İçeriğe atla

2011 Mısır Devrimi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(2011 Mısır protestoları sayfasından yönlendirildi)
2011-2012 Mısır Devrimi
Arap Baharı

Tahrir Meydanı'nda toplanan halk
Tarih25 Ocak 2011 - 11 Şubat 2011 (2 hafta 3 gün)
Bölge
Mısır
Sonuç
Taraflar

Mısır Mısır muhalefeti:

Mısır Mısır Ulusal Demokratik Parti

Yüksek Askeri Konsey
Komutanlar ve liderler

Mısır Ahmet Hasan Said
Mısır Emid Abdül Gaffur
Mısır Muhammed El Baradey
Mısır Esma Mahfuz
Mısır Elaa el Asviy
Mısır Ebu İsmail
Mısır Hayrat Şatır
Mısır Eymen Nur

Mısır Abdül Münim el Serat

Mısır Hüsnü Mübarek
Mısır Ahmet Şefik
Mısır Ömer Süleyman
Mısır Habib el Edil

Mısır Muhammed Hüseyin Tantavi
Güçler
12,000,000 700,000
Kayıplar

Devrim sırasında:

  • 846 ölü
  • 1,000 yaralı

Devrim sonrasında:

  • 300'den fazla ölü
  • 800 civarı yaralı
Tahrir Meydanı'nda 8 Şubat 2011 günü toplanan göstericiler

2011 Mısır Devrimi, 2010-2011 Yasemin Devrimi'nin öncülüğünde, 25 Ocak 2011'den beri Mısır'da devam eden, halkı mevcut yönetime karşı seferber olmaya çağıran sokak gösterileri, protestolar ve sivil itaatsizliklerin bütünüdür. Gösteriler ve isyanların polis şiddeti, olağanüstü hâl, işsizlik, asgari ücretleri azaltma isteği, barınma eksikliği, yiyecek sıkıntısı, yolsuzluklar, ifade özgürlüğünün kısıtlanması ve kötü hayat koşulları üzerine başladığı rapor edildi.[1] 11 Şubat 2011 tarihinde Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek, gösteriler nedeniyle istifa etti.

Muhammed El Baradey, Mısır protestolarının Tunus devlet başkanının devrilmesi ile sonuçlanan Tunus protestoları ile aynı kulvarda olması gerektiğini ifade etti.[2] Daha önceki yıllarda yerel protestolar zaten yapılmaya devam ediliyordu, ancak asıl büyük protesto ve isyanlar "Öfke Günü" olarak bilinen 25 Ocak'ta başladı ve tüm ülkeye yayıldı. Gösteri tarihi, 6 Nisan hareketi tarafından belirlenmişti.[1] 2011 protestoları, Mısır için "eşi benzeri görülmemiş"[3] ve "yakın tarihin en büyük memnuniyetsizlik gösterisi" olarak adlandırıldı.[4] Yabancı bir gazeteye konuşan Kahire'deki yerel bir muhabir şehri "savaş bölgesi" olarak tanımladı[5] Farklı sosyoekonomik köklerden ve inançlardan Mısırlılar ilk defa protestolarda bir araya geldi.[4][6] Bunlar 1977'deki Mısır Ekmek Ayaklanması'ndan beri Mısır'da görülen en büyük gösterilerdi.[4] Hükûmet farklı metotlarla protestoları engellemeye veya kontrol altına almaya çalıştı. İsyan karşıtı polis grupları bölgelere kalkanlar, plastik mermiler, joplar, tazikli sular, göz yaşartıcı bombalar ve bazı durumlarda gerçek mühimmat ile karşılık verdiler.[7] Çoğu zaman protestolara gelen karşılıklar ölümcül değildi, ancak ölüm tehlikesi geçiren birçok kişi oldu.[8] Hükûmet, protestolarda karışıklığı en aza indirmenin düzeni devam ettirmek ve aşırı muhafazakâr İslamcı olarak nitelendirilen grupların ayaklanmasını önlemek için gerekli olduğunu öne sürdü.[9] Protestolara gelen uluslararası tepkiler genellikle destekleyici oldu. Daha önce İran'da ve olaylardan kısa süre önce Tunus'ta buna benzer gösteriler aktivistlerin ve takipçilerin iletişimini, koordinasyonunu ve sızdırılan belgeleri paylaşmalarını sağlayan Twitter, Facebook, Youtube ve diğer sosyal paylaşım ağları yoluyla yüksek oranda yayılmış ve dünyanın dikkatini üzerine çekmişti. Olaylar herkes tarafından bilinmeye devam ettikçe Mısır hükûmeti özellikle sosyal paylaşım ağlarına ulaşımı ve internet erişimini sınırlamak için girişimlerde bulundu. 28 Ocak Cuma günü yapılması planlanan büyük protestoların arefesinde internet ve cep telefonu iletişiminde kesintiler başladı, bununla birlikte ertesi günün sabahında GSM kesintisi sona erdirildi.[10]

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Olağanüstü hâl kanunları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Merkezî Güvenlik Güçleri'nin yarı askerî ayaklanma polisi 25 Ocak gösterilerinde görevdeydi

Mısır,1980lerdeki 18 aylık bir ara haricinde, 1967den beri yarı başkanlık sistemi ile yönetilen ve olağanüstü hal kanunları nın altında olan bir cumhuriyet tir (Kanun No. 162 of 1958)[11] Bu kanun yürürlüğünde, polis güçleri genişletilmiş, Mısır Anayasal Hakları askıya alınmış ve sansür yasallaştırılmıştır.[12] Kanun, sivil toplum örgütlerinin siyasi aktivitelerini şiddetle kısıtlıyor: sokak gösterileri, onay almamış siyasi organizasyonlar ve kayıtsız finansal bağışlar resmen yasaklandı.17.000 kadar kişi kanun gereğince gözaltına alındı ve siyasi tutsak ların tahminleri 30.000e kadar ulaşıyor.[13]

Bu "olağanüstü hal kararları" kapsamında, hükûmet istediği kişiyi herhangi bir zaman boyunca hapse atma hakkını verir ve onları gerçek hiçbir neden ve mahkeme olmaksızın istediği kadar içeride tutabilir. Hükûmetin iddialarına göre eğer şu anki hükûmet parlamento seçimlerine gitmezse,grubun ana finansmanlarının sahip olduklarına el koymazsa ve grup liderlerini gözaltına almazsa, -ki bu eylemler olağanüstü hâl kararları ve hukuk sistemi bağımsızlığının engellenmesi olmaksızın imkânsızdır- Müslüman Kardeşler gibi karşıt gruplar iktidara gelebilir.[9] Mısır'daki demokrasi avukatlarına göre bu durum, bir vatandaşın adil mahkeme hakkı'nı ve ülkesini yönetmeye hangi adayı uygun görüyorsa onun için oy kullanma hakkı 'nı içeren demokrasi ilkelerine karşı çıkıyor.[14]

Polis şiddeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Halid Muhammed Said, İskenderiye'nin Sidi Gaber bölgesindeki tartışmalar zamanında 6 Haziran 2010'da öldü.[15] Birçok görgü tanığı Saeed'in polis tarafından ölene kadar dövüldüğünü doğruladı.[16]

25 Haziran'da Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu eski başkanı Muhammed El Baradey İskenderiye'de polisin gücünü kötüye kullanmasına karşı bir yürüyüş düzenledi ve taziye için Said'in ailesini ziyaret etti.[17] Birçok polisin şiddet kullanmaktan kaçındığı rapor edildi. Polislerden birinin bir protestocuya sadece üç aylık görevinin kaldığını ve sonrasında "barikatın diğer tarafında yer alacağını" söylediği bildirildi.[18]

Mübarek'in başkanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Başkan Hüsnü Mübarek 1981'den beri Mısır'ın yöneticisidir. Hükûmeti, medyada ve sivil toplum kuruluşları tarafından çokça eleştirilmiştir. İsrail-Filistin çatışmasındaki Mısır Dışişleri Bakanlığı 'nın tutumu O'nu bir Batı müttefiki haline getirmiştir,[19] ve bunda Mısır'ın ABD'den aldığı 1.3 milyar dolarlık yıllık yardımın da payı büyüktür.[20] Ayrıca bu hükûmet Müslüman militanlara uyguladığı baskı ile tanınmaktadır.[19] Sonuç olarak, Hüsnü Mübarek'in kötü muamelelerine ABD tarafından gelen tepkiler bir anda kesildi ve ülkede gelişen sosyo-politik protestolar,tam da o zaman gerçekleşirken, Amerika'da gazete başlıklarında çok az bir yer kapladı.[21]

Üzerinde "25 Ocak" yazılı ve Başkan Mübarek'in yüzüne atılan bir ayakkabıyı resmeden afişi taşıyan gösterici

Yolsuzluk

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mübarek iktidarının devamlılığını sağlamak için özellikle İçişleri Bakanlığı'nda siyasi yolsuzluklar yaparak, kendi yandaşlarının mevkii sahibi olmasını sağladı. Bu kişiler dışında, diğer muhalif politik figürler, genç aktivistler yargılanmadan yasadışı olarak kurulan hapishanelerde[22][23] hapis altına alındılar.[24] Bazı öğretim üyeleri, dini kişilikler ve gazeteciler muhalif kişilikleri nedeniyle reddedildiler.[25] Hükûmet yanlısı polisler yasal neden olmaksızın insanları gözaltına aldılar.[26]

2010 yılında, Transparency International tarafından hazırlanan Yolsuzluk Algılama Endeksi'ne göre, Mısır 3.1 CPI puanı ile (10 puan en temiz, 0 puan en çürümüş), 178 ülke arasında 98. olmuştur.[27]

Ekonomik politika

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır'ın 80 milyonluk nüfusun yaklaşık %40'ının günlük geliri yaklaşık 2 Amerikan doları ve nüfusun büyük bölümü fonlanmış ürünlerle geçinmeye çalışıyor.[1]

2010 seçimleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Medyanın sıkı önlemleri,tutuklamalar,adaylara yasak konulması (özellikle Müslüman Kardeşler'in) ve meclisteki partinin sahtekarlıkla gelen belirsiz zaferi, Aralık 2010'da bir Mısır parlamento seçimi olacağının habercisiydi.

