Abdullah Abdullah
| Abdullah Abdullah Peştuca: عبدالله عبدالله | |
|---|---|
_(cropped).jpg)
| |
| Afganistan Barış ve Ulusal Uzlaşma Yüksek Kurulu Başkanı | |
| Görev süresi 17 Mayıs 2020 - 15 Mayıs 2021 | |
| Başkan | Eşref Gani Ahmedzai |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Makam kaldırıldı |
| Afganistan İcra Kurulu Başkanı | |
| Görev süresi 29 Eylül 2014 - 11 Mart 2020 | |
| Başkan | Eşref Gani Ahmedzai |
| Yardımcı | Muhammed Muhakik |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Makam kaldırıldı |
| Afganistan Dışişleri Bakanı | |
| Görev süresi 2 Ekim 2001 - 20 Nisan 2005 | |
| Başkan | Hamid Karzai |
| Yerine geldiği | Vekil Ahmed Mütevekkil |
| Yerine gelen | Rangin Dadfar Spanta |
| Afganistan Ulusal Koalisyonu Lideri | |
| Görev süresi 18 Mart 2010 - 15 Ağustos 2021 | |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Makam kaldırıldı |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 5 Eylül 1960 Kabil, Afganistan |
| Partisi | Afganistan Ulusal Koalisyonu (1996–2021) |
| Evlilik(ler) | Fahriye Abdullah (1993-günümüz) |
| Bitirdiği okul | Kabil Üniversitesi |
| Dini | İslam |
Abdullah Abdullah (Darice: عبدالله عبدالله, d. 5 Eylül 1960), Afgan politikacı ve hekim. Afganistan İcra Kurulu Başkanı'ydı. Bir danışman olarak Eylül 2001'de öldürülen "Panjşir Aslanı" olarak bilinen Kuzey İttifakı lideri ve komutanı Ahmet Şah Mesud'un yakın arkadaşıydı.[1] Abdullah, Taliban rejiminin yıkılmasından sonra, 2001-2005 yılları arası Afganistan Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Taliban ile Afganlar arası barış görüşmelerine liderlik etmesi beklenen Ulusal Uzlaşma Yüksek Konseyi'ne (HCNR) liderlik etmiştir.
2009 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bağımsız aday olarak yarıştı ve toplam %30.5 oy alarak ikinci oldu. Nisan 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olarak yeniden seçimde yer aldı.
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah, Afganistan'da, Kabil'in ikinci Karte Parwan ilçesinde doğdu.[2] Abdullah'a göre, anne ve babasının her ikisi de Kabil'de doğmuştur. Karışık Peştun ve Tacik etnik kökenlidir. Babası, Ghulam Muhyiddîn Han Zmaryalay, Kandahar'da bir Peştundu.[1][3][4] Abdullah'ın yedi kız kardeşi ve iki erkek kardeşi vardır.[5]
Abdullah'ın babası Gulam Muhyiddîn Han, Kral Zahir Şah tarafından bir senatör olarak atandı. Han, Kandahar'da görevi üzerinden terfi ederek yüksek rütbeli devlet memuru oldu. Abdullah, ilk yıllar babasının kadastro yönetici olarak görev yaptığı Panjşir ve Kabil arasında yaşadı.
Bir devlet bakanı olana dek Abdullah'ın sadece tek ismi vardı; sonradan Abdullah Abdullah olarak eklendi.[6]
Eğitimi ve sağlık mesleği
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah 1976 yılında Naderia Lisesi'nden mezun oldu ve Kabil Üniversitesi Tıp Bölümü'nde oftalmoloji öğrenimine başladı. Buradan mezun oldu ve 1983 yılında tıp diploması aldı.[7]
Abdullah, diplomasını aldıktan sonra, 1986 yılına kadar Kabil'de Noor Göz Enstitüsü'nde göz doktoru olarak görev yaptı. Daha sonra, Afganistan hükûmetinin komünist Demokratik Cumhuriyet döneminde toplumsal ve politik huzursuzluk nedeniyle ülkeyi terk etti. Peşaver'de, Pakistan Afgan Mülteciler Syed Cemaleddin Afgani Göz Hastanesi'nde kısa süre çalıştı.
Afganistan'daki Sovyet savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah, Eylül 1985 yılında, direniş savaşçılarının ve sivil halkın tedavileri ve sağlık koordinesinde, Panjshir Direniş Cephesi Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı oldu. Yakın zamanda Afganistan'daki Sovyet savaşı komutanı yakın bir ortağı ve danışmanı oldu.[8] Afganistan'daki Sovyet birliklerinin çekilmesi ardından, Wall Street Journal gazetesi Ahmed Şah Mesud'u, "Soğuk Savaş'ı kazanan Afgan" olarak anacaktır.[9]
Birleşik Cepheye karşı Taliban Emirliği
[değiştir | kaynağı değiştir]27 Eylül 1996 tarihinde, Taliban, Pakistan askeri desteği ve Suudi Arabistan tarafından mali destek alarak Kabil'de iktidarı ele geçirdi ve Afganistan İslam Emirliği kuruldu.[10] Abdullah, 2001 yılının başlarında Afganistan halkına insani yardım sağlamak için Avrupa Parlamentosu'na hitaben Ahmed Şah Mesud ile Brüksel'e gitti.[11]
Dışişleri bakanlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekim 2001'de, Taliban rejimi, Amerikan ve Birleşik Cephe kuvvetleri tarafından yapılan Sonsuz Özgürlük Operasyonunda devrildi. Afganistan Bonn konferansı sonucunda, Abdullah, Aralık 2001'de Geçici Yönetim tarafından Dışişleri Bakanı olarak atandı.
