İçeriğe atla

Abdi İpekçi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Abdi İpekçi
Doğum9 Ağustos 1929(1929-08-09)
İstanbul, Türkiye
Ölüm1 Şubat 1979 (49 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Ölüm sebebiSuikast
Defin yeriZincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul
MilliyetTürk
EğitimGalatasaray Lisesi
İstanbul Üniversitesi
MeslekGazeteci ve yazar
Etkin yıllar1954-1979
Evlilik
Afife Sibel İpekçi
(e. 1956; ö. 1979)
[1][2][3][4][5][6]
Çocuk(lar)Nükhet İpekçi (d. 1957)[3][7]
Sedat İpekçi (d. 1961)[3][8]
Akraba(lar)İsmail Cem (kuzen)[9] Cemil İpekçi (Kuzen)

Abdi İpekçi (9 Ağustos 1929 – 1 Şubat 1979), Türk gazeteci, yazar ve insan hakları aktivistiydi. Türkiye'nin önde gelen günlük gazetelerinden biri olan ve o dönemde merkez sol bir siyasi duruşa sahip Milliyet'in genel yayın yönetmeniyken öldürüldü.

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlköğrenimini gördükten sonra Galatasaray Lisesi'ni bitirdi. Bir süre sonra eğitimini Hukuk Fakültesinde sürdürdü. Yeni Sabah, Yeni İstanbul ve İstanbul Ekspres Gazetesi gibi çeşitli gazetelerde spor muhabiri, sayfa sekreteri ve yazı işleri müdürü olarak çalıştı. Ali Naci Karacan'ın çıkardığı Milliyet Gazetesi'nin yazı işleri müdürü (1954), bir süre sonra da genel yayın müdürü oldu.

1961 yılından öldürüldüğü 1 Şubat 1979 tarihine kadar aynı gazetenin başyazarlığını da yürüten Abdi İpekçi, Türkiye Gazeteciler Sendikası, Türkiye Basın Enstitüsü Başkanlığı, İstanbul Gazeteciler Cemiyeti ve Uluslararası Basın Enstitüsünün ikinci başkanlığı, Basın Şeref Divanı genel sekreterliği gibi vazifelerde bulundu. Yazılarında Atatürkçülüğü, barışı, düşünce özgürlüğünü, ülkenin bağımsızlık ve bütünlüğünü savundu. Ahmet Taner Kışlalı'ya verdiği röportajında siyasi çizgisinin demokratik sosyalizm[10] olduğu söyledi. Eski Dışişleri Bakanı İsmail Cem ile kuzenlerdir.[11]

Suikast ve ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Abdi İpekçi suikastı

1970'li yıllardaki kargaşa ve terörün önlenmesi için iktidar ile muhalefet önderleri arasında yapıcı bir uzlaşı sağlanmasından yana olan, devlet yönetiminde partizanlığın ve duygusallığın yerini akılcı, çağdaş, ılımlı bir uygulamanın almasını isteyen İpekçi, 1 Şubat 1979 gecesi İstanbul Maçka'daki evinin yakınlarında aracındayken Mehmet Ali Ağca tarafından öldürüldü. Mehmet Ali Ağca'nın verdiği ifadede Abdi İpekçi'ye 5-6 el ateş ettiğini söylemiştir. Ancak olay yerinde 9 mermi kovanı ele geçirilmiştir. Bu da bir ikinci kişinin olduğunu göstermiştir. O da Oral Çelik'tir. Oral Çelik ile Mehmet Şener suikastı beraber tasarlamış, Mehmet Ali Ağca da tetikçi olarak sonradan aralarına katılmıştır.

Mehmet Ali Ağca, İpekçi suikastından idamla yargılanırken 1979 yılında ülkenin en iyi korunan askeri cezaevlerinden biri olan Maltepe Askeri Cezaevi’nden kaçırıldı.

Abdullah Çatlı, Bedrettin Cömert suikastinden aranırken 1978 Ağustos’unda Sakarya’da yakalandı. 48 saat sonra serbest bırakıldı. Uğur Mumcu’nun İpekçi cinayetinin kilit ismi dediği Çatlı 1982 Şubat’ında bu kez ‘MHP’ davasıyla aranırken, Zürih’te Mehmet Şener ile birlikte sahte pasaport ile yakalandı ve yine 48 saat sonra salıverildi.

Uğur Mumcu: "Şener geri verilirse İpekçi kıyası aydınlatılır, yitirilen her saniye önemli." diye yazdı. Ama değil saniye aylar geçti, Şener yargılandı ve delil yetersizliğinden serbest bırakıldı.