İskenderiye kilise bombalanması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: 2011 İskenderiye'nin bombalanması

2011 Yeni Yıl Günü erken saatlerinde, İskenderiye'de bir kilisenin önünde bomba patladı ve 23 Kıpti Hristiyan 'ın ölümüne yol açtı. Bu olayın Gazze kaynaklı İslam Ordusu tarafınca yapıldığından şüpheleniliyor.[28][29] Saldırıların ardından, birçok Hristiyan saldırıları sokaklarda protesto etti ve bazı Müslümanlar da sonradan onlara katıldı. Polisle çatıştıktan sonra, İskenderiye ve Kahire'deki bazı protestocular Mısır'da Mübarek yönetiminin devrilmesi için sloganlar atmaya başladı.[30][31][32]

Protestolar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kendini yakma eylemleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısırda işsizliği protesto etmek için kendini yakarak intihar girişiminde bulunan genç Ahmet Haşim El Said, Mısır'daki isyan ateşini körüklemiştir. Tunus'ta kendini yakarak intihar ederek üniversiteli işsiz gençten sonra, Mısır' da da benzer olaylar yaşanmıştır. Tunus'taki gösterilerden etkilendiği kaydedilen Said ile birlikte Kahire'de iki kişinin daha intihar ettiği belirtilmiştir. 25 yaşındaki Ahmet Haşim El Said'den sonra 40 yaşındaki Avukat Muhammed Faruk Hasan adlı eylemci üzerine yanıcı madde dökerek kendini ateşe vermiş, ancak kısa bir süre içinde polis müdahale etmiş ve eylemci hastaneye kaldırılmıştır.[33]

Süveyş

[değiştir | kaynağı değiştir]

Süveyş şehri yapılan protestolar sonucu kanlı şiddete sahne olmuştur. Belgelerin yedide üçünün ölü sayısını ifade ettiği belirtilmiştir. Görgü tanıklarının raporlarına göre basında yer alan bilgilerde, ölü sayısı ölü sayısının 100'ü geçtiği bildirilmekte ancak bilgi karartması yaşandığı için tam verilere ulaşılamamaktadır. Bazı internet aktivistleri bu protestoların Tunus'taki olayların yön verdiği ölçüde sonuçlanacağını öngörmüşlerdir.[34]

25 Ocak Salı: "Öfke Günü"

[değiştir | kaynağı değiştir]
25 Ocak'ta protestocular yürürüyor. Göstericiler daha sonra Kahire merkezindeki Tahrir Meydanı'na, asıl protestoların yapıldığı yere gittiler.

25 Ocak 2011 günü, Öfke Günü olarak bilinen (Arapça: يوم الغضب, Şablon:IPA-arz)[35] ya da İsyan Günü[36] olarak adlandırılan protestolar Kahire, Süveyş, İskenderiye ve İsmailiye gibi birçok şehirde yaşanmıştır.[36] Eylemciler Kahire'de 25 Ocak salı günü sabahı Yüksek Mahkeme önünde toplanan protestocular eylemi "Mısır Ulusal Polis Günü" ne denk getirmiştir (a celebration of the Egyptian National Police). Gösteriler Anayasa Mahkemesi karşısında düzenlenmiş bunun üzerine Tahrir Halk Meydanı'nda yüksek güvenlik kordonu oluşturulmuştur.

Süveyşte iki eylemcinin öldüğü kaydedilirken, Kahire'de bir polisin eylemler sırasında öldürüldüğü belirtildi.[36] Kahire'de polis protestoculara karşı tazyikli su ve biber gazı püskürterek güç kullanmış, buna karşılık eylemciler polise taş fırlatarak karşılık vermişlerdir.[36]

Kahire'de binlerce eylemci, yaklaşık 15.000, 25 Ocak günü Midan,Tahrir Meydanında toplanmıştır.[35] İskenderiye'de ise yaklaşık 20,000 kişi çeşitli illerden toplanıp gösteri için bir araya gelmiştir.[37] Ülkenin güneyinden Aswan kentinden 200 gösterici, ülkenin batısı olan İsmailiye'den 2000 gösterici ve ülkenin batısı Mahallah'tan ise yaklaşık 3000 kişi gösterilere katılmıştır.[38]

26 Ocak Çarşamba

[değiştir | kaynağı değiştir]

26 Ocak Çarşamba günü de protestocular isyanlara devam etmiştir. Kesin bir rakam verilemese de binlerce insan meydanlara akın etmiştir. Polis ve göstericiler arasında şiddet artmış, resmi rakamlara göre Kahire'de bir polis ve iki gösterici ölmüştür.[39] Süveyş büyük dramatik bir ayaklanmaya şahit olmuştur, ateş açılarak polis ve kalabalık arasında arbede yaşanmıştır. Protestocular, Süveyş'te içinde polis kuruluşlarının da olduğu çeşitli devlet binalarına ateşli saldırılar düzenlemiştir.[39][40][41] Polis gösteriler sonucu Süveyş'ten geri çekilmiş, ordu harekete geçerek göstericileri yatıştırmaya çalışmıştır.[42]

27 Ocak Perşembe

[değiştir | kaynağı değiştir]
25 Ocak günü yürüyen protestocular

27 Ocak gösterileri, 25 Ocaktaki gibi şaşırtıcı kalabalığa sahne olmamıştır, nedeni, 28 Ocakta yapılacak büyük protestoya hazırlık yapılmış olmasıdır. Bugün, Müslüman Kardeşler protestoculara olan desteğini bildirmiş ve 28 Ocak Cuma günkü protestoya destek için insanlara çağrıda bulunmuşlardır.[43] Reformcu ve muhalif lider Muhammed El Baradey Cuma günü olacak protestolara katılacağına dair söz vermiştir. Eğer teklif edilirse, Mısır başkanı hükûmetten çekilir ve halk isterse, sadece geçiş süreci için yönetime geçebileceğini belirtmiştir.[44]

Daha sonra, bölgeye Kuzey Sina'dan gelen Bedevi Kökene sahip bir protestocu polis tarafından çatışma sırasında öldürülmüştür.Mısır polisi bedevi protestocuya ateş açarak öldürmüştür. böylece ölü sayısı yediye yükselmiştir.[45]

Polis karakollarını da içeren bina kundaklamaları arttıkça Süveyş en büyük karışıklıkların ve ayaklanmaların olduğu bölgelerden biri haline geldi. Süveyş ve Sinai bölgesi silahlandırıldı, Süveyş ve etrafındaki bölgeler de protestocular tarafından silahlı isyanlara sahne oldu.[40] Protestoculardan biri polis tarafından vurulan bir adamı videoya çekerken, ölü sayısı en az sekize yükselmişti;[46] ölen kişinin kimliği Mohamed Atef (22) olarak belirlendi, protestocu Sheikh Zoweid'de öldürüldü.[47]

28 Ocak: "Öfkeli Cuma"

[değiştir | kaynağı değiştir]
Protestolarla ilgili Al Jazeera English'in verdiği haber

28 Ocak Cuma günü binlerce kişi Mısır sokaklarını doldurdu ve bu gün "Öfkeli Cuma" olarak adlandırıldı.[48][49] Beklenen büyük hükûmet karşıtı protestolardan, yerel saatle 1:00 den saatler önce, Mısır hükûmeti internet servislerini kesti;ancak bazıları farklı yollar kullanarak iletişim sağlamaya devam etti.[50][51] Mesaj servisleri ve cep telefonları da bloke edilmiş gibi görünüyordu.[52] Mısır'daki tüm telefon operatörlerine belirli bölgelerde servislerini kapatmaları için talimat verildi.Mısır yasası altındaki otoritelerin böyle bir emir vermeye yetkisi vardır ve operatörler de buna uymak zorundadırlar.[53]

Cuma namazı ndan kısa süre sonra on binlerce Mısırlı protestolara başladı ve saatler içinde bu sayı yüz binlere ulaştı. Potansiyel bir 2011 Mısır parlamento seçimi nin adayı Muhammed El Baradey Kahire'ye döndü ve protestoculara katılmayı planladığını söyledi.[54][55] El Baradey Giza'daki protestoların başındaydı.28 Ocak'ta El Baradey hükûmet karşıtı bir rallide tutuklandı[56] ve ev hapsine kapatıldı.[57]

Gün boyunca polis, Kahire,İskenderiye ve tüm Mısır'daki otoriteler ve hükûmet karşıtı protestocuların çatışmaları sırasında biber gazı ve plastik kurşun attı, tazyikli su fışkırttı.[58] Süveyş'te binlerce kişi isyan etti ve polis istasyonunu ele geçirdi, sonrasında da orada tutuklanmış olan tüm protestocuları serbest bıraktılar.[59] Port Said 'de on binlerce protestocu toplandı ve birkaç hükûmet binası ateşe verildi.[59] Süveyş 'te polis ateşiyle en az bir protestocu öldü.[60] Hükûmet akşam 6 dan sabah 7 ye kadar bir sokağa çıkma yasağı ilan etti,ama protestocular bu yasağı görmezden geldi ve bunu zorlayan polisle karşı karşıya kaldılar.[60] Protestocular akşam saatlerinde Kahire'deki NDP başkanlıklarından birini ateşe verdiler.[61][62] Protestocular akşam namazı için durduklarında da polis biber gazı atmaya devam etti.[63]

Mısır hükûmeti Kahire,İskenderiye ve Süveyş'te polise yardım etmeleri için askerî güçleri de görevlendirdi.[64][65] Protestocular, o sırada yanan iktidar parti binasının yanındaki Mısır Müzesi 'ni korumada askerlere katıldılar.[66]

Mısır Silahlı Kuvvetleri'nden, General Sami Hafez Enan'ın öncülük ettiği bir delegasyon Washington'daydı ancak bu ziyaret, protestoculardan dolayı yarıda kesildi. Bu toplantılar Uluslararası Güvenlik İşleri Savunma Bakanlığı Asistanı Alexander Vershbow tarafından yönetiliyordu. ABD Müşterek Kurmay Başkanları başkanı Mike Mullen ile bir toplantı ve 2 Şubat'a kadar devam eden görüşmeler ayarlanmıştı. Ancak Mısır'daki olayların üzerine,bu delegasyon eve dönmek üzere Washington'dan 28 Ocak günü ayrıldı.Yapılacak olan bu görüşmeler, Amerikalı ve Mısırlı ortakların arasındaki yıllık askeri görüşmelerin bir parçasıydı.[67]

29 Ocak

[değiştir | kaynağı değiştir]
29 Ocak günü, göstericiler Tahrir Meydanı'nda askerî bir kamyonun üstünde

Kahire'de 28 Ocak'ı 29 Ocak'a bağlayan gece önceki günlere kıyasla az yağmalama raporu ile daha sessiz geçti.[68] Çeşitli ve çok geniş kapsamlı protestolar, "Defol Mübarek!" sloganlarıyla devam etti.Olaylar devam ederken ordunun yeri kritik ve karmaşık bir hal aldığı için, "halk ve ordu bir bütündür" sloganları da duyulmaya başlandı.Olayların ışığında ordunun yeri git gide kritik ve şüpheli bir yer aldığından, "halk ve ordu bir bütündür" sloganları da atılıyordu.[69] Yerel saatle 2:00 den itibaren, Tahrir Meydanı nda yaklaşık 50.000 kişi, Kafr-al Sheikh'de 10.000 kişi ve Mısır'ın her yerinde başka protestocular da toplanmaya başladı.[70] Kahire,İskenderiye ve Süveyş için saat 16:00 dan 8:00 e kadar bir sokağa çıkma yasağı ilan edildi. El Cezire 'ye göre polisin önceki gün koyduğu 18:00 sokağa çıkma yasağı "her nedense hiçbir etki yaratmamıştı" ve protestocular Tahrir Meydanı'na akın etmeye devam etti.[69] Protestocular Mısır İçişleri Bakanlığı 'nın önünde de toplandı ve binada kargaşa çıkarmaya çalıştıklarında polis tarafından üçü öldürüldü.[71] Protestocuların önceki günlerde olduklarından çok daha kendilerine güvenli ve hatta görünürde bunun olacağına dair kesin kanıtlar olmamasına rağmen hedeflerine -Mübarek rejiminin sonu- yaklaştıkça daha bir kutlama havası içinde oldukları rapor edildi.[69] El Cezire'den bir görgü tanığı,tüm yaştan erkek,kadın ve çocukların orada olduğunu aktardı. Sokağa çıkma yasağına rağmen insanlar sokaklardaydı ve hiç kimse onları durdurmaya çalışmadı. Yağmalama olayları da rapor edildi, ancak o sıralarda Kahire sokaklarında hiç polis yoktu.[72]

