1980 Azor Adaları depremi
  | |
| UTC zamanı | 1980-01-01 16:42:42 |
|---|---|
| Yerel tarih | 1 Ocak 1980 |
| Yerel saat | 15:43:39 (UTC-01.00) |
| Büyüklük | 7.2 Richter |
| Derinlik | 10 km |
| Merkez üs | 38°49′N 27°47′W / 38.81°K 27.78°B |
| Maks. şiddet | VIII (Yıkıcı) - IX (Çok yıkıcı) |
| Tsunami | Angra do Heroismo'da küçük bir tsunami kaydedildi |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler |  Portekiz Azor Adaları |
| Kayıplar | 61 ölü 400'den fazla yaralı |
1980 Azor Adaları depremi, 1 Ocak 1980 günü Azor Adaları'nı vuran bir depremdi. Deprem sonucu 61 kişi öldü, 400'den fazla kişi yaralandı ve Terceira ile São Jorge adalarında ciddi hasar meydana geldi. Richter ölçeğine göre 7.2 büyüklüğünde olan depremde Pico ve Faial adalarında da hasar meydana geldi. Deprem, Azor Adaları'nda meydana gelen diğer depremlerde olduğu gibi bir doğrultu atımlı fayda meydana gelmişti.
Deprem nedeniyle dönemin Portekiz başkanı António Ramalho Eanes üç günlük ulusal yas ilan etti. Portekiz Hava Kuvvetleri tarafından başlatılan yardım çalışmalarına daha sonra hükûmet destekli kuruluşlar da katıldı.
Jeoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem, 1950'den beri adalarda meydana gelen en büyük depremdi.[1]
Volkanik kökenli olan Azor Adaları, Orta Atlantik Sırtı'nın doğusundaki tektonik olarak karmaşık bir bölgede bulunur. Avrasya ile Afrika levhalarının sınırına yakın olsalar da genellikle kendi küçük levhalarına sahip oldukları kabul edilir.[2] Bu deprem ise kuzeybatı-güneydoğu doğrultusundaki bir doğrultu atım fayındaki bir hareketten kaynaklanmıştır.[2]
Depremin artçı şokları sona erdikten sonra araştırmalar yapıldı ve depreme ilişkin odak mekanizması çözüldü. Depremdeki şokların hareketi daha önce Azor Adaları'nda meydana gelen diğer depremlerle benzerlik göstermekteydi. Bu depremlerde, sağ yanal fay kaymasını gören bilim insanları, birleşik düğüm düzleminin sorumlu olduğunu bulmuşlardı.[3] Bu bölgedeki tüm kırılmalar doğrultu atım kökenlidir ve nispeten büyük bir boyutta meydana gelir.[4] Bu araştırmalar nedeniyle, Azor Adaları'ndaki volkanik etkinliğin depremsel hareketlilik tarafından kontrol edildiği düşünülmektedir.[3]
Meydana gelen zararlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Deprem Azor Adaları'nı Richter ölçeğine göre 7.2 olan bir büyüklükle vurdu.[5] Üç ayrı adada (Terceira, São Jorge ve Graciosa) kayda değer ölçüde zarara yol açan[5] depremde pek çok bina hasar gördü.[6] Bölgeden verilen haberlere göre Terceira adasındaki evlerin yaklaşık %70'i tamamen yıkıldı, bunların arasında adanın o dönemki başkenti Angra do Heroísmo'nun tarihî merkezi de vardı.[1] Kiliseler gibi halka hizmet veren binalar genellikle depremi zarar görmeden atlattı, buna rağmen bir kısmının da çöktüğü bildirildi.[1] Elektrik ve su bazı bölgelerde kesildi.[1]
İlk açıklanan ölü sayısı 52 idi,[6] bu daha sonra 61'e yükseltildi.[2] İlk başta 300 olarak açıklanan[7] yaralı sayısı da daha sonra 400'den fazla kişiye yükseltildi.[5] En az 20 bin kişi deprem sonucu evsiz kaldı.[8] Pico ve Faial adalarında da küçük miktarda hasar meydana geldi.[1]
Lajes Hava Üssü'nde depremden kaynaklanan herhangi bir ölüm veya zarar bildirilmedi.[1]
Tepkiler ve yardım çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Lajes'te bulunan ABD askerleri yardım çalışmalarına yardım etti,[1] 150 aileye üste barınak sağladı.[9] Portekiz Hava Kuvvetleri depremzedelere yardım sağladı, João Coutinho türü bir korvet de adalara tıbbi yardım taşıdı. Başkan António Ramalho Eanes tıbbi yardım personeli ve battaniye gibi yardım malzemeleriyle birlikte uçakla adalara gitti.[1] Polis ve gönüllü itfaiyecilerden oluşan yerel görevliler yardım malzemelerinin kolaylıkla taşınabilmesi için yolları temizledi. Bununla birlikte, enkazda depremden kurtulanlar için arama-kurtarma çalışmaları başlatıldı.[1] Kısa bir süre sonra evsiz kalan 200 aile için çadırlar kuruldu. People to People projesi tarafından da 100 adet çadır gönderildi.[9]
