İçeriğe atla

2002 Denali depremi

Koordinatlar: 63°31′N 147°36′W / 63.51°K 147.6°B / 63.51; -147.6
Vikipedi, özgür ansiklopedi
2002 Denali depremi
UTC zamanı2002-11-03 22:12:41
Yerel tarih3 Kasım 2002 (2002-11-03)
Yerel saat13:12
Büyüklük7,9 Mw[1]
Derinlik42 km (26 mi)[2]
Merkez üs63°31′N 147°36′W / 63.51°K 147.6°B / 63.51; -147.6[1]
FayDenali Fay Hattı, Totschunda Fay Hattı
TürDoğrultu atımlı
Maks. şiddetIX (Çok yıkıcı)[3]
Maks. yer ivmesi0,66 g[4]
KayıplarBir kişi yaralandı[5]
$20–56 milyon zarar[3][5]
2002 Denali depremi sırasında fayın neden olduğu yüzey kırılmasının boyutu

2002 Denali depremi, 3 Kasım 22:12:41 UTC'de (Yerel Saatle 13:12) meydana geldi ve merkez üssü Denali Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi, Alaska, Amerika Birleşik Devletleri'nin 66 km DGD idi. 7.9 Mw büyüklüğündeki bu deprem, Amerika Birleşik Devletleri'nde 1965 Rat Adaları depreminden sonra 37 yılda kaydedilen en büyük depremdi. Şok, Alaska'nın iç kesimlerinde şimdiye kadar kaydedilen en güçlü şoktu.[6] Uzak konum nedeniyle, ölüm olmadı ve yalnızca bir yaralanma oldu.

Sığ derinliği nedeniyle, Seattle kadar uzakta hissedildi ve Teksas ve New Orleans'a kadar uzaktaki su kütlelerinde seşler oluşturdu.[7] Washington Eyaletinde bir gölde meydana gelen bir çalkantıda yaklaşık 20 yüzen ev hasar gördü.[7]

Tektonik durum

[değiştir | kaynağı değiştir]

Denali-Totschunda fayı, San Andreas Fay Hattı sistemine benzer ölçekte, büyük bir sağ yanal doğrultu atımlı sistemdir. Alaska'da doğudan batıya doğru hareket eden levha etkileşimleri, Pasifik ve Kuzey Amerika levhaları arasındaki bir transform fay, Kuzey Amerika levhasına Aleut Adaları hattı boyunca yıkıcı bir sınır haline gelme sürecinde olan bir Yakutat, Alaska mikrolevhası ile bir çarpışma bölgesine dönüşür. Denali-Totschunda fay sistemi, Yakutat mikrolevhası birikim barındıran yapılardan biridir.[8]

Deprem

[değiştir | kaynağı değiştir]

Öncü sarsıntılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

23 Ekim 2002'de Denali fayı üzerinde 6.7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Olayın artçı şokları, Denali fayı boyunca 45 km (28 mi) uzunluğunda bir fay kırılmasını ortaya çıkardı, ancak hava keşifleri bir yüzey kırığının yerini belirleyemedi. Bu kırılma ana şokun merkez üssünün 10 kilometre (6,2 mi) batısında kadar uzamaktadır. Sonuç olarak, bölgede çok sayıda küçük kar çığları ve kaya düşmeleri meydana geldi. 3 Kasım olayına yakın konumu ve ondan sadece 11 gün önce gerçekleşmesi nedeniyle bu deprem bir öncü deprem olarak kabul edilmektedir.[9] Bu ön şoktan hesaplanan stres aktarımı, Denali fayını ana şok merkez üssü konumunda kırılmaya yaklaştırdığını göstermektedir.[10]

Ana sarsıntı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ön sarsıntının 22 km (14 mi) doğusunda çekirdek oluşturan ilk kırılma, 3 Kasım'da, Denali fayının güneyinde daha önce bilinmeyen Susitna Buzulu bindirmesi olan bindirme fayı segmentindeydi.[8][9] Kopma daha sonra, geniş ve karmaşık bir geçiş bölgesinden Totschunda Fayına tekrar atlamadan önce 218 km (135 mi) daha ilerleyen ana Denali Fayı koluna sıçradı ve ardından 70 km (43 mi) bir fay düzlemi daha kırdı.[8] Toplam yüzey yırtılması yaklaşık 340 kilometre (211 mi) uzunluğunda oldu.

