaşmasıyla birlikte kölelik uygulamaları devam etti[23] ve en sonunda, Sahra'nın güney ucunda büyük toplumlara da (Örneğin Mali, Songhai ve Gana) yayıldı.[1] Avrupa'daki ortaçağ köle ticareti esas olarak Doğu ve Güney'e yönelikti: Hristiyan Bizans İmparatorluğu ve Müslüman Dünyası, Orta ve Doğu Avrupa için önemli bir köle kaynağıydı.[24] Ortaçağ Avrupa'sındaki kölelik o kadar yaygındı ki, Roma Katolik Kilisesi onu defalarca yasakladı - ya da en azından Hristiyan kölelerin Hristiyan olmayan topraklara ihracatı, örneğin 922'deki Koblenz Konseyi'nde, 1102'de Londra Konseyi'nde yasaklandı ve 1171'de Armagh Konseyi. Dini kısıtlamalar nedeniyle, köle ticareti Avrupa'nın bazı bölgelerinde, putperest Orta Avrupa'dan Hristiyan Batı Avrupa üzerinden Al-Andalus ve Afrika'daki Müslüman ülkelere köleleri transfer edebilen İber Yahudileri (Radhanites olarak bilinir) tarafından gerçekleştirildi.[25]

Barbary'de Hristiyan kölelik.

Memlükler, İslamiyet'e geçen ve Ortaçağ'da Müslüman halifeleri ve Eyyubid Sultanlarına hizmet eden köle askerlerdi. İlk Memlükler, 9. yüzyılda Bağdat'ta Abbasi halifelerine hizmet etti. Zamanla, güçlü bir askeri kast oldular ve birden fazla durumda, örneğin 1250-1517 arasında Mısır'ı yönettiler. 1250'den itibaren Mısır, Kıpçak Türk kökenli Bahri hanedanı tarafından yönetiliyordu. Kafkasya'dan gelen beyaz köleleştirilmiş insanlar orduda görev yaptılar ve sonunda Mısır'da Burgi hanedanını oluşturmak için isyan eden seçkin bir birlik kurdu.[26] Robert Davis'e göre 1 milyon ile 1,25 milyon arasında Avrupalı, Barbary korsanları tarafından yakalandı ve 16. ve 19. yüzyıllar arasında Kuzey Afrika ve Osmanlı İmparatorluğu'na köle olarak satıldı.[27][28] Bununla birlikte, sayılarını tahmin etmek için Davis, Barbary korsanları tarafından yakalanan Avrupalı kölelerin sayısının 250 yıllık bir süre boyunca sabit olduğunu varsayıyor:

"Kaç erkek, kadın ve çocuğun köleleştirildiğine dair bir kayıt yok, ancak nüfusları sabit tutmak ve ölen, kaçan, fidye alınan ya da İslam'a geçiş yapan köleleri değiştirmek için gerekli olan taze tutsakların sayısını kabaca hesaplamak mümkündür. Bu temelde, sayıları yenilemek için yılda yaklaşık 8.500 yeni köleye ihtiyaç duyulduğu düşünülmektedir - yüzyılda 1580'den 1680'e kadar yaklaşık 850.000 esir. Genişletirsek, 1530 ve 1780 arasındaki 250 yıl boyunca rakam kolayca 1.250.000 kadar yükseklere çıkabilir."[29]

Davis'in sayıları, Avrupa kölelerinin gerçek resminin, korsanların doğu Avrupa'dan Hristiyan olmayan beyazları ve Batı Afrika'dan siyah insanları ele geçirmeleri gerçeğiyle gölgelendiğini belirten David Earle gibi diğer tarihçiler tarafından tartışmalı bulundu.[29]

Buna ek olarak, alınıp satılan kölelerin sayısı hiperaktifti, abartılı tahminler tüm yüzyıllar veya bin yıl için ortalamaları hesaplamak için zirve yıllara dayanıyordu. Bu nedenle, özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda köle ithalatı verilmiş ve 1840'lardan önce tutarlı kayıtların olmadığı gerçeği göz önüne alındığında, yıldan yıla geniş dalgalanmalar olmuştur. Orta Doğu uzmanı John Wright, modern tahminlerin insan gözleminden geri hesaplamalara dayandığına dikkat çekiyor.[30]

1500'lerin sonları ve 1600'lerin başlarındaki benzer gözlemler bu süre boyunca Barbary Sahili'nde, Trablus'ta, Tunus'ta, ancak çoğunlukla Cezayir'de yaklaşık 35.000 Avrupa Hristiyan kölesinin tutulduğunu tahmin ediyor. Çoğunluğu gemileriyle birlikte alınan denizcilerdi (özellikle İngiliz olanlar), ancak diğerleri balıkçılar ve kıyı köylüleridir. Ancak, bu esirlerin çoğu Afrika'ya yakın topraklardan, özellikle İspanya ve İtalya'dan insanlardı.[31]

İtalya, Portekiz, İspanya ve Akdeniz adalarının sahil köyleri ve kasabaları sık sık korsanlar tarafından saldırıya uğradı ve İtalyan ve İspanyol kıyılarının uzun kısımları sakinleri tarafından neredeyse tamamen terk edildi; 1600'den sonra Barbary korsanları zaman zaman Atlantik'e girdiler ve İzlanda'ya kadar kuzeye ilerlediler. En ünlü korsanlar Barbaros Hayreddin Paşa ("Kızılsakal") ve ağabeyi Oruç, Turgut Reis (Batı'da Dragut olarak bilinir), Kurtoğlu (Batı'da Curtogoli olarak bilinir), Kemal Reis, Salih Reis ve Koca Murat Reis idi.[28]

1544 yılında Barbaros Hayreddin Paşa Ischia'yı fetheder, bu süreçte 4.000 mahkûmu alarak ve 9,000 kadar sakini, neredeyse tüm nüfusu, köle olarak Lipari'ye gönderir.[32] 1551'de Dragut, Malta adası Gozo'nun 5.000 ila 6.000 arasındaki nüfusunun tamamını köleleştirerek Libya'ya gönderdi. Korsanlar 1554 yılında gündey İtalya'daki Vieste'yı yağmaladığında tahminen 7.000 köle aldı. 1555'te Turgut Reis, Korsika'ya gitti ve 6.000 esir alarak Bastia'yı yağmaladı. 1558'de Berberi korsanlar, Ciutadella kasabasını ele geçirdi, yok etti, sakinleri katletti ve 3.000 hayatta kalanı köle olarak İstanbul'a gönderdi.[33] 1563 yılında Turgut Reis, İspanya'nın Granada eyaletinin kıyılarına indi ve 4.000 mahkûmla birlikte Almuñécar bölgedesindeki sahil yerleşimlerini ele geçirdi. Berberi korsanlar Balear adalarına sık sık saldırdılar, bu da birçok sahil gözetleme kulesi ve müstahkem kiliselerin inşa edilmesine neden oldu. Tehdit o kadar şiddetliydi ki, Formentera ıssız hale geldi.[34][35]

