İçeriğe atla

Abdominal aort anevrizması

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Abdominal aort anevrizması, abdominal aort damarının çapının 3 santimetreden büyük veya normal çapından en az %50 daha büyük olacak şekilde genişlemesi.[1] Genelde patladığı durumlar dışında herhangi bir belirtiye yol açmaz.[1] Zaman zaman karında, sırtta veya bacakta ağrı hissedilir.[2] Büyük anevrizmalar bazen karnı bastırarak hissedilebilir.[2] Patlaması karın ve sırtta ağrıya yol açabilir, tansiyonu düşürür, bayılmaya neden olabilir, sıkça ölümcüldür.[1][3]

Abdominal aort anevrizmaları en çok 50 yaş üstü bireylerde görülür. Erkeklerde ve ailesinde daha önce bu durum yaşanmış olanlarda daha yaygındır.[1] Sigara içmek, yüksek tansiyon ve diğer kalp ve damar hastalıkları riski arttırır.[4] Marfan sendromu ve Ehlers-Danlos sendromu riski arttıran genetik bozukluklar arasındadır. Abdominal aort anevrizması en sık görülen aort anevrizması türüdür.[5] Yaklaşık %85'i böbreklerin altında, geri kalanı böbrek seviyesinde veya üstünde gerçekleşir.[1] ABD'de 65-75 yaşları arasında geçmişte sigara içmiş erkeklerin ultrasonla taramadan geçmesi önerilir.[6] Birleşik Krallık'ta 65 yaş üzeri tüm erkeklerin taramadan geçmesi tavsiye edilir.[1] Anevrizma bulunduğu takdirde genelde düzenli olarak ultrason yapılmaya devam edilir.[2]

Hastalığı önlemek için en iyi yapılabilecek sigara içmemektir. Bunun yanında önlem amaçlı yüksek tansiyon veya yüksek kolestrol tedavi edilebilir, fazla kilolu olmaktan kaçınılabilir. Anevrizmanın çapı erkeklerde 5.5 cm, kadınlarda 5 cm'yi geçtiğinde genelde ameliyat tavsiye edilir.[1] Belirtilerin olması ve anevrizmanın yılda bir 1 cm'den büyük bir hızla büyümesi de ameliyat gerekçesi olabilir.[2] Ameliyat açık yöntemle veya endovasküler aort tamiri (EVAR) yöntemiyle yapılabilir.[1] Açık ameliyata göre EVAR'da kısa vadede daha az ölüm riski vardır ve hastanede daha az yatmayı gerektirir; ancak EVAR her zaman seçenekler arasında olmayabilir.[1][7][8] Uzun vadeli sonuç açısından ikisi arasında fark olmadığı gözlemlenmektedir.[9] EVAR yapıldığında ameliyatın tekrarlanma ihtiyacı daha sık doğar.[10]

Abdominal aort anevrizmalarının, 65 yaşını aşmış erkek popülasyon içinde %2 ile %8 arasında bir prevalansa sahip olduğu belirlenmiştir.[1] Bu durum, erkek bireylerde kadınlara kıyasla beş kat daha sık görülmektedir.[11] 5,5 santimetre çapından daha küçük anevrizmalara sahip bireylerde, takip eden yıl içerisinde yırtılma (rüptür) riski %1'den daha azdır.[1] Anevrizma çapı 5,5 ile 7 santimetre arasında olan vakalarda bu risk yaklaşık %10 iken, 7 santimetre üstü anevrizma çapına sahip vakalarda yırtılma (rüptür) riski yaklaşık %33 olarak hesaplanmıştır.[1] Anevrizmanın yırtılması (rüptüre olması) halinde mortalite oranı %85 ile %90 arasında değişmektedir. 2013 yılı itibarıyla, aort anevrizmaları dünya genelinde 168.200 ölüme yol açmış, bu sayı 1990 yılına kıyasla önemli bir artış göstermiştir.[12][13] Amerika Birleşik Devletleri'nde ise 2009 yılında abdominal aort anevrizmaları kaynaklı ölüm sayısı 10.000 ile 18.000 arasında değişiklik göstermiştir.[5]

Belirti ve Semptomlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Abdominal aort anevrizmasının yerleşim yeri

Anevrizmaların büyük bir kısmı hiçbir semptom göstermez. Bununla birlikte, abdominal aortun genişlemesi ve/veya yırtılması ile birlikte, anevrizma ağrıya neden olabilir ve abdomen bölgesinde nabız hissi (pulsatil hisler) veya göğüs, alt sırt, bacaklar ya da testis torbasında ağrı meydana gelebilir.[14]

Komplikasyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu durumun komplikasyonları arasında; anevrizmanın yırtılması, periferal embolizasyon (tıkanma), akut aort damarı tıkanması (oklüzyon), aortokaval (aorta ile alt ana toplardamar (inferior vena kava) arasında) veya aortoduodenal (aorta ile oniki parmak bağırsağı (duodenum) arasında) fistüller yer almaktadır. Fiziki muayenede, elle muayene (palpasyon) ile belirlenebilen ve nabız gösteren bir abdominal kitle saptanabilir. Böbrek veya viseral arter stenozu söz konusu olduğunda üfürümler (bruitler) algılanabilir.[14]