29 Ocak'ta askerler Tahrir Meydanı'nda bir protesto gösterisini izliyor.

Kahire'nin güneyi Beni Süveyf 'te,şehirdeki iki polis istasyonuna saldırmaya çalıştıkları için 17 protestocu polis tarafından öldürüldü.Şehirdeki protestolar sırasında 8 kişi daha öldürüldü. Kahire'deki Abu Zabaal hapishanesinde, kaçmaya çalışanlarla polisin çatışması sırasında da 8 kişi öldü.Reuters söylentilerine göre,bu ölümler bilançoyu en az 100'e ulaştırdı;ancak bunların hiçbiri doğrulanamadı.[73][74] Kahire'nin Wadi Natrun hapishanesindeki tutuklular, birkaç İslamcı terörist in kaçmasına neden olan kızgın bir güruhun oraya saldırması sonucunda isyan ettiler.[75] Mısır'daki protestocuların başlıca şikayet ettiği durum hapishanelerin kalabalıklığı ve polis şiddeti idi.[74] El-Ahram Politik ve Stratejik Çalışmalar Merkezi ile bir araştırmacı,güvenilir bir kaynaktan "hapishanelerden suçluları salıvermek,silahlandırmak ve protestocularla birbirlerine düşürmek için zirvelerden emir geldiğini" öğrendiğini söyledi.[76] Karışıklık karşıtı aktivist Khaled Said de o gün Mısır'da kaçan yüzlerce mahkûmun arasındaydı.[77] Süveyş sokaklarında tankların dolaştığı rapor edildi.Protestocular içerideki askerlere dışarı çıkmalarını söylemeden önce,içerideki silahları aldılar ve bu polis istasyonu kundaklandı.Başlangıçta Merkezi Güvenlik Güçleri oradaydı,daha sonra da önemli şehirlerde sokak savaşlarını önlemek için askerî birlikler gönderildi.[78] Rafah ın Sina şehrinde bir linç grubu üç polis memurunu öldürdü.[78] Birçok turistik bölge altüst edildi ve Gize 'deki Piramit 'lere ulaşım engellendi.[79] Ancak Şarm El-Şeyh resort şehri sakindi.[80] Ne yapacağını şaşırmış ve korkmuş binlerce yabancının evlerine geri döndürülmeye çalışıldığı Kahire Uluslararası Havaalanı nda da bir kaos ortamı olduğu belirtildi.[81]

Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek 29 Ocak ve sonrası gelişen olaylar hakkında, Mısır yerel saatine göre ilk protestoların başladığı saatte ulusal televizyona çıkıp konuşma yaptı. Konuşmasında durumun geri dönüşü olmayan bir noktada olunmasına rağmen ulusal istikrar siyasi hukuk ve düzen galiptir, istifa etmeden önce bir ay içinde devletin yeni düzen sağlamsı adına hükûmet kurmayı talep ediyorum, dedi.[82][83] Ancak kendi istifasından kesin olarak söz etmedi.[84]

Müslüman Kardeşler konuşmalarında Mübarek için istifa taleplerini yeniledi ve askerî müdahale zamanının geldiğini belirtti.[85]

30 Ocak

[değiştir | kaynağı değiştir]
Protestocular tarafından graffitilerle tahrif edilmiş bir zırhlı personel taşıyıcı. Üzerindeki yazılardan bazıları: "Mübarek inecek", "Mübarek'e hayır", "Diktatör Mübarek düştü" ve "Hırsız, defol!"

Bir gecede, binlerce protestocu sokağa çıkma yasağı nı delmeye devam etti ve gece ilerledikçe,tren istasyonları, önemli hükûmet binaları ve bankalar gibi anahtar noktaları korumak için birlikler ve silahlı araçlar Kahire'ye dağıtıldı. Ordu tüm çevreleri kontrol etmekte yetersiz kalıyordu,bu yüzden yerleşik halk isyancıları ve hırsızları geri püskürtmek için silahlı,bıçaklı yasadışı gruplar kurdu.[86] Ayrıca Süveyş'te yoğun bir askerî birlik (ancak hiç polis yoktu) mevcudiyeti rapor edildi. Süveyş'te kaos önceki gece de doruklardaydı, ancak gün ağardıkça sokaklar daha sessizleşti. Kahire'de olduğu gibi,birçok bölge sakini polis eksikliğinden dolayı evlerini ve işlerini korumak için yasadışı gruplar oluşturdu.Asker,şehir boyunca birçok kontrol noktası kurdu.[87] Yaklaşık 30 ölü merkez Kahire'deki El Damardesh Hastanesine götürüldü.Bunlardan ikisi de çocuktu.[88] Yerel saatle 6:00 dan itibaren, birkaç bin insanla Tahrir meydanı gayet sessizdi.[89] Sabaha doğru ise, ilk kez protestolara katılan binlerce devlet yargıcının da içlerinde bulunduğu 3.000-5.000 kişinin orada toplandığı bildirildi.[89][90] Diğerlerinin arasında onlar da yeni bir Mısır Anayasası ve geçici hükûmet çağrısı yaptılar. Yargıçlar Tahrir gösterilerine katıldı.[91] Askerlere atış mühimmatı kullanmaları için emir verildi,ancak ordu "insanları korumak için" orada olduklarını ve bu emrin reddedileceğini söyledi. El Cezire Arap" kanalına göre, birliğin şefi protestoculara vurulmayacaklarını söylemişti. Helikopterler protestoları yönetiyordu ve Tahrir Meydanı üzerinde her an savaş uçak ları dolaşıyordu.[92] İki tane Mısır Hava Kuvvetleri F-16 sının ilk geçişinden sonra kalabalık heyecanlandı ancak sonraki geçişler daha yüksek sesli sloganları,kahkahalar ve bağırışları tetikledi.Kalabalık dağılmadı.[93] Ayrıca protestocuların Tahrir Meydanı'ndaki çöpleri topladıkları çünkü yapması gerekenlerin bu işi yapmadığı ve "ülkelerini temiz tutmak istedikleri" öğrenildi. Bu sırada onlara yiyecek ve su verildi.[94]

30 Ocak'ta protestocular. Pankartta "Defol Mübarek" yazıyor.

Mısır Güvenlik Güçlerinden sorumlu Savunma ve Kumandanlık Bakanı Muhammed Hüseyin Tantavi, Kahire şehir merkezi Tahrir Meydanı'nda protestocularla birlikte görüldü.[95] 18:30 gibi, Muhammed El Baradey Tahrir Meydanı'na varmıştı ve kalabalığa "Başladığımız iş geri döndürülemez." diye seslendi.[96] Ayrıca "Siz bu devrimin sahiplerisiniz. Gelecek sizlersiniz.Bizim asıl isteğimiz rejimin sonlanması ve Mısırlıların özgür,faziletli ve erdemli bir hayat sürdüğü yeni bir Mısır'ın başlamasıdır."[97] Bir karşıt lider Mübarek'le görüşme yapılmayacağını,sadece ordu ile yapılacağını söyledi.[98] O sırada Mübarek, askeri kumandanlarıyla bir toplantı düzenliyordu.[99] Müslüman Kardeşler ile birlikte 6 Nisan Gençlik Hareketi,"Hepimiz Khaled Said'iz",Ulusal Değişim Derneği,25 Ocak Hareketi ve Kefaya (protestoların başlıca organizatörü) geçici bir ulusal hükûmet kurulmasında aracı olarak hareket etmesi için Muhammed El Baradey'e desteklerini verdiler.[100][101][102] El Cezire Müslüman Kardeşlerin 34 üyesinin gardiyanları vazifeyi bıraktıkları için gözaltından salındıklarını rapor etti.[103] Başkan Mübarek şu anki havacılık bakanı ve eski Hava İşleri başkanı Ahmed Shafiq 'e yeni bir hükûmet kurmalarını söyledi.Sadık bir parti mensubu olan Shafiq, politik güven veren kişiliğinden dolayı 2011 Mısır başkanlık seçimi potansiyel gelecek başkanı olarak çokça anılıyordu.[86] Mısır Merkezi Bankası tüm bankaların ve menkul kıymetler borsalarının 30 Ocak Pazar günü kapalı olacağını söyledi.[104] Tahrir Meydanı haricinde polis 10:30 sularında sokaklara geri döndü.[89] Yerel saatle 10:55'ten itibaren El Cezire'nin Kahire ofislerine kapanma emri verildi.Aynı anda tüm ağ muhabirleri de tüm delillerini ortadan kaldırdılar.[89] 30 Ocak gecesi Mübarek'in Şarm El-Şeyh'teki yazlık villası küçük bir grup güvenlik gücü ve tüm yaklaşan araçları geri çeviren sadık bir grup polisle çevrildi.[105] Şarm El-Şeyh hiç ölüme olayına tanıklık etmemişti ve orada çok az sorun çıkmıştı.[105] Havaalanı silahlı kuvvetler tarafından operasyonlarda sıkça kullanılmasına rağmen,yerel havaalanının çevresindeki çitten bir takım askeri uçak görülebiliyordu.[105] Ayrıca Mısır'daki özel hava seyahatleri için merkez noktalardan biriydi,ancak çoğu hafif uçak lar havaalanını daha erken terketmişti.[105]

31 Ocak

[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Ocak'ı 31 Ocak'a bağlayan gece Kahire daha sessizdi,önceki günlere nazaran daha az karışıklık rapor edildi.[68] Dördüncü gün sokağa çıkma yasağı büyük bir yankı olmaksızın delindi. Güvenlik güçleri sokağa çıkma yasağının 15:00'da başlayacağını duyurdu ve ihlal edenleri vurmakla tehdit etti,ancak güvenlik güçleri ve ordu Tahrir Meydanı'ndan ayrılırken[106][107] sonuç olarak hiçbir hareket görülmedi.

