İçeriğe atla

Aeolis Mons

Koordinatlar: 5°05′S 137°51′E / 5.08°G 137.85°D / -5.08; 137.85
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aeolis Mons
Keşif aracı Curiosity, Aeolis Mons'un yanındaki üsse 6 Ağustos 2012 tarihinde inmişken.
KonumMars'taki Gale Krateri
Koordinatlar5°05′S 137°51′E / 5.08°G 137.85°D / -5.08; 137.85
ZirveAeolis Mons – 5,5 km (3,4 mi)[1]
Kaşif1970'lerde NASA
EponimAeolis Mons – Aeolis albedo özelliği
Mount SharpRobert P. Sharp (1911–2004)

Aeolis Mons (IPA [ˈiːəlɨs ˈmɒnz]), Mars'ta bulunan bir dağdır. Gale kraterinin zirve noktasının merkezini oluşturur ve 5°05′S 137°51′E / 5.08°G 137.85°D / -5.08; 137.85 koordinatlarında konumlanmıştır, vadinin zemininden 55 km (180.000 ft) yüksektedir.

6 ağustos 2012 tarihinde, Curiosity dağın yanında yer alan "Yellowknife" ya da Quad 51 olarak adlandırılan bölgeye indi.[2][3][4][5][6] NASA, 22 Ağustos 2012 tarihinde inilen bölgeyi Bradbury Landing olarak isimlendirdi.[7] Aeolis Mons bilimsel araştırmaların ilk hedefiydi.[8] 5 Haziran 2013'te, NASA Curiositynin Aeolis Mons'taki üsten Glenelg bölgesine olan 8 km (5,0 mi) uzunluğundaki yolculuğuna başlayacağını duyurdu. Gezinin bölgedeki bilimsel araştırmaların yapılmasıyla birlikte yaklaşık bir yıl sürmesi bekleniyordu.[9][10][11]

11 Eylül 2014'te, NASA Curiosity keşif aracının yolculuğun uzun vadeli ana hedefi olan Aeolis Mons'a ulaştığını duyurdu.[12][13]

5 Ekim 2015'te, tekrarlayan eğim çizgileri, ıslak tuzlu su akıntıları, Sharp Dağı'nda bulunan Curiosity'nin yakınlarında rapor edilmiştir.[14]

Kasım 5 2024 itibarıyla iniş yaptığı 6 Ağustos 2012 tarihinden beri Curiosity Mars'ta görevini yapmaktadır.

Dağ, aşınmış devasa tortul kayaçların Gale'nin merkezindeki tepesinde birikmesiyle oluşmuştur. Kuzey krater zemininin 55 km (180.000 ft) üzerinde ve güney krater zemininin 45 km (148.000 ft) üzerindedir. Kuzey ve güneydeki çökeltiler 2 milyar yıl aralıklarla çökmüş olabilir,[15] ve o zaman kraterin tamamını doldurmuş olabilirler. Alt tortu tabakalarının bazıları başlangıçta bir göl yatağı üzerine çökelmiş olabilir,[15] aynı zamanda üst höyükteki çapraz tabakalarda yapılan gözlemler aleolik süreçlerin olmuş olabileceğini de göstermektedir.[16] Ancak, bu konu tartışmalıdır.[17][18] ve alt tabakaların kökeni belirsizliğini korumaktadır.[16] Eğer höyüğün katmanlarının 3 derece radyal yamacında gösterdiği gibi katabatik rüzgarlar tortulların birikip yerleşmesinde baskın rol oynamışsa, erozyon büyük ölçüde höyüğün büyümesine bir üst sınır koyacaktı.[19][20]

8 Aralık 2014'te, NASA'da çalışan bilim adamları (archive 62:03) 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Curiosity'nin son gözlemlerinden yola çıkarak panelde Aeolis Mons'u ve suyun Mars'ın yüzeyine şekil vermede nasıl bir etkisi olduğunu tartıştı, aynı zamanda marsta nasıl uzun ömürlü göllerin oluşabildiği de tartışıldı.[21][22][23]

8 Ekim 2015'te, NASA, Göller ve akarsuların Gale kraterinde 3.3 - 3.8 milyar yıl önce Sharp Dağı'nın alt tabakalarını oluşturmak için çökeltiler gönderdiğini doğruladı.[24][25]

Ay'da bulunan Mons Hadley, 45 km (148.000 ft) yüksekliğinde.[26]
Dağın adı Kilometre cinsinden yüksekliği
Aeolis 5.5
Huygens 5.5
Denali 5.5 (btp)
Blanc 4.8 (asl)
Uhuru 4.6 (btp)
Fuji 3.8 (asl)
Zugspitze 3

Aeolis Mons 55 km (180.000 ft) yüksekliğindedir, Mons Huygens ile aynı yüksekliktedir ve Apollo 15 tarafından ziyaret edilen Mons Hadley'e göre daha yüksektir. Vesta'daki Rheasilvia kraterinin ortasında bulunan ve 22 km (14 mi; 72.000 ft) yüksekliğinde olan Olympus Mons ile neredeyse aynı yüksekliğe sahiptir, yüksekliği 219 km (136 mi; 719.000 ft)dir.