Başkan Eanes depremin ardından üç günlük ulusal yas ilan etti.[1] Depremden sonra bölgeye on dokuz adet sismograf yerleştirildi. On biri sismik aktiviteyi izlemek için kullanılan sismografların sekizi aynı zamanda jeotermal veriler de sağlamaktadır.[10]
Deprem, pek çok kişiyi bölgeyi terk edip Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmek zorunda bıraktı. Bu deprem, pek çok ada sakinini göçe zorlayan bir doğal felaket dizisi sırasında gerçekleşti. 1975'te 8000, 1981'de ise 2500 kişi adayı terk etti.[8]
Analiz ve günümüzdeki durum
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha sonra yapılan bazı araştırmalar depremin zarara yol açmasını sağlayan etkenleri ortaya çıkardı. A. Malheiro (2006), depremin verdiği zarardan beş ana etkeni sorumlu tuttu. Depremden en çok zarar gören binalar, fay hattının yakınına ve sağlam olmayan toprağın üzerine yapılmıştı. Bu binalar kötü biçimde yapılmışlardı ve ilgili yasadaki kriterleri karşılamıyorlardı.[11]
Günümüzde Azor Adaları bölgesindeki faylar aktif olup deprem ve toprak kayması riski sürmektedir.[11]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g h i j "Earthquakes devastates Azores Island". Western Newspapers Inc. 2 Ocak 1980. 20 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2009.
- ^ a b c Borges, J.F., Bezzeghoud, M., Buforn, E., Pro, C. & Fitas, A. 2007. "The 1980, 1997 and 1998 Azores earthquakes and some seismo-tectonic implications", Tectonophysics, 435, 37-54. [1]
- ^ a b Hirn, A.; Haessler, H.; Trong, P.Hoang; Wittlinger, G.; Victor, L. A. Mendes (Temmuz 1980). "Aftershock sequence of the January 1, 1980, earthquake and present-day tectonics in the Azores". Geophysical Research Letters. 7 (7). ABD Jeofizik Birliği. ss. 501-504. doi:10.1029/GL007i007p00501.
- ^ Udías, Agustín; Buforn, Elisa (1990). "Regional stresses along the Eurasia-Africa plate boundary derived from focal mechanisms of large earthquakes". Pure and Applied Geophysics. 136 (4). Birkhäuser Basel. ss. 433-448. doi:10.1007/BF00878580.
- ^ a b c "Today in Earthquake History: January 1". ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu. 18 Şubat 2009. 12 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2009.
- ^ a b "Quake Hits Azores Islands; at Least 52 Die, 300 Hurt". Los Angeles Times. Eddy Hartenstein. 2 Ocak 1980. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2009.
- ^ "Earthquake Kills 52 in the Azores". The New York Times. Arthur Ochs Sulzberger, Jr. 2 Ocak 1980. 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2009.
- ^ a b Azores' Exiles Forsake U.S. And Go Home". The New York Times (Arthur Ochs Sulzberger, Jr.). 3 Ekim 1982
- ^ a b "Lajes Field History - Humanitarian Efforts, 1980s and 1990s". Lajes Hava Üssü. 22 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2009.
- ^ Lee, Kan; Hung, William (2003). International handbook of earthquake and engineering seismology, Part 2. International Association of Seismology and Physics of the Earth's Interior's, sf. 1415.
- ^ a b Malheiro, A. (Ağustos 2006). "Geological hazards in the Azores archipelago: Volcanic terrain instability and human vulnerability". Journal of Volcanology & Geothermal Research. 156 (1-2).
- Genel
- Lee, Kan; Hung, William (2003). International handbook of earthquake and engineering seismology, Part 2. International Association of Seismology and Physics of the Earth's Interior's.
- Silva, M (2005). Caracterização da sismicidade histórica dos Açores com base na reinterpretação de dados de macrossísmica: contribuição para avaliação do risco sísmico nas ilhas do Grupo Central (Portekizce). Ponta Delgada: University of the Azores, Departamento de Geociências. ss. sf. 146.
- Madeira, J. (1992). "O regime tectónico nos Açores". C.S. Oliveira, A.R. Lucas and J.H. Guedes (Ed.). Monografia 10 anos após o sismo dos Açores de 1 de Janeiro de 1980 (Portekizce). 1. Secretaria Regional da Habitação e Obras Públicas (Terceira); Laboratório Nacional de Engenharia Civil (Lisbon). ss. sf. 163-174.
- CVARG (2010). "Sismo de 1 de Janeiro de 1980". Centro de Vulcanologia e Availação de Riscos Geológicos. 13 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2011.