Yalnız Kahire'de 250.000 protestocu olmak üzere,yüz binlerce kişi Mısır şehirlerinde protestoya devam etti.[108][109] Ebu Simbel 'de bir protestocu vurularak öldürüldü ve Süveyş Kanalı 'nı korumak için ekstra güçler gönderildi.[108] Protestolar sırasında ilk kez,en az 1.000 kişi tarafından Mübarek lehine protestolar atıldı, bunların çoğu etraftaki izleyici gruplardı. Muhammed El Baradey Tahrir Meydanı'ndaki binlerce protestocuya tekrar katıldı.Önceki günlerin hükûmet karşıtı protestolarına atıf yaparak kalabalığa "Başladığımız şeyin geri dönüşü yoktur." dedi.Ulusal Değişim Örgütü, Müslüman Kardeşler ve demokrasi yanlısı grupların içinde bulunduğu birkaç karşıt grubu içeren bir genel kapsamlı grup olarak Mübarek'le görüşmesi için El Baradey'i seçti.Polis güçleri Kahire'den ayrıldığından ve askeriye o bölgede pozisyon aldığından beri,,askeriye ve şimdiki sistem (hükûmet,ekonomik döngüler) ile onun yeri arasındaki iletişim seviyesi kritik bir hal aldı.Ancak Tantavi tarafından öncülük edilen önemli Mısır generalleri askeriyeyi durdurdu,[110] çünkü ordu "Mısır'ın yüce insanları" nın yasal haklarını,pasif protestoculara karşı şiddet kullanmama isteklerini ve demokratik bir geçiş anlayışına sahip olduklarını ifade etti.[111][112] Daha sonra ordu bir bildiri yayınladı:

"Silahlı kuvvetler bizim yüce halkımızın üstüne güç kullanmayacaktır. Sizin taleplerinizin meşrutiyetinin farkında olan ve vatanı ve milleti koruma sorumluluğunu üstlenmekte hevesli olan silahlı kuvvetleriniz, barışçıl bir yolla olan ifade özgürlüğünün herkes tarafından garanti edildiğini kabul eder."

[113]

Saldırıya uğramış ülke içindeki başlıca hapishanelerde ortaya çıkan raporlar, kanun ve düzen Mısır'ın büyük bir bölümü boyunca iyice kötüleşti.[114] Suç teşkil eden şiddet olayları, yağmacılar Arkadia alışveriş merkezini yakıp kül edinceye kadar devam etti. Mısır Havayolları yurt içi ve yurt dışı seferleri iptal etti;[108][115] Mısır havaalanına giren Londra'dan Kahire'ye olan uçuş bomba tehdidi olduğunun iddia edilmesi sonucunda Atina'ya yönlendirildi.[116]

Endüstriyel eylemler de Kahire de içinde olmak üzere birçok şehirde çağrıldı. [hangileri?] Japon firması Nissan hükûmet karşıtı eylemlerden sonra çalışanlarını güvenliğini sağlamak için Mısır'daki fabrikalarında üretimi askıya aldı, ama Kore'ye ait olan Hyundai'nin fabrikası çalışmaya devam etmeyi tercih etti.[117]

Uluslararası anlamda tanınan arkeolog, Mübarek tarafından yeni kurulan kabineye 31 Ocak'ta kabinelerin yeniden oluşturulması sırasında Eski Eserler Bakanı olarak atandı. Hawass kendi kişisel blogunda yayınladığı durumunda "kırılan tüm nesneler yenilenebilir ve biz bu yenilenme sürecine bu hafta başlayacağız" dedi.[118] Bir röportajında Irak ve Afganistan ile yapılan karşılaştırmalara karşı çıkarak eski eserlerin koruma altında olduğunu söyledi.[119]

1 Şubat: "Milyonların Yürüyüşü"

[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhalefet liderleri protestocuları "Milyonların Yürüyüşü" adı verilen gösteri yürüyüşüne katılmaya davet etti.[120] (genel anlamıyla "Milyonların Yürüyüşü", Arapça Arapça: مسيرة مليون masīrat milyōn)Kahire'nin Tahrir Meydanından Heliopolis'deki Başkanlık Sarayına.[121][122][123] kadar. Mısır güvenlik güçleri Mübarek'in başkanlık sarayını protestocuların o tarafa geçmesini engellemek için dikenli tel halkasıyla kuvvetlendirdi.[124]

Mısır hükûmet medyasına göre, Kahire'deki protestocuların sayısı binlere ulaşmıştı. BBC, sayıları "100,000 den yaklaşık 250,000'e kadar; meydanın maksiumum kapasitesi," rapor ederek, Tahrir Meydanı'ndaki protestocuların sayısını ölçmenin zor olduğunu söyledi."[125] The Egyptian security forces stated that 500,000 people would have participated in the protests in Cairo.[126] El Cezire'ye göre, bir milyondan fazla protestocu öğlene doğru Kahire'nin merkezinde toplandı, sembolik olarak Mübarek'in idam edildiği 8 günlük büyük seferberliğin yaşandığı protestoda yüzbinlercesi İskenderiye'de ve yaklaşık 250,000 tanesi Sina'da protesto yaparken[127][128] and Süveyş[129] günün ilerleyen saatlerinde bu sayı 2 milyona ulaştı.[130] Protestocular Mübarek'i temsil eden bir cansız bir manken kullandılar ve onu idam ettiler.[131] Mısır'ın bir ucundan diğer ucuna toplam protestocuların sayısı yaklaşık 8 milyon olarak hesaplandı.[132][133][134][135] Diğer bir yandan, Facebook'ta Mısırlı protestocularla dayanışma içerisinde yürüyüşe destek olarak bir milyon katılımcıya ulaşma amacıyla "Milyonların Yürüyüşü" etkinliği başlatıldı.[136]

"Yaşananlar kesinlikle çok çarpıcı. Bu azim, kararlılık ve göstericilerin bağlılığı dikkate değer ve ne olursa olsun bu anlar asla unutulmayacak ve uzun vadeli sonuçlar doğuracaktır."

— Noam Chomsky, 2 Şubat 2011[137]

Birleşmiş Milletler insan hakları başkanı Navi Pillay 300 kişinden fazla ölü ve 3,000 e kadar yaralı olduğu hakkında belgeler olduğunu ilan etti ancak bu belgelerin kanıtlanmamış olduğunu vurguladı.[138] Bu sırada bankalar kapatılarak insanların nakit para çekip yemek alması zorlaştırıldı; parası olanlar içinse açık olan nadir mağazalara insanlar akın edince fiyatlar birden hızla yükseldi.[139] Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdogan, Mübarek'i insanların "değişim talebi"ni karşılamasını ısrarla tavsiye etti.[140]

Son akşam Mısır saatiyle 23.00'da Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek, bir dahaki döneme adaylığını koymayacağını ilan etti.[141] Hüsnü Mübarek bir sonraki döneme barışçıl bir geçiş sağlamak için bir müddet görevde kalacağını belirtti ve siyasi reformlar yapılacağına söz verdi. Mübarek, sessiz sakin protestoların "durumu daha da kötüleştirmeye çalışan siyasi güçlerin kontrol ettiği yersiz çatışmalar" haline geldiğini söyledi.Mübarek ayrıca Mısır Parlamentosu'ndan başkanlığın sınır kurallarını ve adaylık için gerekenleri değiştirmesini istedi.Ayrıca bu süreçte birçok parlamento üyesinin değiştirileceği anlamına gelen üyelere karşı yasal uygulamaları da kabul etti."[142]

Daha eski bir konuşmasında Mübarek son nefesine kadar Mısır'a hizmet edeceğini söylemişti. 1 Şubat 2011'deki konuşmasında "Bu sevgili topraklar... yaşadığım,onun için savaştığım ve topraklarını,bağımsızlığını ve kaynaklarını koruduğum yerdir.Ben bu topraklarda öleceğim.Tüm diğerlerini de olduğu gibi,beni tarih yargılayacak."[143] Kalabalık,başkanın çekilmesini isteyerek Tahrir Meydanı'nda protestoya devam etti.[144][145] Mübarek'in bu ilanının, Barack Obama'nın özel kalemi Frank G. Wisner,başkanlığının sona yaklaştığını gördüklerini ve gerçek demokrasiye bir geçiş için harekete geçmesini söyleyen konuşmasından sonra geldiği hakkında da bazı raporlar vardır.[146]

2 Şubat

[değiştir | kaynağı değiştir]

1-2 Şubat gecesi boyunca, Mübarek yanlıları ve karşıtları İskenderiye'de çatıştılar ve havaya ateş açıldı.[147] Kahire'de birçok eylemci eylemden önceki gün Tahrir Meydanı'nda kalmayı ve orada uyumayı kararlaştırdı.[148] Mısır Ulusal Demokratik Partisi Tahrir Meydanı'na Hüsnü Mübarek'i desteklemek üzere yüzlerce eylemci yolladı. (NDP [kaynak belirtilmeli] Diğer yandan Ordu protestoculara evlere gitmesi konusunda uyarıda bulundu.[kaynak belirtilmeli] Tahrir Meydanı'nda olduğu gibi yabancıların tahliyesinin gerçekleştirildiği "Port Said"[kaynak belirtilmeli] Limanı'nda da kargaşa hakimdi.

Mısır'da yerel saate göre 12.00 da internet erişimi yasağı kaldırıldı ve sokağa çıkma yasağı da yumuşatıldı. Sokağa çıkma yasağı 17.00-07.00 saatleri arası, olarak belirlenip sınırlandırıldı. bir sonraki gün ise 15.00-08.00 arası için geçerli kılındı.[149] Mübarek yanlısı göstericiler, bu grubun rahatsız edici eylemlerini aktarmaya çalışan El Arabiya muhabiri Ahmet Bagato'ya saldırdılar.[150] El Cezire'nin haberine göre meydandaki Mübarek destekçileri üzerinde polis kimlikleri taşıyan, silahlı kimselerdi. Bununla birlikte Tahrir Mehdanı'nında sıkça ateş açıldığı da gözlendi.[147][151]

Mübarek yanlıları atlar ve develer üzerinde joplarla hükûmet karşıtı göstericilerin üzerine doğru saldırıda bulundu[152] ve Tahrir Meydanı'nı çevreledi.[153] Molotov cocktails Ölü sayısı resmi raporlara göre Mısır'ın yerel saatiyle 07.00 da 300 kişi olarak belirlendi.[154] Mısır Müzesi'ne ateş açıldı ve Mübarek yanlıları müze binasından aşağıdaki göstericilere çatıdaki taşları atarken görüntülendi. Devlet televizyonu 19.21'de "Tahrir Meydanı'nı boşaltmak zorundasınız, Tahrir Meydan'ında şiddet yanlısı gruplar olduğu, ateşli silahlara sahip oldukları tespit edildi." uyarısında bulundu."

Güvenlik güçleri protestoculara saldıran vatandaşların bu iş için günlük ücret aldıklarına tanık olmuştur.

Mübarek karşıtları uluslararası arenaya adım atmaları için yardım çağrısında bulundu. Mali Bakan Samir Radwan hükûmetin siyasi tartışmalara her türlü fikir beyanatına açık olduğunu dile getirdi. Bakan, "Size şu kadarını temin ederim ki, Başkan yardımcısı siyasi fikirlerin her tonuna açık olduğunu dile getirdi, henüz herhangi bir parti ismi ya da resmi bir parti ismi geçmese de her türlü politik fikre açık olduğumuzu söyleyebilirim." Ordu daha önce,"size çağrıda bulunuyoruz: Sizler isteklerinizi ifade etmek için yola çıktınız ve normal bir hayatı elde etme becerisine sahipsiniz." Muhammed El Baradey de orduya olaylara müdahale etmesi için çağrıda bulundu. Mısır Müftüsü Ali Cuma, "Ben diyaloğu sağlayan ve halkın taleplerine yanıt veren Başkan Mübarek'i selamlıyorum, hukuka riayet etmemek haramdır. Bu yaptığınız kaosa davettir. İstikrarı sağlayabiliriz. Oysa bu sonu görünmeyen kaos, ülkeyi iç savaşa sürükler. Ben bütün anne babalara çocuklarının evde kalmasını sağlamaları için sesleniyorum. " dedi. İstihbarat örgütünün eski üyelerinden bir general, "Mübarek hiç çekinmeden ülkeyi ateşe verebilir." dedi.