İlk modern kaynaklar, Berberi korsanlarının Hristiyan kadırga kölelerinin acılarının açıklamalarıyla doludur:

Denizde bir kadırga görmemiş olanlar, özellikle de kovalarken ya da kovalanırken, böyle bir gösterinin en az teselli tentürüne sahip bir kalbe vermesi gereken şoku iyi anlayamazlar. Bir tahtaya zincirlenmiş, yarı çıplak, yarı aç, yarı tabaklanmış, yarı tabakalı yetersiz serserilerin saflarını ve dosyalarını görmek için, aylarca birlikte (genellikle yarım yıl) kaldırılmadıklarından, insan gücünün ötesinde, zalimce ve çıplak etlerine tekrar tekrar vurur...[36]

1798'e kadar Sardunya yakınlarındaki adacık Tunuslular tarafından saldırıya uğradı ve 900'den fazla kişi köle olarak alındı.

Kuzeybatı Afrika'da Sahrawi - Mağribi toplumu geleneksel olarak (ve hala bir ölçüde geçerli) birkaç kabile kastlarından oluşan katmanlı bir yapıdaydı, Hassane savaşçı kabilesi iktidardı, Horma klanı haraççı- itaat eden Berberiler ve Znaga kabileleri soyundan gelenler. Altlarında da siyah bir nüfus olan Haratin olarak bilinen hizmet grupları sıralanırdı.[37]

Köleleştirilmiş Sahra Altı Afrikalılar da erken kölelik sırasında Arabistan ve Kuzey Afrika'yı rahatsız eden sıtmaya karşı dirençleri nedeniyle Kuzey Afrika üzerinden Arabistan'a taşındı. Sahra-altı Afrikalılar, taşındıkları sıtmaya maruz kalmış topraklara dayanabildiler, bu yüzden Kuzey Afrikalılar Arabistan'a ve çevresindeki topraklara yakın olmalarına rağmen taşınmadılar.[38]

Afrikanın Boynuzu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Mogadişu'da 'hizmetçi köle' bir kadın (1882-1883)

Afrika Boynuzu'nda Etiyopya İmparatorluğu'nun Hristiyan kralları genellikle batı sınır bölgelerinden veya yeni fethedilen veya fethedilen ova bölgelerinden pagan Nilotic köleleri ihraç etti.[39] Orta Çağ Adal Sultanlığı gibi Somali ve Afar Müslüman padişahları limanlarından da hinterlandı ele geçirilen Zanj (Bantu) kölelerini sattılar.[40]

Etiyopya'daki köleler, 19. yüzyıl.

Kölelik, Etiyopya'da uygulandığı gibi, esasen yerli idi ve daha çok kadınlara yönelikti; Afrika'nın çoğu için de trend buydu. Kadınlar Sahra, Orta Doğu, Akdeniz ve Hint Okyanusu ticaretinde erkeklerden daha fazla taşındı.[41] Köleleştirilmiş insanlar efendilerinin veya metreslerinin evlerinde hizmet ettiler ve üretken amaç için önemli ölçüde istihdam edilmediler. Köleleştirilmişler, sahiplerinin ailesinin ikinci sınıf üyeleri olarak kabul edildi.[42] Etiyopya'daki köleliği ortadan kaldırmaya yönelik ilk girişim, İmparator Tewodros II (r. 1855-68) tarafından yapıldı,[43] köle ticareti 1923'e kadar Etiyopya'nın Milletler Cemiyeti'ne yükselmesiyle yasal olarak kaldırılmadı.[44] Kölelikle Mücadele Derneği, 8 ila 16 milyon arasında tahmin edilen bir nüfustan 1930'ların başında 2 milyon kölenin olduğunu tahmin etti.[45] Kölelik, kurumun İtalyan işgal güçlerinin emriyle kaldırıldığı Ekim 1935'te İtalyan işgaline kadar Etiyopya'da devam etti.[46] II. Dünya Savaşı'nın Batı Müttefiklerinin baskısına yanıt olarak Etiyopya, 1942'de bağımsızlığını tekrar kazandıktan sonra köleliği ve istemsiz köleliği resmen kaldırdı.[47][48] 26 Ağustos 1942'de Haile Selassie, köleliği yasaklayan bir bildiri yayınladı.[49]

Somali topraklarında, köle pazarında sadece ekim alanlarında çalışmak için köleler satın alınırdı.[49] Yasal hususlar açısından, Bantu kölelerinin muamelesine ilişkin adetler, Sultanlar ve yerel idari mevzuat kararnamesi ile belirlenmiştir. Ek olarak, bu çiftlik köleleri için özgürlük de nihai kurtuluş, kaçış ve fidye yoluyla elde edildi.[50]

Hartum'da bir köle pazarı, c. 1876
Yaşlı kadın kölesi, c. Njapundunke, annesi tarafından sahip olunan 1911-1915, Bamum kral İbrahim Njoya

Sözlü gelenek, krallığını kurmak için fethettiği Mwene Kabunga'yı köleleştiren Lukeni lua Nimi ile birlikte, Kongo Krallığında var olan köleliği anlatıyor.[51] Erken Portekiz yazıları, Krallığın temastan önce köleliğe sahip olduğunu, ancak esas olarak Ndongo Krallığı'ndan savaş esirleri olduğunu gösteriyor.[52]

Kölelik Yukarı Kongo Nehri boyunca yaygındı ve 18. yüzyılın ikinci yarısında bölge, kıyıdaki yüksek köle fiyatları uzun mesafeli köle ticaretini karlı hale getirdiğinde Atlantik Köle Ticareti için önemli bir köle kaynağı haline geldi. Atlantik ticareti sona erdiğinde, kölelerin fiyatları önemli ölçüde düştü ve bölgesel köle ticareti, Bobangi tüccarlarının egemenliğiyle büyüdü. Bobangi ayrıca, köylerini doldurmak için kullandıkları fildişi satışından elde edilen çok sayıda köleyi de satın aldı. Bu bölgedeki iki farklı köle türü arasında bir ayrım yapılmıştır; Akrabaları tarafından istenmeyen davranışların bir sonucu olarak satılan kölelerin kaçma girişimleri pek olası değildi. Toplumsal olarak istenmeyen sayılanlara ek olarak, kıtlık dönemlerinde çocukların satışı da yaygındı. Ancak yakalanan kölelerin kaçmaya çalışması muhtemeldi ve buna karşı bir koruma olarak evlerinden yüzlerce kilometre uzağa taşınmaları gerekiyordu.[53]