2004 Afganistan devlet başkanlığı seçimleri Geçiş Hükûmeti'nde kendi konumunu muhafaza birkaç kişiden biriydi ve bir yıl boyunca Dışişleri Bakanı olarak yeniden atandı. 2005 yılında görevinden istifa etti.[12]
Afganistan Ulusal Koalisyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]2009 Afgan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri sonrasında, Abdullah, Değişim ve Umut için Koalisyonunu oluşturdu. Bu parti, Hamid Karzai hükûmetine karşı gelen demokratik muhalefet hareketini gösterdi. Hileli olduğu iddiaları olan 2009 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri sırasında Afganistan Bağımsız Seçim Komisyonu başkanlığı yapan Azizullah Ludin'i herhangi bir güvenilirliğe sahip olmadığını ve görevden alınması gerektiğini söyleyerek eleştirmiştir.[13]
18 Eylül 2010 tarihindeki parlamento seçimlerinde, Değişim ve Umut için Koalisyon, ana muhalefet partisi olarak, 249 sandalyeden, 90'dan fazla sandalye kazandı.
Aralık 2011 yılında, Abdullah Abdullah liderliğindeki "Afganistan Ulusal Koalisyonu" partisi, onlarca Afgan siyasi partileri tarafından desteklenerek Devlet Başkanı Hamid Karzai'nin hükûmetine meydan okudu.
Mesut Vakfı
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah, Haziran 2006'dan bu yana Mesut Vakfı Genel Sekreteri olmuştur. Mesut Vakfı, Mesut hayatında etkilenen kişiler tarafından kurulan bağımsız, bağlantısız, kâr amacı gütmeyen ve politik olmayan bir örgüttür. Özellikle sağlık ve eğitim alanlarında Afgan halkına insani yardım sağlar. Ayrıca kültür, inşaat, tarım ve refah alanlarında programları mevcuttur.
2014 başkanlık adaylığı
[değiştir | kaynağı değiştir]1 Ekim 2013 tarihinde, Abdullah resmen 5 Nisan 2014 tarihinde yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri için adaylığını açıkladı. Üç aylık krizden sonra Eylül 2014 sonu itibarıyla başbakan olarak atanmıştır ve 13 sene sonra Afganistan'da bu makam tekrar getirildi.
Ulusal Uzlaşma Yüksek Konseyi (2020–2021)
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Mayıs 2020'de, Abdullah'ın ülkenin Ulusal Uzlaşma Yüksek Konseyi'ne (HCNR) başkan olarak liderlik edeceği bir anlaşmaya varıldı. Ayrıca HCNR'ye Afgan barış süreciyle ilgili tüm işleri yürütme ve onaylama yetkisi de verildi. Konsey, eksik üyeliğe ve güç mücadelelerine rağmen ilk toplantısını resmi kuruluşundan birkaç ay sonra Aralık 2020'de gerçekleştirdi.
Cumhuriyet hükûmetinin çökmesi ve Abdullah'ın Hikmetyar'la görüşmesinin ardından HCNR'nin siyasi kaderi belirsizliğini koruyor.
1 Eylül 2021'de Taliban temsilcileri eski başkan Hamid Karzai ve Abdullah'a başvurduklarını söyledi. Temsilciler, Taliban'ın "onları askere almaya hazır" olduğunu ancak "yaşlı atları" istemedikleri için Karzai'nin hükûmette yer alma ihtimalinin düşük olduğunu söyledi. Abdullah'a gelince, Taliban onun "en az tartışmalı" olduğunu söyleyerek farklı bir yaklaşım sergiledi.
Taliban'ın hükümeti ele geçirmesi ve sonraki faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şubat 2022'de Abdullah, Afganistan'da Taliban tarafından geçici olarak ev hapsine alındı.[14] 4 Mayıs 2022'de Ramazan Bayramı'nda ailesiyle birlikte olmak üzere Hindistan'a gitmesine izin verildi. 11 Haziran'da Afganistan'a döndü.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Cross, Tony (12 Ağustos 2009). "Abdullah Abdullah". Radio France Internationale. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ "Dr. Abdullah Abdullah". www.khaama.com. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
- ^ Farmer, Ben (13 Ağustos 2009). "Afghan election: Hamid Karzai's rival Abdullah Abdullah crosses ethnic divide". The Daily Telegraph. Londra. 16 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2010.
- ^ "Poll shows Afghan vote headed for second round". Reuters. 14 Ağustos 2009. 20 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
- ^ Dexter Filkins, The Forever War (New York: Vintage Books/Random House, 2009; orig. ed. 2008), p. 66.
- ^ "The Transition to Democracy in Afghanistan and the Challenges Ahead". Council on Foreign Relations. 17 Ekim 2002. 17 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2009.
- ^ "Profile: Abdullah Abdullah". BBC News. 22 Mart 2006. 12 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2009.
- ^ "Charlie Rose March 26, 2001". CBS. 2001. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
- ^ Coll, Ghost Wars (New York: Penguin, 2005), 14.
- ^ "Massoud in the European Parliament 2001". EU media. 2001. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2014.
- ^ "Afghan President Karzai appoints new cabinet". Pakistan Times. 24 Aralık 2004. 17 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2009.
- ^ "Afghan rivals row over poll chief". BBC News. 26 Ekim 2009. 27 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2009.
- ^ Khan, Omer Farooq (1 Şubat 2022). "abdullah: Taliban keeps ex-Afghan president Karzai, former chief executive Abdullah under virtual house arrest". The Times of India (İngilizce). 12 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
- ^ "Dr. Abdullah Abdullah Returns to Afghanistan". The Khaama Press News Agency. 11 Haziran 2022. 7 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023.