BM Genel Sekreteri Ban-ki Moon, Avrupa Birliği dış politika sorumlusu Catherine Ashton, Mısır'daki şiddetin biran önce durdurulması gerektiğini ve Hüsnü Mübarek'in insanlara bir değişiklik yaşanacığını açıkça dile getirmesi gerektiğini belirtti.[151] İngiltere Başbakanı David Cameron ve Beyaz Saray şiddeti kınadı ve Amerika Birleşik Devletleri şiddetin azaltılması çağrısında bulundu. Batılı Medya şimdi açıkça Mübarek yanlıları ve karşıtları arasında gelişen şiddet sonucu yaralanan yüzlerce insandan sonra, bir iç savaşın oluşup oluşmayacağı konusunu tartışıyor.[155][156]

4 Şubat: "Kritik Cuma"

[değiştir | kaynağı değiştir]

Öfke Günü ve Öfkeli Cuma eylemcileri 4 Şubat Günü Heliopolis Sarayı önünde yeni bir eylem gerçekleştirmek üzere bir çağrıda bulundular.[157] (Arapça: جمعة الرحيل gumʿat ar-raḥīl)[158] Eylemciler Hüsnü Mübarek'in hemen istifa etmesi gerektiği, 4 Şubat'ın onun yetkilerini teslim için son gün olduğu konusunda uyardılar.[159]

Tutuklamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Öfke Günü'nde sıra halinde bekleyen Mısır Merkezî Güvenlik Güçleri

Aktivistler, güvenlik teşkilatının 25 Ocak'taki gösteriye katılmış olan protestoculardan birkaçının alıkoyulduğunu rapor etti.İnsan Hakları Enformasyonu için Arap Ağı(en:Arabic Network for Human Rights Information,ANHRI) 'nın yöneticisi ola Gamal Eid'e göre, 25 kişi Asyut'da tutuklandı.[160] Eid ayrıca protestocuların kullandığı pankartlara da el koyulduğunu belirtti.[160]

Güvenlik kaynaklarının belirttiğine göre, Asyut polis güçleri yaklaşık 50 genç insanı 25 Ocak'taki gösteriden önceki gece tutukladı ve onları güvenlik araçlarında hapsetti.[160] Salı günündeki gösteri başlayana kadar tahmini 860 protestocu tutuklanmıştı.[161] Müslüman Kardeşler'deki kaynakların belirttiğine göre, birkaç grup üyesi 25 Ocak gösterisine katılmaya gitmeden önce Mohandessin'de alıkoyuldu.[58] diğer önemli Müslüman Kardeşler liderleri ile birlikte 28 Ocak'ta tutuklandı.[162]

Karşıt liberal El Ghad Partisi kurucusu Eymen Nur oğlunun plakasız bir araba tarafından götürüldüğünü tweet olarak attı.[161] Kahire'deki güvenlik güçleri, bir polis arabasındaki yolculuğunu gizlice kaydeden The Guardian muhabiri Jack Shenker'ı tutukladılar. Shenker diğer birçok protestocu ile birlikte birkaç kez dövülmüştü, sonra da hepsi birlikte bir güvenlik aracının kasasına doldurulmuşlardı.Shenker araçtaki 43 kişi ile birlikteydi ve hava alabildikleri tek yer kalın demir parmaklıkların arasıydı.Saatlerce o arabada gittiler ve şeker hastası olan bir protestocu komaya girdi.Diğerleri araç şoförünü durdurmaya çalıştı fakat başarılı olamadılar.Şehirden uzakta bir hükûmet güvenlik bölgesine yakın bir yerde durdurduktan sonra,bir polis aracın kapısını açtı ve özellikle bir mahkûmu; Eymen Nur'un oğlunu istedi.Tutuklular polisi yenmeyi ve kaçmayı başardı,bir kısmı bilincini kaybetmiş olan hasta adamı araçtan çıkardı, geri kalanları ise Kahire'ye doğru yollarını bulmaya çalıştı.[161]

Tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır hükûmeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD merkezli Arapça yayın kuruluşu Ahbar el-Arab, Hüsnü Mübarek'in oğlu ve birçokları tarafından halefi olarak gösterilen Cemal Mübarek'in ailesini de yanına alarak 25 Ocak'ta Londra'ya taşındığını haber yaptı.[163] Mısır devlet televizyonu bu haberi yalanladı.[164] Protestolar başladığından bu yana ilk kez 29 Ocak'ta Başkan Mübarek bir ulusal televizyonda yerel saatle gece yarısında beyanatta bulundu. Konuşmasında, her ne kadar geri dönüşü olmayan bir noktaya gelinmişse de toplumsal düzenin hukukun korunması için, sadece birkaç ay önce kurulmuş hükûmetten, geri adım atmasını ve yerine yeni bir hükûmet kurulmasını istediğini belirtti.[165][166] Kendisinin makamından çekilmesine matuf bir önerisi olmadı.[167] 29 Ocak'ta Mübarek, Mısır istihbaratının bir numarası Ömer Süleyman'ı başkan yardımcılığına[168] ve Ahmed Şefik'i de başbakanlığa atadı.[169] 31 Ocak'ta yeni hükûmetin yemin töreninde Başkan Mübarek yeni hükûmete, bazı tüketim maddelerine uygulanan sübvansiyonların sürmesini, enflasyonun kontrol altında tutulmasını ve yeni iş imkânları sağlanmasını istedi.[170] 1 Şubat'ta Başkan Mübarek, tekrar aday olmayacağını ve siyasi reformlar yapacağını vadettiği Eylül 2011'deki seçime kadar görevde kalacağını ilan etti.

Mısır muhalefeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mübarek'in konuşmasının ardından Müslüman Kardeşler, Mübarek'in görevi bırakmasını ısrarla talep eden ve artık askeriyenin nüfuzunu kullanmasının zamanının geldiğini ifade eden bir bildiri yayımladı.[171] 30 Ocak'ta, mevcut durumun sorumlusu olarak Mübarek'i suçlayan ve bütün muhalif gruplara birleşme çağrısında bulunan bir çağrıda bulundular. Kardeşler'in, Baradey'in Değişim İçin Ulusal Birlik hareketini desteklediği ve Kardeşler'le birlikte dört diğer muhalif grubun Baradey'i geçici bir "millî selamet hükûmeti" kurulmasına dair görüşmelerde bulunmak için vekil olarak belirlediği bildiriliyor.[172]

27 Ocak 2011'de Muhammed El Baradey Mısır'a döndü. Bildirisinde, eğer milletin isteği bu yönde ise bir geçiş dönemi hükûmetine liderlik etmeye hazır olduğunu açıkladı.[173] ve -Tunus'ta olduğu gibi- rejimin devrilmesi çağrısında bulundu.[2] ABD'nin "diktatör"e yaşamsal desteğini kesmesi çağrısında bulundu.[174] Baradey ilaveten, Mısır'ın demokratik bir ulus olması durumunda ABD'yle saygı ve eşitlik temeline dayalı daha iyi bir ilişki tesis edemeyeceği inancının hiçbir mantıksal temeli olmadığını söyledi.[175]

30 Ocak'ta, 6 Nisan Gençlik Hareketi, Hepimiz Halid Said'iz Hareketi, Değişim İçin Ulusal Birlik, 25 Ocak Hareketi, Müslüman Kardeşler ve Kifâye örgütleri El Baradey'den geçici dönemde ülkenin iç işlerini ve dış işlerini idare etmesi ve geçici bir millî selamet hükûmeti kurulmasına çalışmasını talep etti.[176] El Baradey bir yönetim kurulu teşkil etti.[177]

Mısır dini kurumları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vefd Partisi'nin meşhur simalarından Rami Lâkah'ın önderliğinde düzenlenen bir protesto gösterisine bir grup genç Hristiyan eylemci katıldı. Kıptî aydın Refik Habib Kıptîlerin gösterilere katılımının günden güne artış gösterdiğinin altını çizdi.[178] El Ezher Camii imamlarının çoğu 30 Ocak'ta tüm ülkede gerçekleştirilen gösterilere dahil oldu.[179]

Bilişim sansürü ve karşı hamleler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahire Radyosu yayınında kesinti

Protestoların ilk gününden itibaren Mısır hükûmeti Mısır'daki basın-yayın kuruluşlarına ve bilişim araçlarına sansür uyguladı ve meydanlarda yaşanan olaylar hakkında protestocuların birbirlerini haberdar etmelerini sağlayan toplumsal paylaşım ağlarının çalışmasını engellemek için tedbirler aldı.[180] 27 Ocak'ta, hükûmetin metin mesajları yollamayı ve Blackberry mesajlaşma hizmetini engellediği bildirildi.[181] Yerel saatle 27/28 Ocak gece yarısından başlamak üzere[182] Mısır hükûmeti beklenmedik bir internet sansürüyle[182][183] internet iletişimini durdurdu.[182][183][184] Mısır merkezli internet adreslerine tüm dünya üzerinden erişim durdu.[185][186] Buna tepki olarak Mısırlılar, dünyanın çeşitli yerlerinden hacktivistlerin de yardımıyla[187] Tor ağını,[188] modem olarak akıllı telefonları, uluslararası telefon araması yaparak internete girebilmek için sabit hatlı modemleri, üniversitelerdeki ve elçiliklerdeki faks makinelerini ve amatör radyoları kullanarak bilişim araçlarına yapılan sansürü delmeye çalıştılar.[189] Mısır'ın son faal internet hizmeti sağlayıcısı Nur Data Networks'ün aktivitesi de durdurulunca[190] internet eylemci grubu Telecomix, Mısır'ı Kuzey Kore ve Myanmar ile aynı konumda derecelendirdi.[191] 1 Şubat'ta Google ve Twitter -protestolarla ilgili kişilerin internet bağlantısına gerek olmadan, sadece bir uluslararası telefon numarası kodlayarak ve sesli mesaj bırakarak mesajlarını yayımlayabileceği speak-to-tweet adını verdikleri bir sistemi devreye soktu. Mesaj, telefon aramasının yapıldığı ülkeden, ülkenin adı kare tuşuyla birlikte (#ülke) girilerek yollanıyor.[192] Twitter geniş bir kullanıcı ağı tarafından çeşitli durumlar hakkında anında yorum yayımlama için kullanılıyor ve bazı haber kuruluşları gerçek zamanlı haber yayını sağlıyor. Ancak ülke içinde nispeten az kişi Twitter kullanıyordu (toplumsal paylaşım ağı şirketi Sysomos'a göre, olayların yaşandığı dönemde Mısır'daki Twitter kullanıcı sayısı 14 bin[193]). Twitter, kullanımının 25 Ocak'ta Mısır'da engellenmesi üzerine[194] @twitterglobalpr adresinde Twitter'ın Mısır'daki kullanım durumu hakkında söyleşmeye tahsis edilmiş, yeni bir hesap açtı.[195]

Finans piyasaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

26 Ocak'ta Mısır EGX 30 endeksi belirsizliğin yaygınlaşacağı spekülasyonları üzerine düşüşe geçti.[196] 28 Ocak'ta, Fitch derecelendirme kuruluşu -protestoların yükselişe geçmesinin ülkenin siyasi ve ekonomik görünümünü belirsizliğe ittiğini gerekçe göstererek- Mısır'ın ekonomik görünümünü durağandan negatife indirdi,[197] ayrıca kredi notunu da aşağı çekebileceğini açıkladı.[104] Egyptian dollar-denominated bond yields also rose to a record high as oil prices rose and global stock market indices sank.[198] Mısır finans piyasaları 30 Ocak'tan en az 2 Şubat'a kadar -beş iş gününün dördünde- kapalı kaldı.[199] Mısır'daki karışıklık küresel kur ve emtia fiyatlarını da olumsuz etkiledi.