Köle ticareti, Orta Afrika'nın bu bölgesi üzerinde derin bir etkiye sahipti ve toplumun çeşitli yönlerini tamamen yeniden şekillendirdi. Örneğin, köle ticareti, nehir boyunca küçük üreticilerin gıda maddeleri ve hazırlanmış ürünleri için güçlü bir bölgesel ticaret ağı oluşturulmasına yardımcı oldu. Bir kanoda sadece birkaç kölenin taşınması bir seyahatin maliyetini karşılamak ve yine de kar elde etmek için yeterli olduğundan, tüccarlar kanolarındaki kullanılmayan alanları diğer mallarla doldurabilir ve fiyat üzerinde önemli bir problem olmadan uzun mesafelere taşıyabilirlerdi. Kongo Nehri köle ticaretinden elde edilen büyük karlar sadece az sayıda tüccara giderken, ticaretin bu yönü yerel üreticiler ve tüketicilere bir miktar fayda sağlamıştır.[54]

Homann Heirs Batı Afrika'da Senegal ve Cape Blanc'tan Gine, Cacongo ve Barbela nehirlerine ve Nijer Nehri üzerindeki Gana Gölü'ne Regio Auri'ye (1743) kadar yerel köle ticaretinin haritası.

Avrupa ticareti öncesinde Batı Afrika'nın farklı topluluklarında çeşitli kölelik biçimleri farklı şekillerde uygulandı.[20] Kölelik var olmuş olsa da, çoğu İslami olmayan Batı Afrika toplumunda Atlantik Ötesi Köle Ticareti'nden öncesine kadar yaygın değildi.[55][56] Köle toplumlarının var olması için önkoşullar, küçük pazarlar ve bir işbölümü eksikliği göz önüne alındığında Atlantik köle ticareti öncesinde Batı Afrika'da yoktu. Batı Afrika toplumlarının çoğu köleliği içlerindeki üretim sürecinin oldukça marjinal bir parçası haline getiren Akrabalık birimlerinde kuruldu.[1] Akrabalık temelli toplumlardaki köleler, özgür üyelerle neredeyse aynı rollere sahip olacaktı. Martin Klein, Atlantik ticaretinden önce Batı Sudan'daki kölelerin “nüfusun küçük bir bölümünü oluşturduğunu, hanehalkında yaşadığını, hane halkının özgür üyeleriyle birlikte çalıştığını ve yüz yüze bağlantılar ağına katıldığını söyledi.” Sahra-üstü köle ticaretinin ve batı Sahel'deki altın ekonomilerinin gelişmesiyle, Gana İmparatorluğu, Mali İmparatorluğu ve Songhai İmparatorluğu da dahil olmak üzere köle ticareti etrafında bir dizi büyük devlet örgütlendi.[57] Bununla birlikte, Batı Afrika'daki diğer topluluklar köle ticaretine büyük ölçüde direndi. Jolalar on yedinci yüzyılın sonuna kadar köle ticaretine katılmayı reddetti ve on dokuzuncu yüzyıla kadar kendi topluluklarında köle emeği kullanmadı. Kru ve Baga halkları da köle ticaretine karşı savaştı.[58] Mossi Krallıkları, Sahra-ötesi ticaretteki kilit yerleri ele geçirmeye çalıştı ve bu çabalar başarısız olduğunda, Mossi batı Sahel'in güçlü devletleri tarafından köle baskınına karşı savunucu oldu. Mossi sonunda 1800'lü yıllarda köle ticaretine girecek ve Atlantik köle ticareti ana pazar olacaktı.

Senegal, köle ticareti için bir katalizördü ve gösterilen Homann Heirs harita figüründen göç için bir başlangıç noktası ve sağlam bir ticaret limanı gösteriyor. Altın Sahil kültürü büyük ölçüde bir ailenin yetiştirdiği topraktan ziyade bireylerin sahip olduğu güce dayanıyordu. Batı Afrika ve özellikle Senegal gibi yerler, köleliğin aristokrat avantajlarını ve bölgeye en uygun olanı analiz ederek köleliğin gelişimine ulaşmayı başardı. Farklı emekçileri ve asimilatif kölelik yöntemlerini ayırt etmek için "politik araçları" kullandı bu yönetim. Kölelerin bu erişim ve statü "politik araçları" olarak kabul edilmeleri nedeniyle, yerli ve tarımsal emek Batı Afrika'da daha belirgin bir şekilde birincil hale geldi. Kölelerin genellikle sahiplerinden daha fazla karısı vardı ve bu sahiplerinin sınıfını artırdı. Kölelerin hepsi aynı amaçla kullanılmadı. Avrupa sömürgeci ülkeler, ülkelerinin ekonomik ihtiyaçlarına uygun olarak ticarete katılıyordu. Çölde bulunan "Mağribi" tüccarların paralel olan Portekizli tüccarlara kıyasla, bu noktada kölelerin kullanımındaki farklılıklar ve ticarette nereye yöneldiklerine dikkat çekti.

Atlantik köle ticaretinin başlamasıyla birlikte, Batı Afrika'daki kölelik talebi arttı ve bazı devletler köle ticaretine odaklandı ve iç kölelik önemli ölçüde arttı.[59] 1824'te Hugh Clapperton, Kano nüfusunun yarısının köleleştirildiğine inanıyordu.[60]

Gorée'nin bir köle tüccarı, c. 1797

Afrika Büyük Gölleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Zanzibari köle tüccar Tippu İpucu 10.000 köle sahibi

MS Afrika'nın ilk binyılında Doğu Afrika Büyük Göller bölgesinden İran, Çin ve Hindistan'a deniz ticareti ile köleler, altın ve fildişi için ikincil öneme sahip bir mal olarak adlandırılmaktadır. Söylendiğinde, köle ticareti küçük ölçekli görünmektedir ve çoğunlukla Kilwa Kisiwani, Madagaskar ve Pemba adaları boyunca kadınların ve çocukların köle baskınlarını içerir. Uganda gibi yerlerde, kölelikteki kadınlar için deneyim o zamanki geleneksel kölelik uygulamalarından farklıydı. Üstlenilen roller toplumsal cinsiyet ve toplum içindeki konumlarına dayanıyordu. Birincisi, Ugandalı köylülerin ve kölelerin köleliğinde ayrım yapmak zorundadır. Araştırmacılar Shane Doyle ve Henri Médard ayrımı şu şekilde öne sürüyorlar:

"Köylüler, savaştıkları efendinin ya da şefin köleleri tarafından savaşta cesaretlendirildiler. Şeflerin rütbesine terfi etmiş akrabalar tarafından köleler verilebilir ve köleleri babalarından devralabilirlerdi. Abanyage (savaşta yağmalanan veya çalınan) ve abagule (satın alınanlar) vardı. Bütün bunlar abenvumu veya gerçek köleler kategorisine girdi, yani insanlar hiçbir anlamda özgür değil. Üstün bir konumda, anne amcaları tarafından genellikle borçlar yerine köleliğe (veya piyona) verilen genç Ganda vardı. . . Bu kölelerin yanı sıra, hem şeflere hem de krala, kendilerini memnun etmek ve kendileri veya çocukları için iyilik çekmek isteyen oğullar tarafından hizmet edildi. Bunlar abasige idi ve asil bir haneye büyük bir katkı oluşturdu. . . . Bir hanedeki tüm bu farklı bağımlı sınıfları köle ya da özgür doğmuş olsalar da Medard ve Doyle abaddu (erkek hizmetkarlar) ya da abazana (kadın hizmetçiler) olarak sınıflandırılmıştır.(175) "

Afrika'nın Büyük Göller bölgesinde (günümüzün Uganda'sında) dilbilimsel kanıtlar, yüzlerce yıl öncesine dayanan savaş yakalama, ticaret ve rehine yoluyla köleliğin varlığını göstermektedir; ancak, bu formların, özellikle rehineciliğin, 18. ve 19. yüzyıllarda önemli ölçüde arttığı görülmektedir.[61] Bu kölelerin Altın Sahil'dekilerden daha güvenilir oldukları düşünülüyordu. Aldıkları eğitim nedeniyle daha prestijli sayıldılar.

Afrika'daki köleliğin dönüşümleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Afrika'daki köle ilişkileri üç büyük ölçekli süreçle dönüştürülmüştür: Arap köle ticareti, Atlantik köle ticareti ve 19. ve 20. yüzyıllarda köle kurtuluş politikaları ve hareketleri. Bu süreçlerin her biri Afrika'daki köleliğin biçimlerini, seviyesini ve ekonomisini önemli ölçüde değiştirdi.[1]

Afrika'daki köle uygulamaları farklı dönemlerde Avrupa'nın Afrika halklarıyla belirli katılım biçimlerini haklı çıkarmak için kullanıldı. Avrupa'daki onsekizinci yüzyıl yazarları, Afrika'daki köleliğin Atlantik köle ticaretini haklı çıkarmak için oldukça acımasız olduğunu iddia ettiler. Daha sonra yazarlar, Afrika'daki köleliği sona erdirmek için Avrupalı güçlerin müdahalesini ve nihai kolonileşmesini haklı çıkarmak için benzer argümanlar kullandılar.[62]

Sahra Ötesi ve Hint Okyanusu ticareti

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sahara boyunca Afrika köleleri taşıyan Arap köle ticareti karavanının 19. yüzyıl gravürü

MS sekizinci ve dokuzuncu yüzyıllarda kurulan Arap köle ticareti, büyük ölçüde doğu Büyük Göller bölgesinden ve Sahel'den insanların küçük ölçekli hareketi ile başladı. İslam hukuku köleliğe izin verdi ancak önceden var olan diğer Müslümanları içeren köleliğe izin vermedi; Sonuç olarak, köleliğin temel hedefi Afrika'da İslam'ın sınır bölgelerinde yaşayan insanlardı.[8] Sahra ve Hint Okyanusu boyunca köle ticareti, dokuzuncu yüzyılda Afro-Arap tüccarların deniz yollarının kontrolüyle başlayarak uzun bir tarihe sahiptir. Her yıl Kızıldeniz ve Hint Okyanusu kıyısından birkaç bin kölenin alındığı tahmin ediliyor. Daha sonra bunlar Orta Doğu'da satıldılar. Daha üstün gemiler daha fazla ticarete ve bölgedeki tarlalarda daha fazla işgücü talebine yol açtığından bu ticaret hızlandı. Sonunda, yılda on binlerce köle alınıyordu.[63] Svahili Sahili'nde, Afro-Arap köle üyeleri Bantu halklarını iç mekanlardan ele geçirdi ve onları kıyıya getirdi.[64][65] Orada köleler, özellikle Unguja ve Pemba adalarında, kırsal alanlarda yavaş yavaş asimile oldu.

Bu, köle tarafından yeni istihdam biçimleri yaratarak (haremleri korumak ve askeri birimlerde harekâtlar olarak) ve özgürlük koşulları (yani bir kölenin çocuklarını serbest bırakmasına rağmen) özgürlük yaratarak köle ilişkilerini değiştirdi.[1][13] Ticaretin seviyesi nispeten düşük kalsa da, ticareti yapılan toplam kölelerin büyüklüğü, varlığının birkaç yüzyılı boyunca çok sayıda büyüdü. Küçük ve kademeli doğası nedeniyle, toplumlara İslam'a dönüşmeyen kölelik uygulamaları üzerindeki etkisi nispeten küçüktü. Ancak 1800'lerde Afrika'dan İslam ülkelerine köle ticareti önemli ölçüde arttı. Avrupa köle ticareti 1850'lerde sona erdiğinde, doğudaki köle ticareti sadece 1900 civarında Afrika'nın Avrupa sömürgeciliği ile sona ermek üzere önemli ölçüde arttı.[59] 1500-1900 yılları arasında 17 milyon kadar Afrikalı köle Müslüman tüccarlar tarafından Hint Okyanusu, Orta Doğu ve Kuzey Afrika kıyılarına taşındı.[66]

1814'te İsviçreli kaşif Johann Burckhardt, köle ticareti uygulamasını gördüğü Mısır ve Nubia'daki seyahatlerini şöyle yazdı: "Başlıca oyuncular olan tüccarların sadece güldüğü en utanmaz ahlaksızlık sahnelerine sık sık şahit oldum. Onuncu yılını geçen çok az sayıda kadın kölenin bekaret durumunda Mısır veya Arabistan'a ulaştığını söyleyebilirim.”[67]

19. yüzyıl Mozambik'teki Ruvuma Nehri boyunca Arap köle tüccarları ve esirleri

Atlantik köle ticareti

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bilinmeyen bir sanatçı tarafından 17. yüzyıl Virginia'sında çalışan Afrikalı köleler, 1670

Atlantik köle ticareti veya Atlantik ötesi köle ticareti Atlantik Okyanusu boyunca 15. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar gerçekleşti. Patrick Manning'e göre, Atlantik köle ticareti, 1600 yılında küresel kölelerin azınlığından Afrikalıların 1800'e kadar ezici çoğunluğa dönüştürülmesinde önemliydi ve 1850'de Afrika'daki Afrikalı kölelerin sayısı Amerika'dakileri aştı.[68]