Yırtılmış bir abdominal aort anevrizması vakasında, alt sırtta, böğürde, batın (abdomen) bölgesinde veya kasıkta şiddetli ağrılar meydana gelebilir.[3] Kalp atışları ile senkronize bir şekilde atım gösteren bir kitle el muayenesi ile (palpasyon) tespit edilebilir. Kanama, hipovolemik şok (şiddetli kan veya sıvı kaybından kaynaklı şok) ile birlikte düşük kan basıncına ve artmış kalp atış hızına neden olabilir, bu durum bayılma (senkop) ile sonuçlanabilir.[3] Abdominal aort anevrizmasının yırtılması sonucu ölüm oranı %90'a kadar çıkabilmektedir. Hastaların %65-75'i hastaneye ulaşmadan ölmekte ve %90'ı ameliyat odasına ulaşamadan hayatını kaybetmektedir.[15] Kanama, retroperitoneal (karın içi zarının arkasında bulunan) alanda veya karın boşluğunda gerçekleşebilir. Ayrıca, yırtılma aorta ile bağırsak veya alt ana toplardamar arasında bir fistül oluşumuna yol açabilir.[16] Flank bölgesinde görülen ekimoz (bir morluk görünümü), retroperitoneal kanamanın bir göstergesi olup, Grey Turner işareti olarak bilinir.[14][17]

Nedenler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bozulum (dejeneratif) sürecinin spesifik nedenleri (etiyolojisi) hâlâ belirsizliğini korumaktadır. Bununla birlikte, çeşitli hipotezler ve net bir şekilde tanımlanmış risk faktörleri mevcuttur.[18]