Uluslararası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arap Birliği başkanı Amr Musa, çok partili demokrasinin çıkışını görmek istediğini ifade etti: "Bu yeni hükûmet yeni bir başlangıç olmalı,sadece yeni bir başkan ve bakanlar değişim anlamına gelmez,yeni politikaların belirgin sınırları çizilmelidir."[200] Avrupa Birliği yabancı politikalar başkanı Catherine Ashton Mısır otoritelerinin halklarını dinlemesi, problemleriyle ilgilenmesi ve eylem hakkına saygı duyması gerektiğini söyledi ve Mısır otoritelerini "Mısır halkının siyasi isteklerini ifade etme haklarına saygı duymak ve korumaya" çağırdı.[201] Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-moon dünya liderlerinin Mısır protestolarını, Mısır halkının "yasal isteklerine" hitap etmek adına bir şans olarak görmeleri gerektiğini söyledi.[202]

Orta Doğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ve İsrail Dışişleri Bakanlığı, Mısır - İsrail ilişkileri nin hassas durumundan dolayı olaylarda politik bir taraf almaktan kaçındıklarını ifade etti.[203] Ancak, Netanyahu hükûmetinin "ABD ve Avrupalı müttefiklerine Mübarek'e yönelik yaptıkları eleştirilerden kaçınmaları gerektiği" yönünde bir çağrıda bulunduğu rapor edildi.[204][205] Diğer Arap devletlerinin hükûmetleri mevcut durumu sürdürme yönündeydi, hükûmetin dışındaki partiler ise protestoları desteklediler. Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan baskıya dayalı hükûmetlerin devrinin bittiğini söyledi ve Mısır dEVLET Başkanı Hüsnü Mübarek'i insanlarını dinlemeye davet etti.[206] AKP meclisi grup toplantısında insanlara hitap eden Erdoğan, "Hiçbir hükümet insanların isteklerinin karşısında duramaz." dedi ve bu konuşma hem yerel televizyonlarda hem de El Cezire gibi bazı Arap kanallarında da yayınlandı.Erdoğan "İnsanların çağrısına ve insani isteklerine kulak verin. İnsanların değişim isteğini tereddüt etmeden karşılayın. Mısır'da sömürgecilere, kötü oyunlara ve Mısır üstünde karanlık senaryolar planlayanlara prim vermeden istikrar, güvenlik ve barışı sağlamak için ilk adımları atmalısınız." diye konuştu. "İnsanları tatmin edebilecek adımlar atmalısınız." Erdoğan ayrıca hükûmet karşıtı protestoculara seslenerek şiddetten kaçınmalarını ve ülkenin kültürel değerini korumalarını söyledi. "Herkesin özgürlük için savaşmaya hakkı vardır, ancak şiddet olmadan."[207] Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu "Toplumların bazı istekleri olabilir ve bunu dile getirme hakları vardır. Bu haklar olağandır. Uluslararası toplumda şeffaflık ve sorumluluk bilinci esastır. Eğer bu talepler bu bağlamda gündeme getirilirse, oradaki hükümetler ve ülkeler tarafından doğru bir şekilde anlaşılacaktır." diye konuştu.[208] İran da bu protestoları açıkça destekledi.[209]

Batı dünyası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Birleşik Krallık Başbakanı David Cameron, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ve Almanya Şansölyesi Angela Merkel'den Birleşik Krallık,Fransa ve Almanya adına gelen toplu bildiride "...Hüsnü Mübarek'in Orta Doğu'da yıllardan beri oynadığı yatıştırıcı rolün bilincindeyiz. Şimdi Mısır'daki duruma karşı hitap ederken de aynı yatıştırıcı tavrı göstermesini bekliyoruz... Hüsnü Mübarek'in sözünü verdiği gelecek siyasi, ekonomik ve sosyal reformların tam anlamıyla uygulanması ve Mısır halkının isteklerinin bir an önce karşılanması gerekmektedir. Mısır halkı haklı bir şekilde yakınmakta, adil ve daha iyi bir gelecek istemektedir. Başkan Mübarek'i özgür ve adil seçimlerle kurulmuş bir hükümete yansıyacak olan bir değişim sürecine girmeye davet ediyoruz."[210] Birleşik Krallık Meclis Başkanı Nick Clegg, BBC Kahvaltı 'da Mısır'ın bir "Berlin duvarı olayı" yaşamasının çok "heyecan verici" olduğunu söyledi.[211] Mübarek'le konuşmasının ardından Amerika Birleşik Devletleri başkanı Barack Obama "Amerika Mısır halkının haklarına destek vermeye devam edecek ve daha adil, daha özgür ve daha umutlu bir gelecek arayışında hükümetleriyle beraber hareket edecektir." Ayrıca Kahire 2009,Yeni Bir Başlangıç'ta "Tüm hükümetler güçlerini rıza ile devam ettirmelidir, baskı ile değil. "Birleşik Krallık Meclis Başkanı Nick Clegg BBC Kahvaltı 'da Mısır'ın bir "Berlin duvarı yıkılması" yaşamasının çok "heyecan verici" olduğunu söyledi. Mısır hükûmetine halkın internet erişimini geri vermesi çağrısında bulundu ve "barışçıl protestoculara karşı şiddetten kaçınmalarını" söyledi.[212] 1 Şubat'ta The New York Times,Mübarek'in Obama'ya sene sonuna doğru olacak seçim sürecinde başka bir tarafa destek vermemesini sorduğunu rapor etti.[213]

Sivil toplum

[değiştir | kaynağı değiştir]

STKlar Mısır otoritelerinin şiddet kullanması konusundaki endişelerini dile getirdi ve tutuklamaları kınadı.[214] İnsan Hakları İzleme Örgütü polisin çoğunluğu iyi niyetli olan protestoculara karşı güç kullanmayı abarttığını söyledi ve bunun "kabul edilemez ve son derece uygunsuz" olduğunu ifade etti.[215]

Dünyanın birçok büyük şehrinden 2011 Mısır protestolarına uluslararası tepkiler gelmiştir ve bunların içerisinde Yemen, Sudan ve Yasemin Devrimi Mısır protestolarına öncülük etmiş olan Tunus gibi Arap ülkeleri de vardır.Birçok ülke seyahat önerilerini değiştirdi ve boşaltımlara başladılar. Çokuluslu şirketler de mülteci çalışanlarını işten çıkarmaya başladılar.[216]

Devrim Kitaplar.
[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Mısır devriminin Kitap ve hangi, İngilizce ve Fransızca tercüme edilmiştir

Politika yazarı Ahmed Ghanem.[217]

Siyasi aktivistler
[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Asmaa Mahfuz
  • Ahmed Ghanem (siyasi yazar)
  • Israa Abdel-Fattah
  • George Isaac

