1905 Edirne Yangını
| Edirne Yangını | |
|---|---|
 Yangın sonrası Kaleiçi Foto: B. Vafiadis koleksiyon: M. Edip Ağaoğulları | |
| Tarih | 2 Eylül 1905 |
| Konum | Kaleiçi, Edirne, Osmanlı İmparatorluğu |
| Neden | Yangın |
1905 Edirne Yangını, 2 Eylül 1905 (Rumi: 20 Ağustos 1321) de Edirne'nin Kaleiçi Semtinde çıkan büyük yangındır.
Yangında yaklaşık 1270 konut, 4 cami, 1 tekke, Katolik Bulgar, Ortodoks Bulgar ve Fransız Surde Şarite okullarıyla birlikte 7 okul, 6 kilise, 13 havra, 55 mağaza, 33 meyhane, 4 eczane, 1 karakol, 210 dükkân, 16 kahvehane, 200 iş yeri, 4 bağ evi, 1 basım evi, 1 lokanta, 1 kıraathane, 2 at değirmeni, 1 hamam, 28 ahır, 13 fırın, 12 oda, 2 han olmak üzere yaklaşık 1687 yapı kullanılamaz hale gelmiştir.[1] O günkü parayla oluşan hasarın 500,000 lira civarında olduğu tahmin edilmektedir.[1]
Kaleiçi'ndeki iki katlı ahşap evlerin hemen hemen hepsinin önünde kepenk bulunuyordu. Sokaklar o kadar dardı ki yan yana 2 araba geçemiyordu. Karşılıklı iki evin balkon çıkıntıları birbirine değecek kadar yakındı. Burada yaşayan komşular balkondan birbirine çay, kahve ikram ederdi. Karşılıklı ve yan evler arasında yatıp kalkan köprücükler vardı. Hiç sokağa inmeden bu köprücükler aracılığı ile bir evden diğerine kolaylıkla geçilebiliyordu.[2]
Şiddetli kuzey rüzgarı, yapıların eski ve ahşap oluşu, sokakların dar olması nedeni ile yangın kontrol altına alınamamıştır. Yangından Kaleiçi, Tahtakale, Manyas Kafeskapı, Alipaşa Çarşısı'nın arkası, Darülhadis Camii civarı ve Zindanaltı semtleri etkilenmiştir.
16 saat süren yangının sonrasında açıkta kalan ailelerin diğer semtlere yerleştirilmesi ve gereksinimlerinin giderilmesi için vakıflar muhasebecisi Şevki Bey, matbaa müdürü Şevket Bey, belediye reisi Hamdi Bey merkez kaymakamı Salih Bey, jandarma seyyar taburundan Haci Ali, polis komiseri Şevki ve Edirne'nin önde gelenlerinden Hacı İstefan, Halfun, Estepan, Esvetku Efendilerden oluşan bir komisyon kurulmuştur.
Yangının Topkapı Hamamı civarında Demirci Ohannes'in evinden başladığı saptanmış; evin de kısa süre önce sigorta ettirilmiş olduğunun öğrenilmesi sonucu kasıt olup olmadığını araştırmak için soruşturma açılmıştır.[1]
Kaleiçi'nde evleri yanan Rumların büyük çoğunluğu Büyükada ve Heybeliada’ya göç etti.[2]
Bu yangından sonra kullanılamaz hale gelen 13 havranın yerine Musevi Cemaatinin ibadetlerini yerine getirebilmesi için II. Abdülhamit’in 6 Ocak 1906 tarihli fermanı ile “Büyük Sinagog”'un yapılmasına karar verildi.[3] Avrupa'daki en büyük, dünyada ise üçüncü büyük olan sinagog, Fransız mimar ve mühendis France Depré tarafından yapılmış ve 1907 yılında tamamlanarak ibadete açılmıştır.[4]
Fotoğrafçı Dimitri Michailides'in Edirne Yunan Derneği'ne bağışladığı kapsamlı bir Edirne fotoğrafı koleksiyonu da aynı yangında yitmiştir.[5] Sinagog ve yeşiva'lardaki çok değerli antika Sefer Tora'lar ile Behmoras ve Geronların tarihi kütüphaneleri, benzersiz yapıtlarla birlikte yangında kül olmuştur.[6][7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "1283 sayılı 25 Ağustos 1321 tarihli Edirne gazetesi, Erişim tarihi:1 Mayıs 2016". 23 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
- ^ a b Soyyanmaz, İ. Hakkı Tulumbacılar ve Edirne Tulumbacıları 2002 Edirne
- ^ Baran, Salih. "Vakıflar "hoşgörüyü" yeniden inşa etti". aa.com.tr. Anadolu Ajansı web sitesi, 24 Mart 2015. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
- ^ Testado, Justine. "Great Synagogue of Edirne in Turkey, Europe's third largest synagogue, reopens after five-year restoration". Archinet News, 26 Mart 2015. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016.
- ^ Öztuncay, Photographers of Constantinople, vol.1, p.322
- ^ B., Semah (Kasım-Aralık 1924). "50 ans avant a Andrinople". Hamenora. ss. 318-319.
- ^ Güleryüz, Naim A. (2014). Edirne Yahudileri. İstanbul: Gözlem. s. 43. ISBN 978-9944-994-69-9.