Kıyaslamak gerekirse, Everest Dağı deniz seviyesinin üstünde 88 km (289.000 ft) yüksekliğindedir, ama zemininden zirvesine olan yüksekliği 46 km (151.000 ft)dir.[27] Afrika'daki Kilimanjaro Dağı'nda bulunan Uhuru Tepesi deniz seviyesinin yaklaşık 59 km (194.000 ft) üstündedir;[28] aynı zamanda zemininden zirvesine olan yüksekliği 4.6 kmdir.[29] Amerika'nın en yüksek dağı olan Denali ya da bilinen adıyla McKinley Dağı'nin zeminden zirveye olan yüksekliği 55 km (180.000 ft)dir.[30] Fransa İtalya sınırında bulunan Mont Blanc/Monte Bianco deniz seviyesinin 48 km (157.000 ft) üstündedir,[31][32] Tokyo, Japonya'daki Fuji Dağı 38 km (125.000 ft) yüksekliğindedir.

1970'lerden keşfedilmesine rağmen 40 yıl boyunca isimsiz kaldı. Olası bir iniş yeri haline geldiğinde, çeşitli isimler verildi; Örneğin, 2010'da bir NASA ismin "Gale crater mound" olmasını önerdi.[33] Mart 2012'de NASA, Amerikalı bir jeolog olan Robert P. Sharp'ın anısına dağı resmi olmayacak şekilde Mount Sharp olarak adlandırdı.[1][34]

Dünyadaki 3 yüksek dağ ile Mount Sharp (Aeolis Mons)'in kıyaslandığı resim.

Belirli bir iniş yeri haline gelen mekanların adlandırılmasından sorumlu olan Uluslararası Astronomi Birliği, bulunduğu klasik albedo özelliğine bağlı kalarak büyük Mars dağlarını insan adı olmayacak şekilde adlandırmaktadır. Mayıs 2012'de IAU böylece Aeolis Mons dağını adlandırdı, Gale'nin kuzey duvarı ile dağın kuzey etekleri arasındaki krater zemin düzlüğüne Aeolis Palus adını verdi.[1][35][36][37] NASA'nın takdiri ve Sharp onuruna, IAU bilim insanlarının adlarının büyük kraterlere verilmesine bağlı kalarak "Robert Sharp"'ın adını 150 km (93 mi) çaplı bir kratere verdi, krater Gale'nin 260 km (160 mi) batısında yer almaktadır.

NASA ve ESA,[38] basın konferanslarında ve basın bültenlerinde dağı "Mount Sharp" şeklinde isimlendirmeye devam etti.

Aeolis Türkiye'nin güneybatısında yer alan İzmir şehrinin eski isimlerinden biridir.

Uzay aracı keşifleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

16 Aralık 2014'te NASA, "Curiosity" keşif aracının ölçümlerine dayanarak, Mars gezegeninin atmosferindeki metan miktarında olağandışı bir artış, daha sonra ise düşüş olduğunu bildirdi; aynı zamanda, Curiosity keşif aracı tarafından bir kayaçtan delinmiş tozdan Marstaki organik kimyasallar tespit edildi. Ayrıca, döteryumdan ve hidrojenin oranına yapılan çalışmalardan yola çıkarak, Mars'ın Gale Krateri'ndeki suyun büyük kısmının, kraterde lakebed oluşmadan önceki zamanlarda kaybolduğu bulunmuştur; daha sonra büyük miktarda su kaybolmaya devam etti.[39][40][41]

Aeolis Mons'ta Curiosity
Curiosity'nin Mojave bölgesindeki kendi portresi (31 Ocak 2015).