Köle ticareti, ekonomilerin marjinal yönünden nispeten kısa bir sürede en büyük sektöre dönüştürüldü. Buna ek olarak, tarım tarlaları önemli ölçüde arttı ve birçok toplumda kilit bir unsur haline geldi.[1] Ana ticaret yollarının kökü olarak hizmet veren ekonomik kent merkezleri Batı kıyısına doğru kaymıştır.[69] Aynı zamanda, birçok Afrika topluluğu köle ticaret yollarından uzağa taşındı ve genellikle Atlantik köle ticaretinden korundu, ancak aynı zamanda ekonomik ve teknolojik gelişmeyi engelledi.[70]

Gine sahiline ilk gelen Avrupalılar Portekizlilerdi; Gine bölgesinde köleleştirilmiş Afrikalıları satın alan ilk Avrupalı, MS 1441'de Portekizli bir kaşif olan Antão Gonçalves idi. Başlangıçta altın ve baharat ticareti yapmakla ilgilenen São Tomé'nin ıssız adalarında koloniler kurdular. 16. yüzyılda Portekizli yerleşimciler bu volkanik adaların şeker yetiştirmek için ideal olduğunu keşfettiler. Şeker yetiştirme emek yoğun bir girişimdir ve Portekizli yerleşimcilerin ısı, altyapı eksikliği ve zor yaşam nedeniyle çekilmesi zordu. Şekeri yetiştirmek için Portekizce çok sayıda köleleştirilmiş Afrikalıya döndü. Altın Kıyısı'ndaki Elmina Kalesi, aslen Afrika ticaretinin 1482'de altın ticaretini kontrol etmek için Portekizliler için inşa ettiği Yeni Dünya'ya taşınacak köleler için önemli bir depo haline geldi.[71]

Cayor krallığı Senegal Nehri boyunca köle ticareti

İspanyollar, Amerika'da bulunan Küba ve Hispaniola[72] gibi adalardaki Afrikalıları köleleştiren ilk Avrupalılardı, yerli nüfusun alarm veren ölüm oranı yerli nüfusu koruyucu ilk kraliyet yasalarının çıkmasına neden oldu (Burgos Kanunları, 1512-1513). İlk köleleştirilmiş Afrikalılar , 1493 Papal Bull tüm Yeni Dünya'yı İspanya'ya verdikten hemen sonra 1501'de Hispaniola'ya geldi.[73]

Örneğin, Igboland'da, Aro kâhin (Igbo dini otoritesi), daha önce muhtemelen kölelik tarafından cezalandırılmayacak küçük ihlaller nedeniyle köleliği kınamaya başladı ve böylece satın alınabilecek köleleştirilmiş erkeklerin sayısını artırdı.[74]

Yürürlükten Kaldırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Köle ilişkilerinin son büyük dönüşümü, 19. yüzyılın ortalarında başlayan tutarsız kurtuluş çabalarıyla geldi. Avrupa makamları 1870'lerden başlayarak iç Afrika'nın büyük bölümlerini ele geçirmeye başladığında, sömürge politikaları genellikle bu konuda kafa karıştırıyordu. Örneğin, kölelik yasadışı sayılsa bile, sömürge yetkilileri kaçan köleleri efendilerine geri gönderecekti.[1] Kölelik, bazı ülkelerde sömürge yönetimi altında devam etti ve bazı durumlarda kölelik uygulamalarının önemli ölçüde dönüştürülmesine kadar bağımsız değildi.[75] Afrika'daki sömürgecilik karşıtı mücadeleler genellikle köle ve eski köleleri bağımsızlık için savaşmak için ustalarla ve eski ustalarla bir araya getirdi; ancak bu işbirliği kısa sürdü ve bağımsızlığı takiben siyasi partiler genellikle kölelerin ve ustaların tabakalaşmasına dayanarak oluşacaktı.[59] Afrika'nın bazı bölgelerinde, özellikle kadın ve çocukların kaçakçılığıyla, kölelik ve kölelik benzeri uygulamalar günümüze kadar devam etmektedir.[76] Sorunun, hükûmetlerin ve sivil toplumun ortadan kaldırabilmesi için zor olduğu anlaşıldı.[77]

Avrupalıların köleliğe ve köle ticaretine yönelik çabaları 18. yüzyılın sonlarında başladı ve Afrika'daki kölelik üzerinde büyük etkisi oldu. Portekiz, 12 Şubat 1761'de yayınlanan bir tasarıyla büyükşehir Portekiz ve Portekiz Hindistanı'ndaki köleliği ortadan kaldıran kıtadaki ilk ülke oldu, ancak bu onların Brezilya ve Portekiz Afrika kolonilerini etkilemedi. Fransa köleliği 1794'te kaldırdı. Bununla birlikte, köleliğe 1802'de tekrar Napolyon tarafından izin verildi ve 1848'e kadar kaldırılmadı. 1803 yılında Danimarka-Norveç, köle ticaretine yasak getiren ilk Avrupa ülkesi oldu. Köleliğin kendisi 1848'e kadar yasaklanmadı.[78] İngiltere, 1807'de Köle Ticaret Yasasının Kaldırılmasının Parlamento tarafından kabul edilmesiyle devam etti. Bu yasa, köle gemilerinin kaptanları için taşınan kölelerin sayısıyla birlikte artan sert para cezalarına izin verdi. İngiltere bunu İngiliz İmparatorluğu'ndaki tüm köleleri serbest bırakan 1833 Kölelik Kaldırım Yasası ile izledi. İngilizlerin diğer ülkeler üzerindeki baskısı, onların Afrika'dan köle ticaretine son vermeyi kabul etmelerine neden oldu. Örneğin, 1820 ABD Köle Ticaret Kanunu, köle ticareti korsanlığını ölümle cezalandırdı.[79] Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu, 1847'de İngiliz baskısı altında Afrika'dan köle ticaretini kaldırdı.[80]

Son büyük Atlantik köle ticareti katılımcısının (Brezilya) köle ticaretini yasaklayan Eusébio de Queirós Yasası'nı geçtiği yıl olan 1850'ye gelindiğinde,[81] köle ticareti önemli ölçüde yavaşladı ve genel olarak sadece yasadışı ticaret devam etti. Brezilya kölelik uygulamasına devam etti ve yaklaşık 1870 yılına kadar yasadışı ticaret için önemli bir kaynaktı ve köleliğin kaldırılması 1888'de Brezilya Prensesi Isabel ve Bakan Rodrigo Silva (senatör Eusebio de Queiroz'un damadı) uygulamayı yasakladığında kalıcı hale geldi.[59] İngilizler, bu dönemde yasadışı Atlantik köle ticaretini durdurmak için aktif bir yaklaşım benimsedi. Batı Afrika Filosu, 1808-1860 yılları arasında 1.600 köle gemisi ele geçirerek ve bu gemilerde bulunan 150.000 Afrikalı'yı serbest bırakmasıyla ödüllendirildi.[82] İngiliz antlaşmalarını ticareti yasaklamak için kabul etmeyi reddeden Afrikalı liderlere, örneğin 1851'de görevden alınan 'gasp eden Kral Lagos'a karşı da harekete geçti. 50'den fazla Afrikalı yönetici ile kölelik karşıtı antlaşmalar imzalandı.