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Jailan Zayan (25 Ocak 2011). "AFP – Egypt braces for nationwide protests". AFP. 18 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  2. ^ a b "AFP – ElBaradei: Egyptians should copy Tunisian revolt". AFP. 25 Ocak 2011. 24 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  3. ^ Murphy, Dan (25 Ocak 2011). "Inspired by Tunisia, Egypt's protests appear unprecedented". The Christian Science Monitor. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b c Kareem Fahim and Mona El-Nagaar (25 Ocak 2011). "Violent Clashes Mark Protests Against Mubarak's Rule". The New York Times. 3 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Protests in Egypt and unrest in Middle East – as it happened". Guardian newspaper. 25 Ocak 2011. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  6. ^ "Egyptian Youths Drive the Revolt Against Mubarak". New York Times. 27 Ocak 2011. 27 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  7. ^ "Crisis in Cairo: The Latest from Egypt in Turmoil". Time Magazine. 28 Ocak 2011. 23 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  8. ^ "UNREST IN EGYPT". Reuters. 28 Ocak 2011. 6 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  9. ^ a b Caraley, Demetrios (Nisan 2004). American hegemony: preventive war, Iraq, and imposing democracy (İngilizce). Academy of Political Science. ISBN 1-8848-5304-8. 
  10. ^ Joe Brooks (28 Ocak 2011). "Blackberry and cell service returns to Egypt". Wireupdate.com. 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  11. ^ Law 1958/162 (Emergency Law) 19 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Arapça) at EMERglobal Lex 20 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., part of the Edinburgh Middle East Report. Retrieved 2010-04-02.
  12. ^ Egypt After 9/11: Perceptions of the United States 15 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mart 26, 2004
  13. ^ R. Clemente Holder (1 Ağustos 1994). "Egyptian Lawyer's Death Triggers Cairo Protests". Washington Report on Middle East Affairs. 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  14. ^ Hilla University Holder. "What is democracy?". 7 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  15. ^ "Anger on the streets of Cairo". The National (Abu Dhabi). 13 Haziran 2010. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2010. 
  16. ^ "Anger in Alexandria: 'We're afraid of our own government'". Almasry Alyoum. 25 Haziran 2010. 23 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2010. 
  17. ^ "ElBaradei leads anti-torture rally". Al Jazeera English. 26 Haziran 2010. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2010. 
  18. ^ "Q+A-How will Egypt's protests affect Mubarak's rule?". Reuters. 9 Şubat 2009. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  19. ^ a b "Hosni Mubarak". The New York Times. 8 Mart 2010. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  20. ^ "Background Note: Egypt". United States Department of State. 10 Kasım 2010. 7 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  21. ^ "The US response to Egypt's protests". CSMonitor.com. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  22. ^ Jane Mayer (30 Ekim 2006). "The C.I.A.'s Travel Agent". The New Yorker. 1 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  23. ^ Kalla fakta (18 Mayıs 2004). "Striptease brevpapperl Agent". www.trojkan.se. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  24. ^ Suzanne Choney (27 Ocak 2011). "Egyptian bloggers brave police intimidation". MSNBC. 25 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  25. ^ Jack Shenker (22 Kasım 2010). "Egyptian elections: independents fight for hearts and minds in 'fixed ballot'". The Guardian. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  26. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2012. 
  27. ^ "CPI 2010 table". Transparency International. 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2010. 
  28. ^ "Egypt church blast death toll rises to 23". Reuters. 22 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  29. ^ Saleh, Yasmine (1 Ocak 2011). "Suspected suicide bomber kills 17 at Egypt church". Yahoo News. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  30. ^ AFP, Google (2 Ocak 2011). "Egypt media warn of civil war after bombing". Agence France-Presse. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  31. ^ Stack, Liam; David D. Kirkpatrick (2 Ocak 2011). "Egypt Orders Tighter Security After Church Bombing". The New York Times. 4 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  32. ^ Jouini, Hassen (8 Ocak 2011). "Muslims protect churches". National Post. 22 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  34. ^ Dziadosz, Alexander (27 Ocak 2011). "Could Suez be Egypt's Sidi Bouzid?". Reuters. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  35. ^ a b "Egyptians report poor communication services on Day of Anger". Almasry Alyoum. 25 Ocak 2011. 28 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  36. ^ a b c d "Egypt protests: Three killed in 'day of revolt'". BBC News Online. 25 Ocak 2011. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  37. ^ Jonathan Manthorpe (26 Ocak 2011). "Egyptians tests Tunisia's Twitter revolution". The Vancouver Sun. 7 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  38. ^ Amir Ahmed (25 Ocak 2011). "Thousands protests in Egypt". CNN. 15 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  39. ^ a b "More casualties as protests escalate in Egypt". Nationalpost.com. 22 Aralık 2010. 13 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  40. ^ a b "Protesters torch Egypt police post". Al Jazeera. 27 Ocak 2011. 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  41. ^ "Clinton calls for reform in Egypt - Middle East". Al Jazeera English. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  42. ^ "Mubarak's Son Flees Egypt, Police Fallback from Suez". Wallstreetnewscast.com. 27 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  43. ^ "Egypt's yönetici parti üyeleri hükûmet karşıtı gösterilere herhangi bir cevapta bulunmamıştır". Fox News. Associated Press. 27 Ocak 2011. 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  44. ^ "Protests against Egyptian president spread - Yahoo! News". News.yahoo.com. 9 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  45. ^ "Egypt police shoot Bedouin protester dead". Egypt.com News. 27 Ocak 2011. 16 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  46. ^ "Associated Press Online Video Network". Video.ap.org. 25 Ağustos 2009. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  47. ^ "Egypt police shoot Bedouin protester dead". Reuters. 28 Ocak 2011. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  48. ^ "Pent-up anger bursts on to Cairo streets". Financial Times. 28 Ocak 2011. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  50. ^ "Fresh protests erupt in Egypt - Middle East". Al Jazeera English. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  51. ^ El Amrani, Issandr (28 Ocak 2011). "URGENT: Egypt has shut off the internet". Arabist. 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2011. 
  52. ^ By the CNN Wire Staff. "Violent clashes erupt during protests in Egypt". CNN.com. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  53. ^ "Press". Vodafone. 12 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  54. ^ "ElBaradei to join Egypt protest". news24. 27 Ocak 2011. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  55. ^ "Mohamed ElBaradei: There's no going back". The Guardian. 27 Ocak 2011. 1 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  56. ^ "Report: ElBaradei arrested in Egypt". Al ynetnews. 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  57. ^ "Unrest in Egypt: Mubarak expected to speak; curfew imposed in major cities". CNN. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  58. ^ a b "Egypt cracks down on mass protests". CNN. 28 Ocak 2011. 9 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  59. ^ a b "Liveblog - Egypt's protests erupt". Al Jazeera. 28 Ocak 2011. 
  60. ^ a b "Egypt protests demand Mubarak's ouster; army imposes curfew". Globe and Mail. 28 Ocak 2011. 2 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  61. ^ Al Jazeera English live broadcast, 16:23 UTC
  62. ^ Al Jazeera English Live (28 Ocak 2011). "NDP's headquarters up in flames". Twitter. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  63. ^ Al Jazeera English Live (28 Ocak 2011). "Tear gas canisters were fired". Twitter. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  64. ^ "Cairo Crowds Overpower Police; Army Deployed". CBS News. 28 Ocak 2011. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  65. ^ "'Army out' in Egyptian capital". Al Jazeera English. 28 Ocak 2011. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  66. ^ Breaking News. Al Jazeera English. 29 Kasım 1:00 Egypt time
  67. ^ Bumiller, Elizabeth, "Egyptian Military Chiefs Cut Pentagon Visit Short" 5 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The New York Times, Ocak 28, 2011. Retrieved 2011-01-28.
  68. ^ a b "Live blog 30/1 - Egypt protests". Blogs.aljazeera.net. 17 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  69. ^ a b c Breaking News. Al Jazeera English. 29 Kasım 1:00 Egypt time
  70. ^ Al Jazeera English live broadcast, 12:15 UTC, 29 Ocak
  71. ^ "Unrest in Egypt". Reuters. 28 Ocak 2011. 6 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  72. ^ "Egyptian Protesters Defy Curfew Again" 24 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Saturday, 29 Ocak 2011, Newsmax. Retrieved 30 Ocak 2011.
  73. ^ "Death Toll in Egypt's Protests Tops 100 – Sources". Reuters. 29 Ocak 2011. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  74. ^ a b "UPDATE 1-Death Toll in Egypt's Protests Tops 100 – Sources". Reuters. 9 Şubat 2009. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  75. ^ John R Bradley (18 Ocak 2011). "Egypt Riots: Hosni Mubarak Must Go, But Beware What Comes Next". Daily Mail. 30 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  76. ^ Steinvorth, Daniel (30 Ocak 2011). ""Mubarak will Ägypten brennen sehen" ("Mubarak wants to see Egypt burn")". Der Spiegel. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  77. ^ "EGYPT: Rights advocates report protest death toll as high as 300". 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  78. ^ a b Parker, Nick. "Troops Battle Rioters in Egypt". The Sun. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  79. ^ "Egypt closes off access to famed pyramids, other sites, as protests enter fifth day". International Business Times (online). 29 Ocak 2011. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  80. ^ Wingfield-Hayes, Rupert (30 Ocak 2011). "No sense of any crisis in Sharm el-Sheikh". BBC. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  81. ^ "Egypt protesters increase pressure". 4 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  82. ^ Breaking News. Al Jazeera English. 29 Kasım 1:30 Egypt time
  83. ^ "Mubarak on TV demands Cabinet resignation - World news - Mideast/N. Africa - msnbc.com". www.msnbc.msn.com. 18 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  84. ^ "Latest Updates on Protests in Egypt - NYTimes.com". thelede.blogs.nytimes.com. 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  85. ^ "Live: Egypt unrest". BBC News Online. 28 Ocak 2011. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. Mubarak must step down. It is time for the military to intervene and save the country 
  86. ^ a b "Egypt Protests: Vice-President Sworn In". Sky News. 30 Ocak 2011. 3 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  87. ^ "ElBaradei: No going back in Egypt". Al Jazeera English. 30 Ocak 2011. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  88. ^ "Rising death toll in Egypt protests: Cairo 25; Suez 38; Alexandria 36". 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  89. ^ a b c d "Live blog 30/1 - Egypt protests". Al Jazeera English. 30 Ocak 2011. 17 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  90. ^ Dan Nolan @nolanjazeera 31 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  91. ^ "Egypt's opposition discusses interim government". Almasry Alyoum. 30 Ocak 2011. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  92. ^ "Cairo protesters stand their ground". Al Jazeera English. 30 Ocak 2011. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  93. ^ Michaels, Jim (30 Ocak 2011). "Egyptian demonstrations calm down". USA Today. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  94. ^ Topol, Sarah A. (30 Ocak 2011). "The Anti-Mubarak Love Train". The New Republic. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  95. ^ "Egypt's Minister of Defense joins protesters in Tahrir Square | Al-Masry Al-Youm: Today's News from Egypt". Al-Masry Al-Youm. 18 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  96. ^ "ElBaradei: No Going Back in Egypt — Middle East". Al Jazeera English. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  97. ^ "Egypt military steps up presence in chaotic Cairo". Apnews.myway.com. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  98. ^ "EGYPT: Opposition plans to negotiate with military, not president | Babylon & Beyond | Los Angeles Times". Latimesblogs.latimes.com. 22 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  99. ^ Salama, Vivian. "Mubarak Meets Military Commanders as Protesters, Looters Disregard Curfew". Bloomberg. 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  100. ^ "Egypt protests: ElBaradei tells crowd 'change coming'". BBC News. 30 Ocak 2011. 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  101. ^ Hanegbi, Tzachi. "ElBaradei joins protesters in Cairo's Tahrir Square". Jerusalem Post. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  102. ^ Coker, Margaret. "Egypt's Muslim Brotherhood Backs ElBaradei Role". The Wall Street Journal. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  103. ^ "Egypt protesters in Cairo standoff". Al Jazeera. 30 Ocak 2011. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  104. ^ a b Haroutunian, Mourad; Namatalla, Ahmed A. (29 Ocak 2011). /2011-01-30/egyptian-bourse-banks-will-be-closed-today-state-tv-reports.html "Egyptian Bourse, Banks Will Stay Closed Today After Anti-Mubarak Protests" 26 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Bloomberg. Retrieved 30 Ocak 2011.