Kasım 5 2024 itibarıyla Curiosity 6 Ağustos 2012'de iniş yaptığından beri (4474 gündür Mars'ta zamanlama görevini üstleniyor. 11 Eylül 2014'ten beri, Curiosity exploring 1 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Aeolis Mons'un yamaçlarında bulunuyor,[12][13] Mars'ın tarihi ve yapısıyla ilgili daha çok bilgi toplaması bekleniyor.[42] Mayıs 2017'nin sonlarından beri, keşif aracı 16.516 km (10.263 mi) yol katetti ve 165 m (541 ft) kadar yüksekliğe tırmandı.[43][43][44][44]

Curiosity keşif aracı Mount Sharp'ın yamaçlarını keşfediyor.[12][13]
Close-up map - "Dingo Gap"'ten "Kimberley"'e giden yol (KMS-9) (HiRISE image)
(18 Şubat 2014/Sol 547).
Traverse map 4 Temmuz 2013 (now beyond the "3-sigma safe-to-land ellipse" border) (HiRISE image)
(22 Mayıs 2017/Sol 1705).
Context map - Curiosity'nin trip to Mount Sharp (star=landing; triangle=stops)
(23 Kasım 2014/Sol 817).[9][10][11]
Credit: NASA/JPL-Caltech/University of Arizona


Konum haritası 22 Mayıs 2017/Sol 1705).
Curiosity at Aeolis Mons
Curiosity keşif aracı (dikdörtgenin içinde) 13 Aralık 2014).
Jeoloji Haritası(11 Eylül 2014).
11 Eylül 2014

Aşağıda Curiosity tarafından çekilmiş fotoğraflar yer almaktadır.

Curiosity'den "Mount Sharp"a bakış (20 Eylül 2012; (raw color).
(10 Mayıs 2015)
9 Eylül 2015
Mars'ta gün batımı (Şubat 2013)