Köle gemisi Emanuela'nın HMS Brisk tarafından zaptedilmesi.

Etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Demografik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Surinam'daki köleler, 19. yüzyılın başları

Kölelik ve köle ticareti, Afrika'nın büyük bir bölümünde nüfusun büyüklüğü ve cinsiyet dağılımı üzerinde önemli bir etkiye sahipti. Bu demografik değişimlerin kesin etkisi önemli bir tartışma konusu olmuştur.[83] Atlantik köle ticareti, başta Afrika'nın batı kıyısından olmak üzere yılda 17.000 kişiyi 1700'lerin ortalarında zirveye çıkardı.[59] Arap köle ticareti, daha sonra Kızıldeniz'deki ve başka yerlerdeki denizaşırı ülkelere sevk edilen kıta iç mekanından insanların yakalanmasını içeriyordu.[84] 1600'lerde yılda takas edilen 10.000 kişiye ulaştı. Patrick Manning'e göre, bu köle ticareti sonucunda Sahra Altı Afrika'nın büyük bölümlerinde sürekli bir nüfus düşüşü yaşandı. 1650'den 1850'ye kadar Batı Afrika'da bu nüfus düşüşü, köle tüccarlarının erkek köleler için tercih edilmesiyle şiddetlendi. Bu tercihin sadece transatlantik köle ticaretinde mevcut olduğuna dikkat etmek önemlidir. Erkekten daha fazla kadın köle Afrika kıtasında işlem görüyordu.[41] Doğu Afrika'da köle ticareti çok yönlüdür ve zamanla değişmiştir. Süfli işgücü talebini karşılamak için, güney içlerinden yakalanan Zanj köleleri yüzyıllar boyunca kümülatif olarak çok sayıda kuzey kıyısında bulunan Nil Vadisi, Afrika Boynuzu, Arap Yarımadası'nın, Basra Körfezi, Hindistan, Far Doğu ve Hint Okyanusu adaları limanlarında müşteri buldular.[84]

Demografik etki hakkında tartışma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Zanzibar bir köle çocuk fotoğrafı. 'Bir Arap ustanın hafif bir suçtan dolayı cezası.' c. 1890.

Köle ticaretinin demografik etkileri en tartışmalı ve tartışılan konulardan bazılarıdır. Walter Rodney, bu kadar çok insanın ihracatının demografik bir felaket olduğunu ve Afrika'yı dünyanın diğer bölgelerine kıyasla kalıcı olarak dezavantajlı bıraktığını ve bunun büyük ölçüde kıtanın yoksulluğunu açıkladığını savundu.[85] Rodney, Avrupa ve Asya nüfusunun dramatik bir şekilde büyüdüğü, Afrika nüfusunun bu dönemde durduğunu gösteren rakamlar sunuyor. Rodney'e göre, en iyi tüccarlar köleliği sürdürmek için geleneksel endüstrileri terk ettikleri ve nüfusun daha düşük seviyeleri köle tarafından bozulduğu için ekonominin diğer tüm alanları köle ticareti yüzünden bozuldu.

Diğerleri bu görüşe meydan okudu. JD Fage, kıta üzerindeki sayı etkisini bir bütün olarak karşılaştırdı. David Eltis, bu dönemde sayıları Avrupa'dan göç oranıyla karşılaştırdı. Yalnızca 19. yüzyılda 50 milyondan fazla insan Amerika'yı Avrupa'dan terk etti.[86]

Afrika ekonomisine etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Analistler ve akademisyenler arasında köle ticaretinin yıkıcı etkileri hakkında uzun süredir devam eden bir tartışma var.[20] Köle ticaretinin köle baskınları ve iç savaşlar yaygınlaştıkça denizaşırı ülkelere gönderilmesinden dolayı köle ticaretinin yerel ekonomileri ve siyasi istikrarı zayıflattığı sıklıkla iddia edilmektedir. Avrupa ihtiyaçları tarafından yönlendirilen büyük bir ticari köle ticaretinin yükselişiyle, düşmanı köleleştirmek savaşın bir sonucu ve giderek savaşa gitmek için bir neden haline geldi.[87] Köle ticaretinin daha büyük etnik grupların oluşumunu engellediği ve etnik hizipçiliğe neden olduğu ve birçok yerde istikrarlı siyasi yapıların oluşumunu zayıflattığı iddia edildi. Ayrıca Afrika halkının zihinsel sağlığını ve sosyal gelişimini azalttığı iddia ediliyor.[88]

Avrupa ekonomisine etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karl Marx, kapitalizmin ekonomik tarihinde (Das Kapital) şöyle bahseder: “... Afrika'nın kara derilerin [yani köle ticaretinin] ticari avı için bir savaşçılığa dönüşmesi, kapitalist üretim döneminin pembe şafağının sinyallerini vermiştir." Köle ticaretinin, Britanya'nın sanayileşmesi ve kapitalist üretim tarzının ortaya çıkması için finansal koşulları önleyen ve yaratan kapitalist olmayan servet birikimi olan Avrupa sermayesinin "ilkel birikimi" olarak adlandırdığı şeyin bir parçası olduğunu savundu.[89]

Seymour Drescher ve Robert Anstey, tarımdaki yenilikler nedeniyle köle ticaretinin sonuna kadar kârlı olduğunu ve ekonomik teşvikten ziyade ahlaki reformun öncelikle ortadan kaldırılmasından sorumlu olduğunu savunuyorlar.[90]

Diğer Avrupa ülkeleri hakkında da benzer bir tartışma yaşandı. Fransız köle ticareti, alternatif yerli yatırımlardan daha karlı ve muhtemelen Sanayi Devrimi ve Napolyon Savaşları'ndan önce sermaye birikimini teşvik etti.[91]

Irkçılığın mirası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Köle ticaretinde Cowrie kabukları para olarak kullanıldı

Maulana Karenga, Afrika esirlerinde Atlantik köle ticaretinin etkilerini şöyle anlatıyor: "İnsan olasılığının ahlaki olarak korkunç bir şekilde yok edilmesi, Afrika insanlığını dünyaya yeniden tanımlamayı, sadece bu klişeleştirme ile bizi tanıyan diğerleriyle geçmiş, şimdiki ve gelecekteki ilişkileri zehirlemeyi ve böylece günümüz insanları arasındaki gerçek insan ilişkilerine zarar veriyor". Kültür, dil, din ve insani olasılıkların yıkımını oluşturduğunu söylüyor.[92]