Oral Çelik, 1982 yılında İsviçre’de yakalandı. 10 gün sonra serbest bırakıldı. Türkiye’ye döndükten sonra Malatya’da süren bir cinayet davasında dosyada bir evrakın yitirilmesi üzerine salıverilmesine karar verildi.

Ağca’nın, İpekçi cinayetinde tetik çektiğini söylediği Yalçın Özbey ise 1983 yılında Almanya’da işlettiği lokalde gözaltına alındı ve 2 ay sonra salıverildi.

Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabri

Mehmet Ali Ağca'nın açıklaması

[değiştir | kaynağı değiştir]

“Yavuz (Çaylan), İpekçi'nin arabasının geldiğini bana bildirdi ve ben kaçmadan arabaya gidip çalıştırmasını söyledim. İpekçi'nin arabası köşede yavaşladığı zaman koştum ve 4 ya da 5 el ateş ettim. Tekrar koşarak arabaya geldim. Yavuz, çalışır vaziyetteydi ön tarafa oturduk son süratle kaçtık.” dedi.

Yayımlanmış eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1955: Afrika
  • 1965: İhtilalin İç Yüzü (Ömer Sami Coşar'la birlikte)
  • 1968: İnönü Atatürk'ü Anlatıyor
  • 1969: Liderler Diyor ki
  • 1971: Dünyanın Dört Bucağından
  • 1974: Başbakan Ecevit'le Sohbet

Ölümünden sonra

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1982: Anayasa, Yasalar, Devlet
  • 1982: Barış, Demokrasi, Özgürlük
  • 2002: Sadun Tanju / Eski Dostlar (Ara Güler'in fotoğraflarıyla)

Hakkında hazırlanan belgeseller

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • BBC Türkçe, Abdi İpekçi Suikastı, 1979
  • 32. Gün, Abdi İpekçi Suikastı, 1 Şubat 1979
  • 40 Dakika, Abdi İpekçi Suikastı, 17 Ekim 1997
  • Duvar, Abdi İpekçi Bölümü, 2009

Anısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1980 yılında anısı için, Türkiye ile Yunanistan'da ortak bir çalışma çerçevesinde, iki yılda bir verilmek üzere Abdi İpekçi Barış ve Dostluk Ödülü konuldu. İstanbul'un Zeytinburnu ilçesinde Yedikule Zindanları civarlarında bulunan spor salonuna Abdi İpekçi Arena ismi verildi. Öldürüldüğü Emlak Caddesi'nin adı da 6 Şubat 1979'da İstanbul Belediye Meclisinin kararıyla Abdi İpekçi olarak değiştirildi. İstanbul Pendik Kavakpınar Mahallesi' nde bir caddeye Abdi İpekçi Caddesi adı verildi. 2000 yılında, saldırıya uğradığı noktada, heykeltıraş Gürdal Duyar'ın eseri olan, 70 santimetre granit kaide üzerinde oturan 3,5 metre yüksekliğinde Abdi İpekçi Barış Anıtı anıt dikildi. Çağdaş Türk Romancılarından Ragıp Eşref Filiz'in 2013 yılında yayımlanan 'Raul Mendez Ölmeli' isimli romanında, Abdi İpekçi ismi, despotizmin ve ifade özgürlüğü karşıtı organizasyonların suikast kurbanı olan diğer Türk gazetecileriyle birlikte anılmaktadır.İzmir'in Bornova ilçesi Altındağ semtinde anısına adı verilmiş bir cadde vardır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Abdi İpekçi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
  1. ^ "Milliyet - 19 Ocak 1956 - Milliyet Gazete Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Pencereden uzanan ölüm" (PDF). CORE. 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  3. ^ a b c "Cumhuriyet Gazetesi - 3 Şubat 1979" (PDF). CORE. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  4. ^ "İpekçi davasında Ağar'a suçlama". 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  5. ^ "İpekçi'nin kızı ifade verdi". 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  6. ^ "Atatürk'ün tekmelediği gazeteci". 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2022. 
  7. ^ "Milliyet - 20 Nisan 1957 - Milliyet Gazete Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Milliyet - 29 Ekim 1961 - Milliyet Gazete Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Orbituary:Ismail Cem". The Guardian. 2 Şubat 2007. 3 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2017. 
  10. ^ "38 yıl önce adeta bu günleri anlattı". Milliyet Gazetesi. 12 Mayıs 1975. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2022. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdi_İpekçi&oldid=33796667" sayfasından alınmıştır