Susitna Buzulu üzerinde itme kuvveti, fay boyunca ortalama 14 metre (46 ft) yer değiştirme ile 4 metre (13 ft) zirve yaptı.[8] Denali fayındaki itme kuvveti, ortalama 53 metre (174 ft) kayma ile 88 metre (289 ft) ile zirve yaptı.[8] Küçük normal fayları içeren Denali fayı ile Totschunda fayı arasındaki geçiş zonu 27 metre (89 ft) yer değiştirmesi ile zirve yaparken, ana Totschunda fayı itme kuvveti, 21 metre (69 ft) zirve ile ortalama 15 metre (49 ft) kaydı.[8] Merkez üssünden 70 kilometre (43 mi) ve 200 kilometre (120 mi) uzaklıkta yüksek sismik momente sahip iki alan gözlemlendi.[8] Olay sırasında üç alt olay gözlemlendi: ilki potansiyel eş zamanlı Denali fayı kırılması ile Susitna Buzulu bindirmesi boyunca bir 7.2 M büyüklüğünde birincil bindirme olayıydı.[8] İkincisi, bir M 7.3 alt olay, Denali fayı boyunca kırılmış, üçüncü, son ve en büyük M 7.6 alt olay, maksimum yer değiştirmelerin 88 metre (289 ft) olduğu gözlemlenen Denali ve Totschunda fayları boyunca ikinci olayı geçtikten sonra devam etti.[8] Bu depremin toplam sismik momenti, 7.9 M büyüklüğüne karşılık gelir.[8]

Yırtılmanın olduğu en az 35 kilometre (22 mi) boyunca gerçekleşen yer hareketlerinden çıkarılan yerel süper kayma yayılımına dair kanıtlar vardır.[11]

Artçı sarsıntılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Artçı şoklar, öncelikle fayın yüzey yırtılmasının bulunduğu kısımlarında ortaya çıktı ve artçı şoklar genellikle çok sığ derinliklerle sınırlıydı.[8] Denali'nin güneyinde artçı sarsıntılar, Susitna Buzulu bindirmesinin çıkarımsal özellikleriyle eşleşiyor.[8] Pek çok artçı şok, aslında yakınlardaki, kırıldığı bilinmeyen faylar üzerindeydi ve sadece stres değişikliklerini barındırıyor olabilir.[8] Denali fayının kendisinde, beklenenden daha az ve daha küçük artçı sarsıntılar oldu, en büyüğü yalnızca 5,8 M büyüklüğünde idi.[8]

Deprem hasarı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Trans-Alaska Boru Hattı'nın fay üzerindeki hareketi karşılamak için inşaat sırasında kasıtlı ofsetleri gösteren görünümü
Tok Cut-Off 23 fit (7 m)

Geniş bir alanda küçük çaplı hasar rapor edildi, ancak ciddi hasarın tek örneği, fay hattı ile kesişen otoyollarda ve Northway Havalimanı gibi sıvılaşmaya maruz kalan alanlarda görüldü.[12] Birkaç köprü hasar gördü, ancak hiçbiri trafiğe kapatılacak kadar ciddi değildi.