Köleleri satın almak için kullanılan iki farklı Okpoho Manillası

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h i j k Transformations of Slavery: A History of Slavery in Africa. Londra: Cambridge University Press. 2012. 
  2. ^ Give Me Liberty: An American History. New York: W. W. Norton & Company. 2012. s. 18. 
  3. ^ Slavery in Africa, 1804-1936. New York: Cambridge University Press. 2017. 
  4. ^ Noel King (ed.), Ibn Battuta in Black Africa, Princeton 2005, p. 54.
  5. ^ a b c Fage (1969). "Slavery and the Slave Trade in the Context of West African History". The Journal of African History. 10 (3): 393-404. 
  6. ^ a b c d Rodney (1966). "African Slavery and Other Forms of Social Oppression on the Upper Guinea Coast in the Context of the Atlantic Slave-Trade". The Journal of African History. 7 (3): 431-443. 
  7. ^ a b Snell, Daniel C. (2011). "Slavery in the Ancient Near East". In Keith Bradley and Paul Cartledge (ed.). The Cambridge World History of Slavery. New York: Cambridge University Press. pp. 4–21.
  8. ^ a b c d e Alexander, J. (2001). "Islam, Archaeology and Slavery in Africa". World Archaeology. 33 (1): 44-60. doi:10.1080/00438240126645. JSTOR 827888. 
  9. ^ More than chattel: black women and slavery in the Americas. Bloomington: Indiana University Press. 1998. 
  10. ^ "Domestic Slavery: What Is It?". Anti-Slavery International. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  11. ^ Paul E. Lovejoy and David Richardson (2001). "The Business of Slaving: Pawnship in Western Africa, c. 1600–1810". The Journal of African History. 42 (1): 67-89. 
  12. ^ Pawnship, Slavery, and Colonialism in Africa. Trenton, NJ: Africa World Press. 2003. 
  13. ^ a b c Johnson (1989). "The Structure of a Legacy: Military Slavery in Northeast Africa". Ethnohistory. 36 (1): 72-88. 
  14. ^ Wylie (1969). "Innovation and Change in Mende Chieftaincy 1880–1896". The Journal of African History. 10 (2): 295-308. 
  15. ^ Baten (2011). "The biological standard of living in early nineteenth-century West Africa: new anthropometric evidence for northern Ghana and Burkina Faso". The Economic History Review. 
  16. ^ Clifford Williams (1988) However, The International Journal of African Historical Studies, Vol. 21, No. 3. (1988), pp. 433–441
  17. ^ R. Rummel (1997)"Death by government 13 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Transaction Publishers. p.63. 1-56000-927-6
  18. ^ "Human Sacrifice". Encyclopædia Britannica. 26 Ağustos 2019. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  19. ^ a b Henry Louis Gates Jr. "Ending the Slavery Blame-Game". 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2012. 
  20. ^ a b c Manning (1983). "Contours of Slavery and Social Change in Africa". American Historical Review. 88 (4): 835-857. 
  21. ^ "Slavery in Non-Islamic West Africa, 1420–1820". The Cambridge World History of Slavery, Volume II. 2011. ss. 81-110. 
  22. ^ "Burning of a Village in Africa, and Capture of its Inhabitants". Wesleyan Juvenile Offering. XVI: 12. Şubat 1859. Erişim tarihi: 10 Kasım 2015. 
  23. ^ "Legacies of the Past Themes in African History". Legacies of the Past. 
  24. ^ "Historical survey > The international slave trade". Britannica.com. 14 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  25. ^ "Routes of the Jewish Merchants Called Radanites". Jewishencyclopedia.com. 14 Kasım 1902. 18 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  26. ^ "The Mamluk (Slave) Dynasty (Timeline)". Sunnahonline.com. 16 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  27. ^ Robert C. Davis; Robert D. Davis (Aralık 2003). Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500–1800 (İngilizce). Londra: Palgrave Macmillan. s. 45. ISBN 978-0333719664. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. 
  28. ^ a b "When Europeans Were Slaves: Research Suggest White Slavery Was Much More Common Than Previously Believed". researchnews.osu.edu. Columbus, Ohio: OSU News Research Archive. 8 Mart 2004. 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. 
  29. ^ a b Carroll, Rory; correspondent, Africa (11 Mart 2004). "New book reopens old arguments about slave raids on Europe". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 24 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2017. 
  30. ^ Wright (2007). "Trans-Saharan Slave Trade". Routledge. 
  31. ^ Davis (17 Şubat 2011). "British Slaves on the Barbary Coast". BBC. 25 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  32. ^ Richtel. "The mysteries and majesties of the Aeolian Islands". International Herald Tribune. 12 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  33. ^ "History of Menorca". Holidays2menorca.com. 7 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  34. ^ Christopher Hitchens (2007). "Jefferson Versus the Muslim Pirates by Christopher Hitchens". City Journal. 25 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  35. ^ Davis, Robert, Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500–1800. 24 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  36. ^ Morgan, J. A complete History of Algiers 8 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1731, p. 517.
  37. ^ "Slavery's last stand". CNN. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  38. ^ Toldedano (1 Ocak 2018). "Expectations and Realities in the Study of Enslavement in Muslim-Majority Societies". Journal of Interdisciplinary History. 3. 
  39. ^ Pankhurst. Ethiopian Borderlands, p. 432.
  40. ^ Willie F. Page (2001). Encyclopedia of African History and Culture: African kingdoms (500 to 1500), Volume 2 (İngilizce). Facts on File. s. 239. ISBN 978-0816044726. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  41. ^ a b Women and Slavery. 2019. 
  42. ^ "Ethiopia – The Interregnum". Countrystudies.us. 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  43. ^ "Tewodros II". Infoplease.com. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  44. ^ "Kituo cha katiba >> Haile Selassie Profile". 11 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  45. ^ "Twentieth Century Solutions of the Abolition of Slavery" (PDF). 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  46. ^ Ahmad (1999). "Trading in Slaves in Bela-Shangul and Gumuz, Ethiopia: Border Enclaves in History, 1897-1938". The Journal of African History. 40 (3): 433-446. 
  47. ^ "The slave trade: myths and preconceptions". 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2011. 
  48. ^ "Ethiopia" (PDF). 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2012. 