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c ""Mount Sharp" on Mars Compared to Three Big Mountains on Earth". NASA. 27 Mart 2012. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2012. 
  2. ^ NASA Staff (10 Ağustos 2012). "Curiosity's Quad – IMAGE". NASA. 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012. 
  3. ^ Agle, DC; Webster, Guy; Brown, Dwayne (9 Ağustos 2012). "NASA's Curiosity Beams Back a Color 360 of Gale Crate". NASA. 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012. 
  4. ^ Amos, Jonathan (9 Ağustos 2012). "Mars rover makes first colour panorama". BBC News. 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012. 
  5. ^ Halvorson, Todd (9 Ağustos 2012). "Quad 51: Name of Mars base evokes rich parallels on Earth". USA Today. 19 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012. 
  6. ^ NASA Staff (6 Ağustos 2012). "NASA Lands Car-Size Rover Beside Martian Mountain". NASA. 14 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2012. 
  7. ^ Brown, Dwayne; Cole, Steve; Webster, Guy; Agle, D.C. (22 Ağustos 2012). "NASA Mars Rover Begins Driving at Bradbury Landing". NASA. 15 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2012. 
  8. ^ NASA Staff (6 Ağustos 2012). "NASA Lands Car-Size Rover Beside Martian Mountain". NASA/JPL. 14 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2012. 
  9. ^ a b Staff (5 Haziran 2013). "From 'Glenelg' to Mount Sharp". NASA. 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013. 
  10. ^ a b Chang, Alicia (5 Haziran 2013). "Curiosity rover to head toward Mars mountain soon". AP News. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2013. 
  11. ^ a b Chang, Kenneth (7 Haziran 2013). "Martian Rock Another Clue to a Once Water-Rich Planet". New York Times. 8 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2013. 
  12. ^ a b c Webster, Guy; Agle, DC; Brown, Dwayne (11 Eylül 2014). "NASA's Mars Curiosity Rover Arrives at Martian Mountain". NASA. 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014. 
  13. ^ a b c Chang, Kenneth (11 Eylül 2014). "After a Two-Year Trek, NASA's Mars Rover Reaches Its Mountain Lab". New York Times. 13 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2014. 
  14. ^ Chang, Kenneth (5 Ekim 2015). "Mars Is Pretty Clean. Her Job at NASA Is to Keep It That Way". New York Times. 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2015. 
  15. ^ a b "Gale Crater's History Book". themis.mars.asu.edu. Arizona State University. 4 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2012. 
  16. ^ a b Anderson, R. B.; Bell III, J. F. (2010). "Geologic mapping and characterization of Gale Crater and implications for its potential as a Mars Science Laboratory landing site". International Journal of Mars Science and Exploration. Cilt 5. ss. 76-128. Bibcode:2010IJMSE...5...76A. doi:10.1555/mars.2010.0004. 7 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  17. ^ Cabrol, N. A. (1999). "Hydrogeologic evolution of Gale Crater and its relevance in the exobiological exploration of Mars" (PDF). Icarus. 139 (2). ss. 235-245. Bibcode:1999Icar..139..235C. doi:10.1006/icar.1999.6099. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  18. ^ Irwin, R. P.; Howard, A. D.; Craddock, R. A.; Moore, J. M. (2005). "An intense terminal epoch of widespread fluvial activity on early Mars: 2. Increased runoff and paleolake development". Journal of Geophysical Research. Cilt 110. ss. E12S15. Bibcode:2005JGRE..11012S15I. doi:10.1029/2005JE002460. 9 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  19. ^ Wall, M. (6 Mayıs 2013). "Bizarre Mars Mountain Possibly Built by Wind, Not Water". Space.com. 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2013. 
  20. ^ Kite, E. S.; Lewis, K. W.; Lamb, M. P.; Newman, C. E.; Richardson, M. I. (2013). "Growth and form of the mound in Gale Crater, Mars: Slope wind enhanced erosion and transport". Geology. 41 (5). ss. 543-546. doi:10.1130/G33909.1. ISSN 0091-7613. 
  21. ^ Brown, Dwayne; Webster, Guy (8 Aralık 2014). "Release 14-326 – NASA's Curiosity Rover Finds Clues to How Water Helped Shape Martian Landscape". NASA. 15 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2014. 
  22. ^ Kaufmann, Marc (8 Aralık 2014). "(Stronger) Signs of Life on Mars". New York Times. 9 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2014. 
  23. ^ Chang, Kenneth (8 Aralık 2014). "Curiosity Rover's Quest for Clues on Mars". New York Times. 9 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014. 
  24. ^ Clavin, Whitney (8 Ekim 2015). "NASA's Curiosity Rover Team Confirms Ancient Lakes on Mars". NASA. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 
  25. ^ Grotzinger, J.P. (9 Ekim 2015). "Deposition, exhumation, and paleoclimate of an ancient lake deposit, Gale crater, Mars". Science. 350 (6257). ss. aac7575. doi:10.1126/science.aac7575. PMID 26450214. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 
  26. ^ Fred W. Price (1988). The Moon observer's handbook. Londra: Cambridge University Press. ISBN 0-521-33500-0. 
  27. ^ Everest Dağı (1:50,000 scale map), prepared under the direction of Bradford Washburn for the Boston Museum of Science, the Swiss Foundation for Alpine Research, and the National Geographic Society, 1991, ISBN 3-85515-105-9
  28. ^ "Kilimajaro Guide—Kilimanjaro 2010 Precise Height Measurement Expedition". 18 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2009. 
  29. ^ "S. Green – Kilimanjaro: Highest Mountain in Africa – About.com". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  30. ^ Adam Helman, 2005. The Finest Peaks : Prominence and Other Mountain Measures, p. 9: "the base to peak rise of Mount McKinley is the largest of any mountain that lies entirely above sea level, some 18000 feet"
  31. ^ "Sumitpostorg – Zugspitze". 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  32. ^ "Mont Blanc shrinks by 45cm in two years". Sydney Morning Herald. 6 Kasım 2009. 11 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  33. ^ "NASA – Layers in Lower Formation of Gale Crater Mound". 6 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  34. ^ "Mount Sharp or Aeolis Mons?". Sky & Telescope. 14 Ağustos 2012. 28 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2012. 
  35. ^ Space.com staff (29 Mart 2012). "NASA's New Mars Rover Will Explore Towering "Mount Sharp"". Space.com. 23 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2012. 
  36. ^ Blue, J. (16 Mayıs 2012). "Three New Names Approved for Features on Mars". US Geological Survey. 14 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2012. 
  37. ^ Agle, D. C. (28 Mart 2012). "'Mount Sharp' On Mars Links Geology's Past and Future". NASA. 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2012. 
  38. ^ "ESA – Mars Express marks the spot for Curiosity landing". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 
  39. ^ Webster, Guy; Neal-Jones, Nancy; Brown, Dwayne (16 Aralık 2014). "NASA Rover Finds Active and Ancient Organic Chemistry on Mars". NASA. 2 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014. 
  40. ^ Chang, Kenneth (16 Aralık 2014). "'A Great Moment': Rover Finds Clue That Mars May Harbor Life". New York Times. 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014. 
  41. ^ Mahaffy, P.R. (16 Aralık 2014). "Mars Atmosphere – The imprint of atmospheric evolution in the D/H of Hesperian clay minerals on Mars". Science. Cilt 347. ss. 412-414. Bibcode:2015Sci...347..412M. doi:10.1126/science.1260291. PMID 25515119. 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014. 
  42. ^ Webster, Guy (6 Ağustos 2013). "Mars Curiosity Landing: Relive the Excitement". NASA. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2013. 
  43. ^ a b Staff (27 Ağustos 2013). "PIA17355: Curiosity's Progress on Route from 'Glenelg' to Mount Sharp". NASA. 29 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2013. 
  44. ^ a b Staff (13 Aralık 2016). "PIA21145: Curiosity Rover's Martian Mission, Exaggerated Cross Section". NASA. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2016. 
  45. ^ "Mars Science Laboratory: Multimedia-Images". 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017. 

İleri düzey okuma

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Jürgen Blunck – Mars and its Satellites, A Detailed Commentary on the Nomenclature, 2nd edition. 1982.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]