  • Tütün tüketimi: AAA gelişimine maruz kalan bireylerin %90'dan fazlası, yaşamlarının bir evresinde tütün tüketmiştir.[19]
  • Genetik etkiler: Genetik faktörlerin etkisi yüksektir. Bilinen hastaların erkek kardeşlerinde AAA, %20-30 risk ile dört ila altı kat daha yaygındır.[20] Erkek bireylerde yüksek aile içi yaygınlık oranı özellikle dikkat çekicidir.[21] Birçok hipotez, AAA'nın erkek aile üyeleri arasında daha yüksek yaygınlığına neden olabilecek kesin genetik bozukluk hakkında ortaya konmuştur. Bazıları, alfa-1 antitripsin eksikliğinin belirleyici olabileceğini varsayarken diğer deneysel çalışmalar, X'e bağlı mutasyon hipotezini tercih etmiştir, bu da heterozigot kadınlarda daha düşük gerçekleşme oranını açıklar. Genetik nedenlerin diğer hipotezleri de formüle edilmiştir. Bağ dokusu bozuklukları, Marfan sendromu ve Ehlers-Danlos sendromu gibi, AAA ile güçlü bir şekilde ilişkilendirilmiştir. Hem tekrarlayan polikondrit hem de psödozantoma elastikum abdominal aort anevrizmasına neden olabilir.
  • Ateroskleroz: AAA'nın uzun süre ateroskleroz sonucu oluştuğu düşünülmüştür, çünkü AAA'nın duvarları sık sık aterosklerotik bir yük taşır. Ancak, bu hipotez, başlangıçtaki kusuru ve süreçte gözlemlenen tıkanıklık gelişimini açıklayamaz. Başka bir hipotez, plak birikiminin aorttaki basıncı düzenleyen nöronlar arasındaki sinyalleşmede ileriye doğru bir işlev bozukluğuna neden olabileceğidir. Bu ileriye doğru süreç, aortada bir yırtılmaya neden olan bir aşırı basınç durumuna yol açar.[22]
  • AAA'nın gelişiminin diğer nedenleri arasında: enfeksiyon, travma, arterit ve kistik medial nekroz bulunur.[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h i j k l Kent KC (27 Kasım 2014). "Clinical practice. Abdominal aortic aneurysms". The New England Journal of Medicine. 371 (22). ss. 2101-8. doi:10.1056/NEJMcp1401430. PMID 25427112. 
  2. ^ a b c d Upchurch GR, Schaub TA (2006). "Abdominal aortic aneurysm". Am Fam Physician. 73 (7). ss. 1198-204. PMID 16623206. 
  3. ^ a b c Spangler R, Van Pham T, Khoujah D, Martinez JP (2014). "Abdominal emergencies in the geriatric patient". International journal of emergency medicine. 7 (1). s. 43. doi:10.1186/s12245-014-0043-2. PMC 4306086 $2. PMID 25635203. 
  4. ^ Wittels K (Kasım 2011). "Aortic emergencies". Emergency medicine clinics of North America. 29 (4). ss. 789-800, vii. doi:10.1016/j.emc.2011.09.015. PMID 22040707. 
  5. ^ a b "Aortic Aneurysm Fact Sheet". cdc.gov. 22 Temmuz 2014. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015. 
  6. ^ LeFevre ML (19 Ağustos 2014). "Screening for abdominal aortic aneurysm: U.S. Preventive Services Task Force recommendation statement.". Annals of Internal Medicine. 161 (4). ss. 281-90. doi:10.7326/m14-1204. PMID 24957320. 
  7. ^ Thomas DM, Hulten EA, Ellis ST, Anderson DM, Anderson N, McRae F, Malik JA, Villines TC, Slim AM (2014). "Open versus Endovascular Repair of Abdominal Aortic Aneurysm in the Elective and Emergent Setting in a Pooled Population of 37,781 Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis". ISRN cardiology. Cilt 2014. s. 149243. doi:10.1155/2014/149243. PMC 4004021 $2. PMID 25006502. 
  8. ^ Biancari F, Catania A, D'Andrea V (Kasım 2011). "Elective endovascular vs. open repair for abdominal aortic aneurysm in patients aged 80 years and older: systematic review and meta-analysis". European Journal of Vascular and Endovascular Surgery. 42 (5). ss. 571-6. doi:10.1016/j.ejvs.2011.07.011. PMID 21820922. 
  9. ^ Paravastu SC, Jayarajasingam R, Cottam R, Palfreyman SJ, Michaels JA, Thomas SM (23 Ocak 2014). "Endovascular repair of abdominal aortic aneurysm". The Cochrane database of systematic reviews. Cilt 1. ss. CD004178. doi:10.1002/14651858.CD004178.pub2. PMID 24453068. 
  10. ^ Ilyas S, Shaida N, Thakor AS, Winterbottom A, Cousins C (Şubat 2015). "Endovascular aneurysm repair (EVAR) follow-up imaging: the assessment and treatment of common postoperative complications". Clinical radiology. 70 (2). ss. 183-196. doi:10.1016/j.crad.2014.09.010. PMID 25443774. 
  11. ^ Bunce, Nicholas H.; Ray, Robin; Patel, Hitesh (2020). "30. Cardiology". Feather, Adam; Randall, David; Waterhouse, Mona (Ed.). Kumar and Clark's Clinical Medicine (İngilizce) (10.10bölümurl=https://books.google.com/books?id=sl3sDwAAQBAJ&pg=PA1129 bas.). Elsevier. ss. 1129-1130. ISBN 978-0-7020-7870-5. 
  12. ^ GBD 2015 Mortality and Causes of Death Collaborators (8 Ekim 2016). "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459-1544. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903 $2. PMID 27733281. 
  13. ^ GBD 2013 Mortality Causes of Death Collaborators (17 Aralık 2014). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117-71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604 $2. PMID 25530442. 
  14. ^ a b c eMedicine'de Abdominal Aortic Aneurysm
  15. ^ Brown LC, Powell JT (September 1999). "Risk Factors for Aneurysm Rupture in Patients Kept Under Ultrasound Surveillance". Annals of Surgery. 230 (3): 289-96; discussion 296-7. doi:10.1097/00000658-199909000-00002. PMC 1420874 $2. PMID 10493476. 
  16. ^ a b Treska V. et al.:Aneuryzma břišní aorty, Prague, 1999, 80-7169-724-9
  17. ^ Goldman, Lee. Goldman's Cecil Medicine (24.24tarih=25 Temmuz 2011 bas.). Philadelphia: Elsevier Saunders. s. 837. ISBN 978-1-4377-2788-3. 
  18. ^ Keisler B, Carter C (April 2015). "Abdominal aortic aneurysm". Am Fam Physician. 91 (8): 538-43. PMID 25884861. 
  19. ^ Greenhalgh RM, Powell JT (January 2008). "Endovascular repair of abdominal aortic aneurysm". N. Engl. J. Med. 358 (5): 494-501. doi:10.1056/NEJMct0707524. PMID 18234753. 
  20. ^ Baird PA, Sadovnick AD, Yee IM, Cole CW, Cole L (Sep 1995). "Sibling risks of abdominal aortic aneurysm". Lancet. 346 (8975): 601-4. doi:10.1016/S0140-6736(95)91436-6. PMID 7651004. 
  21. ^ Clifton MA (Nov 1977). "Familial abdominal aortic aneurysms". Br J Surg. 64 (11): 765-6. doi:10.1002/bjs.1800641102. PMID 588966. 
  22. ^ Conley, Buford R.; Doux, John D.; Lee, Patrick Y.; Bazar, Kimberly A.; Daniel, Stephanie M.; Yun, Anthony J. (1 Ocak 2005). "Integrating the theories of Darwin and Bernoulli: Maladaptive baroreceptor network dysfunction may explain the pathogenesis of aortic aneurysms". Medical Hypotheses (İngilizce). 65 (2): 266-272. doi:10.1016/j.mehy.2005.03.006. ISSN 0306-9877. PMID 15922098. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdominal_aort_anevrizması&oldid=34432468" sayfasından alınmıştır