Fay kırılmasının yakınında yaşayanların genel olarak kendi kendine yeterliliği nedeniyle, çok az cankurtaran ihtiyacı görüldü. Bölgede yaşayan insanlar özel kuyulardan su alma, evlerini ısıtma ve yemeklerini gazlı ocaklar ve sobalarla pişirme ve bireysel foseptik sistemlerini sürdürme eğilimindedir.[12]

Trans-Alaska Boru Hattı Sistemi kırılma hattından geçiyordu; boru hattı desteklerde küçük hasar gördü. Bu konumdaki boru hattı, Denali Fayı üzerindeki büyük harekete dayanacak şekilde kirişler boyunca yanal olarak hareket edecek şekilde tasarlandığından, petrol sızıntısı olmamıştır.[13] Boru hattı, denetim yapılması için üç gün süreyle kapatıldı, ancak daha sonra yeniden açıldı.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b ISC (2016), ISC-GEM Global Instrumental Earthquake Catalogue (1900–2012), Version 3.0 (İngilizce), International Seismological Centre, 25 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Şubat 2023 
  2. ^ "M 7.9 - 75 km East of Cantwell, Alaska". 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ a b National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS) (1972), Significant Earthquake Database (Data Set) (İngilizce), National Geophysical Data Center, NOAA, doi:10.7289/V5TD9V7K, 11 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Şubat 2023 
  4. ^ "USGS ShakeMap Analysis". 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023. 
  5. ^ a b USGS (4 Eylül 2009), PAGER-CAT Earthquake Catalog, Version 2008_06.1 (İngilizce), United States Geological Survey, 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  6. ^ Fuis, Gary S.; Wald, Lisa A. (5 Şubat 2003). "Fact Sheet 014-03: Rupture in South-Central Alaska—The Denali Fault Earthquake of 2002" (İngilizce). U.S. Geological Survey. 15 Eylül 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2008. 
  7. ^ a b Ruppert, N. (2008). "M 7.9 Denali Fault earthquake of November 3, 2002". Alaska Earthquake Information Center (İngilizce). 17 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2014. 
  8. ^ a b c d e f g h i j k l m n Eberhart-Phillips, Donna; Haeussler, Peter J.; Freymueller, Jeffrey T.; Frankel, Arthur D.; Rubin, Charles M.; Craw, Patricia; Ratchkovski, Natalia A.; Anderson, Greg; Carver, Gary A.; Crone, Anthony J.; Dawson, Timothy E. (16 Mayıs 2003). "The 2002 Denali Fault Earthquake, Alaska: A Large Magnitude, Slip-Partitioned Event". Science (İngilizce). 300 (5622): 1113-1118. Bibcode:2003Sci...300.1113E. doi:10.1126/science.1082703. ISSN 0036-8075. PMID 12750512. 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023. 
  9. ^ a b Crone, A.J.; Personius, S.F.; Craw, P.A.; Haeussler, P.J.; Staft, L.A. (2005). "The Susitna Glacier Thrust Fault: Characteristics of Surface Ruptures on the Fault that Initiated the 2002 Denali Fault Earthquake". Bulletin of the Seismological Society of America (İngilizce). 94 (6B): S5-S22. doi:10.1785/0120040619. 
  10. ^ Anderson, G.; Ji, C. (2003). "Static stress transfer during the 2002 Nenana Mountain-Denali Fault, Alaska, earthquake sequence". Geophysical Research Letters (İngilizce). 30 (6): 1310. Bibcode:2003GeoRL..30.1310A. doi:10.1029/2002GL016724. 
  11. ^ Dunham, E. M.; Archuleta, R. J. (2004), "Evidence for a Supershear Transient during the 2002 Denali Fault Earthquake", Bulletin of the Seismological Society of America (İngilizce), 94 (6B), ss. 256-268, Bibcode:2004BuSSA..94S.256D, doi:10.1785/0120040616, 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 16 Şubat 2023 
  12. ^ a b Mark Yashinsky, (Ed.) (2004). Denali, Alaska, Earthquake of November 3, 2002. Reston, VA: ASCE, TCLEE. ISBN 9780784407479. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ Sorensen, S.P. and Meyer, K.J.: Effect of the Denali Fault Rupture on the Trans-Alaska Pipeline 14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Sixth U.S. Conference and Workshop on Lifeline Earthquake Engineering, ASCE, August 2003.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=2002_Denali_depremi&oldid=30986059" sayfasından alınmıştır