  105. ^ a b c d "Locals in Sharm-el-Sheikh convinced Mubarak is holed up there". 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  106. ^ Egypt, guardian.co.uk (30 Ocak 2011). "Egyptian protests – timeline for the weekend's events". The Guardian. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  107. ^ Tomasevic, Goran (30 Ocak 2011). "WorldCurfew hours extended in Egypt as turmoil continues". RIA Novosti. 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  108. ^ a b c "Live Stream - Watch Now". Al Jazeera English. 31 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  109. ^ "Live blog 31/1 - Egypt protests | Al Jazeera Blogs". Blogs.aljazeera.net. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  110. ^ Costello, David. "Nation locked in a deadly stalemate". The Courier-Mail. 8 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  111. ^ "Egypt braces for massive protest". BBC.co.uk. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  112. ^ Nakhoul, Samia. "Mubarak offers talks, pushed by army, US, protests". Reuters. 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  113. ^ Nakhoul, Samia (31 Ocak 2011). "UPDATE 1-Egypt army: will not use violence against citizens". Reuters. 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  114. ^ Al Jazeera English coverage of events 4 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  115. ^ "Egypt Air cancels all flights"[ölü/kırık bağlantı]
  116. ^ "EgyptAir jet diverted to Athens after bomb scare | Travel News". Comparecarhire.co.uk. 18 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  117. ^ "Egypt: Nissan Suspends Production at Giza Plant: Automotive News & Analysis". Just-auto.com. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  118. ^ "The State of Egyptian Antiquities Today: An Update". Dr.hawass.com. 1 Şubat 2011. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  119. ^ Taylor, Kate (2 Şubat 2011). "Egyptian Official, Zahi Hawass, Says Antiquities Are Secure". The New York Times. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  120. ^ "Marsch der Millionen: In Kairo marschieren die Massen gegen Mubarak" (Almanca). Tagesschau. 14 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  121. ^ Google News. Search for "Million-Strong Mart".
  122. ^ "Egypt Protesters Call for Million-Man Mart". Abc.net.au. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  123. ^ "'Mega Protest' Planned in Egypt". Al Jazeera English. 31 Ocak 2011. 4 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  124. ^ Staunton, Denis (2 Şubat 2011). "West Has Little To Fear from Arab Populism". Irish Times. 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  125. ^ "Live Update at 15:44: Huge Protests Fan Egypt Unrest" 27 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC News. 1 Şubat 2011.
  126. ^ (Almanca) "Mubarak verzichtet auf weitere Amtszeit". Tagesschau. 2 Şubat 2011. 3 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  127. ^ "Protesters Flood Egypt Streets". Al Jazeera English. 23 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  128. ^ "Egypt Protests – Live Updates". The Guardian. 29 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  129. ^ "Front Page : Unprecedented show of people power at Egypt's Tahrir Square". The Hindu. 8 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  130. ^ Shezaf, Tsur (1 Şubat 2011). "A Million People Protest in Egypt". Ynetnews. 4 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  131. ^ Chic, Kristen (2 Şubat 2011). "Egypt Protesters Hang Hosni Mubarak in Effigy, Hold Together in Solidarity". The Christian Science Monitor. 7 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  132. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  133. ^ (Arapça)"مبارك: لن أترك هذا الوطن وسأموت على ترابه". AlAnba. 2 Şubat 2011. 5 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  134. ^ (Arapça)"مبارك يرفض ترك الرئاسة: لم أسعَ يوماً إلى السلطة.. و8 ملايين مصري يردون عليه بـ"الرحيل الآن"". Syria News. 2 Şubat 2011. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  135. ^ (Arapça)"مصر تعيش "المظاهرة المليونية" بـ 8 ملايين في مختلف المدن". AlKhaleej. 2 Şubat 2011. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  136. ^ "Niet compatibele browser". Facebook. 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  137. ^ Noam Chomsky: "This is the Most Remarkable Regional Uprising that I can Remember" 4 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Şubat 2, 2011 video report by Democracy Now!
  138. ^ Kadrolu yazar (18 Aralık 2010). "'300 Killed' So Far in Egypt Protests". South African Press Association (via News24). 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  139. ^ Galal, Ola. "Egyptians Face Food Inflation by Day, Looters by Night". Bloomberg. 7 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  140. ^ "Turkey's Prime Minister weighs in on the crisis". Blogs.aljazeera.net. 28 Ocak 2011. 17 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  141. ^ "Mubarak Video". Charter.net. 9 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  142. ^ "TEXT-President Mubarak's speech after mass protest". Reuters. 9 Şubat 2009. 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  143. ^ "Profile: Hosni Mubarak". BBC. 6 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  144. ^ "Crowd video". Charter.net. 4 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  145. ^ "Defiant Mubarak vows to finish term". Al Jazeera English. 21 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  146. ^ "Obama envoy told Mubarak tenure coming to a close". 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  147. ^ a b "Live blog Feb 2 - Egypt protests | Al Jazeera Blogs". Blogs.aljazeera.net. 8 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  148. ^ "Quiet Acts of Protest on a Noisy Day". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  149. ^ "BBC News - Egypt unrest". Bbc.co.uk. 12 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  150. ^ "Egypt protests: live". Telegraph. 28 Ocak 2011. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  151. ^ a b Al Jazeera English. Breaking News. 2 Şubat, 2011. 16:00
  152. ^ "Mubarak supporters, protesters clash in Egypt". msnbc.com. 2 Şubat 2011. 4 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  153. ^ Camels & horses storm into Tahrir Square as protesters clash in Cairo (News). RussiaToday. 2 Şubat 2011. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  154. ^ "Live Stream - Watch Now". Al Jazeera English. 28 Ocak 2011. 31 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  155. ^ "Egypt Crisis: Violence Breaks Out Between Pro And Anti-Mubarak Supporters In Tahrir Square, Cairo | World News | Sky News". News.sky.com. 5 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  156. ^ "Civil war underway in Egypt?". ynetnews.com. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  157. ^ "Feb. 4 Declared the 'Friday of Departure'". Press TV. 2 Şubat 2011. 29 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  158. ^ "جمعة الرحيل" (Arapça). Al Rai. 2 Şubat 2011. 11 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  159. ^ "What Is the Future for President Mubarak?". Sky News. 2 Şubat 2011. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  160. ^ a b c "Egypt govt security detains protesters in Cairo and Assiut". Almasry Alyoum. 25 Ocak 2011. 14 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2011. 
  161. ^ a b c KAREEM FAHIM and MONA EL-NAGGAR (26 Ocak 2011). "Protesters in Egypt Defy Ban as Government Cracks Down". NYTimes. 26 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  162. ^ "20 senior MB members arrested ahead of Friday protests". Al-Masry-Al-Youm. 28 Ocak 2011. 11 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  163. ^ "'Beginning of the end' for Egypt's Mubarak as son and wife flee". International Business Times. 26 Ocak 2011. 6 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2011. 
  164. ^ "Live:Egypt Unrest Day 5". BBC News. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  165. ^ Breaking News. Al Jazeera English. 29 Kasım 1:30 Egypt time
  166. ^ "Mubarak on TV Demands Cabinet Resignation". MSNBC. 18 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  167. ^ "Latest Updates on Protests in Egypt". thelede.blogs.nytimes.com. 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  168. ^ Al Jazeera English live broadcast, 15:24 UTC, 29 Ocak 2011
  169. ^ Al Jazeera English live broadcast, 16:00 UTC, 29 Ocak 2011
  170. ^ "Mubarak Orders State Subsidies". Al Jazeera English. 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  171. ^ "Live: Egypt Unrest". BBC News. 28 Ocak 2011. 29 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. Mubarak must step down. It is time for the military to intervene and save the country 
  172. ^ "Egypt protests - live updates (2.26pm)". The Guardian. 30 Ocak 2011. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  173. ^ Memmott, Mark (27 Ocak 2011). "ElBaradei Back In Egypt; Says It's Time For A New Government: The Two-Way". NPR. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  174. ^ Stewart, Phil. "ElBaradei urges U.S. to abandon Mubarak". Reuters. 3 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  175. ^ "Video - Breaking News Videos". CNN. 16 Temmuz 2010. 16 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  176. ^ (Arapça)"الجيش يدفع بتعزيزات اضافية وطائرات حربية تحلق فوق المتظاهرين في القاهرة". BBC Arabia. 30 Ocak 2011. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  177. ^ (Arapça)"لجنة وطنية لمفاوضة نظام مبارك". Aljazeera. 30 Ocak 2011. 7 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  178. ^ (Arapça)"الكنيسة بمنأى عن مظاهرات مصر". Al Jazeera. 27 Ocak 2011. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  179. ^ (Arapça)"خالد الصاوي يقود مظاهرة في ميدان التحرير". Elaph. 30 Ocak 2011. 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  180. ^ Kessler, Sarah. "Facebook & Twitter Both Blocked in Egypt". Mashable. 31 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  181. ^ Rao, Leena (27 Ocak 2011). "BlackBerry Internet Service Reportedly Blocked In Egypt". Techcrunch. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2011. 
  182. ^ a b c Cowie, James. "Egypt Leaves the Internet". Renesys. 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  183. ^ a b Kirk, Jeremy (28 Ocak 2011). "With Wired Internet Locked, Egypt Looks to the Sky". IDG News (via PC World). 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  184. ^ "Egypt: AP Confirms Government has Disrupted Internet Service". pomed.org. 21 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  185. ^ Kanalley, Craig (27 Ocak 2011). "Egypt's Internet Shut Down, According to Reports". The Huffington Post. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  186. ^ "Egyptian Internet Shut-Down Video" 2 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. renesys.com.
  187. ^ "Anonymous Internet Users Help Egypt Communicate". News.yahoo.com. 9 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  188. ^ "Recent events in Egypt". Blog.torproject.org. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  189. ^ "Egypt Without Internet". Cfnews13.com. 26 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  190. ^ Zmijewski, Earl (22 Şubat 1999). "Egypt's Net on Life Support - Renesys Blog". Renesys.com. 29 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  191. ^ Tay, Liz. "More trouble for Egypt when the lights flick back on". Itnews.com.au. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  192. ^ speak2tweet 29 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Twitter
    Translations of some calls are posted at alive in egypt 22 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  193. ^ "Egyptian Crisis: The Revolution Will Not Be Tweeted". 31 Ocak 2011. 5 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  194. ^ "Twitter". 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  195. ^ "Twitter Blocked in Egypt". 31 Ocak 2011. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  196. ^ Namatalla, Ahmed A. (16 Ocak 2011). "Egypt Stocks Drop Most in Six Weeks on Concern Tunisia Unrest Mayıs Spread". Bloomberg. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  197. ^ Salama, Vivian; Galal, Ola; Alexander, Caroline (28 Ocak 2011). "Mubarak Faces His Biggest Challenge Amid Nationwide Protests". Bloomberg. 23 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  198. ^ Kirkland, Stephen (28 Ocak 2011). "Oil Jumps, Stocks Retreat Amid Protests in Egypt". Bloomberg. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  199. ^ "Egypt Markets, Banks To Remain Closed Until Thursday - WSJ.com". Online.wsj.com. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. [ölü/kırık bağlantı]
  200. ^ Kadrolu yazar (30 Ocak 2011). "Arab League Head Wants Egypt Multi-Party Democracy". Reuters. 20 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  201. ^ Hendawi, Hamza; Michael, Maggie (31 Ocak 2011). "Egypt Protesters Clash for 2nd Day with Police". Associated Press. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  202. ^ Kadrolu yazar (28 Ocak 2011). "UN Warns Egypt of Rights Violations". Press TV. 7 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  203. ^ Agencies, News (20 Ocak 2011). "PM Netanyahu: Israel Will Monitor But Not Comment on Egypt Protests". Haaretz. 20 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2011. 
  204. ^ "Israel's Big Fears over a Post-Mubarak Egypt". Euronews. 31 Ocak 2011. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  205. ^ "Israel Urges World To Curb Criticism of Egypt's Mubarak". Haaretz. 31 Ocak 2011. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  206. ^ "Erdogan Tells Egypt's Mubarak He Should Listen to His People". Bloomberg. 1 Şubat 2011. 28 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  207. ^ "Turkish PM Backs Egypt Protesters". Al Jazeera. 1 Şubat 2011. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  208. ^ "Davutoğlu: Bunlar haklı taleplerdir". Milliyet. 30 Ocak 2011. 3 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  209. ^ Kadrolu yazar (30 Ocak 2011). "Iran Backs Egypt's 'Revolution of the Noble'". Agence France-Presse (via The Times of India). 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011. 
  210. ^ "Joint UK-France-Germany statement on Egypt". Number10.gov.uk. 28 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  211. ^ "Neck Clegg's comment to the BBC". The Guardian. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  212. ^ McCormack, John (28 Ocak 2011). "Obama's Statement on Egypt". The Weekly Standard. 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  213. ^ (kayıt gerekli) Landler, Mark (1 Şubat 2011). "Obama Urges Mubarak Not To Run Again". The New York Times. 30 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2011. 
  214. ^ "Journalists beaten, websites blocked amid protests in Egypt". Committee to Protect Journalists. 26 Ocak 2011. 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  215. ^ "Fresh Protests Erupt in Egypt — Middle East". Al Jazeera English. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2011. 
  216. ^ "Foreign governments, businesses begin evacuations from Egypt". CNN. 30 Ocak 2011. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2011. 
  217. ^ kitap No deposit 11513 & 2012 Mısır Genel Kitap

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta 2011 Mısır Devrimi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2011_Mısır_Devrimi&oldid=33314322" sayfasından alınmıştır