  49. ^ a b "Chronology of slavery". 25 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  50. ^ Catherine Lowe Besteman, Unraveling Somalia: Race, Class, and the Legacy of Slavery (University of Pennsylvania Press: 1999), pp. 83–84.
  51. ^ Heywood (2009). "Slavery and its transformations in the Kingdom of Kongo: 1491–1800". The Journal of African History. 50: 1-22. 
  52. ^ "Central Africa". Encyclopædia Britannica. 25 Ocak 2010. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  53. ^ Robert W. Harms (1981). River of Wealth, River of Sorrow: The Central Zaire Basin in the Era of the Slave and Ivory Trade, 1500-1891 (İngilizce). New Haven: Yale University Press. ss. 28-39. ISBN 978-0300026160. 
  54. ^ River of Wealth, River of Sorrow. ss. 48-51. 
  55. ^ The Cambridge World History of Slavery Volume 3. Cambridge University Press. 2011. ss. 86, 88. 
  56. ^ Slavery and Slaving in African History. Cambridge University Press. 2014. ss. 47, 179, 192, 211. 
  57. ^ The Anthropology of Slavery: The Womb of Iron and Gold. Chicago: University of Chicago Press. 1991. 
  58. ^ An Economic History of Development in sub-Saharan Africa. Palgrave. s. 70. 
  59. ^ a b c d e Slavery and African Life: Occidental, Oriental, and African Slave Trades. Londra: Cambridge. 1990. 
  60. ^ Humphrey J. Fisher (2001). Slavery in the History of Muslim Black Africa (İngilizce). Hurst & Company. ss. 33-. ISBN 978-1-85065-524-4. 26 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2012. 
  61. ^ "Violence, Marginality, Scorn & Honor: Language Evidence of Slavery in the Eighteenth Century". Slavery in the Great Lakes Region of East Africa. Oxford, England: James Currey Ltd. 2007. ss. 38-74. 
  62. ^ Klein (1978). "The Study of Slavery in Africa". The Journal of African History. 19 (4): 599-609. 
  63. ^ J. D. Fage; William Tordoff (Aralık 2001). A History of Africa. 4 (İngilizce). Budapeşte: Routledge. s. 258. ISBN 978-0415252485. 
  64. ^ Abdulaziz Lodhi (2000). Oriental Influences in Swahili: a study in language and culture contacts (İngilizce). Acta Universitatis Gothoburgensis. s. 17. ISBN 978-9173463775. 29 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  65. ^ Guilford Dudley (1973). A History of World Civilizations (İngilizce). Wiley. s. 615. ISBN 978-0471844808. 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  66. ^ "Focus on the slave trade". BBC. 3 Eylül 2001. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  67. ^ Travels in Nubia, by John Lewis Burckhardt 4 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ebook).
  68. ^ Manning (1990). "The Slave Trade: The Formal Demography of a Global System". Social Science History. 14 (2): 255-279. 
  69. ^ Van Dantzig (1975). "Effects of the Atlantic Slave Trade on Some West African Societies". Outre-Mers. Revue d'histoire. 62 (226): 252-269. 
  70. ^ "The Transatlantic Slaver Trade". AAME. 6 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2019. 
  71. ^ John Henrik Clarke. Critical Lessons in Slavery & the Slavetrade. A & B Book Pub.
  72. ^ "CIA Factbook: Haiti". Cia.gov. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  73. ^ "Health in Slavery". Of Germs, Genes, and Genocide: Slavery, Capitalism, Imperialism, Health and Medicine. United Kingdom Council for Human Rights. 1989. 17 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2010. 
  74. ^ Nwando Achebe; Claire Robertson (2019). Holding the World Together: African Women in Changing Perspective (İngilizce). University of Wisconsin Press. ss. 191-204. ISBN 978-0299321109. 
  75. ^ Hahonou (2011). "West African Antislavery Movements: Citizenship Struggles and the Legacies of Slavery" (PDF). Stichproben. Wiener Zeitschrift für Kritische Afrikastudien (20): 141-162. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  76. ^ Benjamin N. Lawrance; Richard L. Roberts (2012). Trafficking in Slavery's Wake : Law and the Experience of Women and Children in Africa (İngilizce). Ohio University Press. ISBN 9780821420027. 
  77. ^ Dottridge (2005). "Types of Forced Labour and Slavery-like Abuse Occurring in Africa Today: A Preliminary Classification". Cahiers d'Études Africaines. 45 (179/180): 689-712. 
  78. ^ Junius P. Rodriguez (1997). The Historical Encyclopedia of World Slavery (İngilizce). 1. A – K. ABC-CLIO. ISBN 978-0-87436-885-7. 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2013. 
  79. ^ "The U.S. Navy and the Anti-Piracy Patrol in the Caribbean". NOAA. 3 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2010. 
  80. ^ Ehud R. Toledano (1998). Slavery and Abolition in the Ottoman Middle East (İngilizce). U. of Washington Press. s. 11. ISBN 9780295802428. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 
  81. ^ Boris Fausto; Fausto Boris (28 Nisan 1999). A Concise History of Brazil (İngilizce). Cambridge University Press. s. 110. ISBN 9780521565264. Erişim tarihi: 4 Haziran 2011. 
  82. ^ "Sailing Against Slavery". BBC. 8 Temmuz 2008. 3 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2010. 
  83. ^ Nwando Achebe; Claire Robertson (2019). Holding It Together:African Women in Changing Perspectives (İngilizce). Wisconsin: University of Wisconsin Press. ss. (191-192). ISBN 978-0-299-32110-9. 
  84. ^ a b Gwyn Campbell, The Structure of Slavery in Indian Ocean Africa and Asia, 1 edition, (Routledge: 2003), p.ix
  85. ^ Rodney, Walter, How Europe Underdeveloped Africa, London: Bogle-L'Ouverture Publications, 1972.
  86. ^ David Eltis, Economic Growth and the Ending of the Transatlantic Slave Trade, Oxford University Press, 1987.
  87. ^ Hugh Thomas (12 Kasım 2015). The slave trade : the history of the Atlantic slave trade, 1440-1870 (İngilizce). Hachette UK. ISBN 978-1-4746-0336-2. 
  88. ^ Nunn (2008). "The Long-Term Effects of Africa's Slave Trades" (PDF). Quarterly Journal of Economics. 123 (1): 139-1745. 1 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Nisan 2008. 
  89. ^ Marx, K. "Chapter Thirty-One: Genesis of the Industrial Capitalist" 19 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Das Kapital: Volume 1, 1867.
  90. ^ J.R. Ward. "The British West Indies in the Age of Abolition" in P.J. Marshall (ed.), The Oxford History of the British Empire: Volume II: The Eighteenth Century (1998), pp. 415–439.
  91. ^ Guillaume Daudin, "Profitability of slave and long distance trading in context: the case of eighteenth century France", Journal of Economic History, vol. 64, number 1, 2004.
  92. ^ "Engaging the Holocaust of Enslavement". Ron Karenga. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2020. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrika%27da_kölelik&oldid=33992244" sayfasından alınmıştır