1989 Büyük Bulgaristan Göçü
| Zorunlu Göç | |
|---|---|
| Yeniden Canlanma Süreci'nin bir parçası | |
| Bölge | Bulgaristan |
| Tarih | Mayıs – Ağustos veya Aralık 1989[Not 1][1] |
| Hedef | Pomaklar (kurbanların %90'ı Bulgaristan Türkleri idi)[1] |
Saldırı türü | Zulüm, Etnik temizlik, Tehcir |
| Kurbanlar | 310.000[Not 2] -400.000[Not 3][1] |
| İşleyenler | Bulgaristan Halk Cumhuriyeti, Bulgar Komünist Partisi |
| Sebep | Türk karşıtlığı, İslamofobi, Bulgarlaştırma |
"1989 göçü" veya "Büyük Göç" olarak da bilinen, resmi adıyla "Büyük Gezi" (Bulgarca: Голямата екскурзия, romanizasyonu: Goliamata Ekskurziya), Bulgaristan Müslümanlarına karşı Bulgaristan Halk Cumhuriyeti'nin komünist hükûmeti tarafından 1989 yılında yapılan etnik temizlik idi. Mayıs ve Ağustos 1989 arasında Bulgaristan Müslümanlarından ve Bulgaristan Türklerinden 360.000 sınırı geçerek Türkiye'ye geçti.[2] Aralık 1989 sonlarında, Bulgar Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri Todor Jivkov'un istifasından bir ay sonra, yeni hükûmetin Bulgaristan Müslümanlarının ve Türklerinin haklarını geri verme sözü vermesiyle "Büyük Gezi" gerçek anlamda sona erdi.[3] 1990 yılı sonuna gelindiğinde Bulgaristan Müslümanları ve Türklerinden 150.000 civarında kişi yurt dışından dönmüştü.[4]
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Bulgaristan
[değiştir | kaynağı değiştir]2012 yılında Bulgaristan parlamentosu "Büyük Gezi"yi resmi olarak etnik temizlik olarak tanıdı ve sorumluların yargılanması çağrısında bulundu.[3] Fakat bu deklarasyon bilim insanları tarafından büyük ölçüde göz ardı edilmiş[5] ve bugüne kadar etnik temizliği Bulgaristan resmi makamları resmi olarak anmamış ve faillerinden hiç kimse hakkında suç duyurusunda bulunmamıştır. Fakat artık ölen Todor Jivkov Bulgaristan resmi yetkilileri tarafından doğum yıl dönümlerinde sık sık anılmış, örneğin, eski başbakan Boyko Borisov ondan "Bulgar Ulusunun Büyük Babası" olarak bahsetmiştir.[6]
Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de bile bu konuda çok az yazı yayımlanmıştır. Şimdiye dek yayımlanan kitaplar öncelikle sınır dışı edilenlerin bireysel anlatımlarıyla ilgilidir ve bunlar genellikle sınırlı sayıda basılmıştır.[7]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sınır dışı etmeler 22 Ağustos 1989'da resmen sona erdi, fakat Todor Jivkov'un rejimi Jivkov'un iktidardan uzaklaştırıldığı aynı yılın 10 Kasım'ına kadar devam etti. Sonraki Petır Mladenov hükümeti aynı yıl 29 Aralık'ta Bulgaristan Müslümanlarına ve Bulgaristan Türklerine yönelik zorla asimilasyon politikalarını tersine çevirdi.
- ^ 30 Mayıs-22 Ağustos 1989 tarihleri arasında 310.000-322.000 Türk ve Müslüman Bulgaristan'dan Türkiye'ye sınır dışı edildi.
- ^ Sınır dışı edilenlerin daha sonra sürgünde kendilerine katılan aile üyeleri de dahil edildiğinde, "Büyük Gezi" mağdurlarının toplam sayısı 360.000 kişiye ulaşır, fakat bazı bilim insanları bu ikinci sayının gerçekte 400.000 kişiye yakın olduğunu tahmin etmektedir. Daha sonra daha fazla Türk ve Müslüman ayrımcılığa maruz kalarak ülkeden kaçmaya devam etmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Kamusella 2019, ss. 1.
- ^ Caucaso, Osservatorio Balcani e. "The "Big Excursion" of Bulgarian Turks". OBC Transeuropa (İtalyanca). 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.
- ^ a b Tomasz Kamusella (25 Şubat 2019). "Words matter. Bulgaria and the 30th anniversary of the largest ethnic cleansing in cold war Europe". 15 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2023.
- ^ "Защо българските турци се завръщат в началото на 90-те години на ХХ в". 20 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2024.
- ^ Kamusella 2020, ss. 2.
- ^ Tomasz Kamusella (25 Şubat 2019). "Bulgaria: an unlikely personality cult". 7 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2018.
- ^ Kamusella 2020, ss. 10.