Şeyh Ahmed

Şeyh Ahmed, Altın Orda Devleti'nin 1481-1502 yılları arasında hüküm süren son hanı.

Hanlığı

1492'de hanlık tahtına oturan Şeyh Ahmed hakimiyeti süresince Kırım-Moskova ittifakına karşı mücadele etti.

1498-1499 kışından beri zorlu geçen kış mevsimleri, ordusu atlılara dayalı Altınordu odaklı siyasi gelişmeler Karadeniz kuzeyindeki durumu ciddi anlamda etkiledi. Nitekim, Altınordu Hanı Şeyh Ahmed, Akkerman civarını yurtluk olarak kullanma talebinin Osmanlı İmparatorluğu tarafından reddedilmesi üzerine, yeniden eski müttefiki Litvanya'yla yakınlaştı. 1500-1501 dönemindeki elçi teatileri sonucunda Altınordu arzu ettiği sonucu alamazken, ülkesi Kırım akınları nedeniyle büyük tahribata uğrayan ve doğuda (Kırım Hanlığı'nın müttefiki) Moskova'nın 1500 yılında başlattığı savaşta yenilgilerle karşılaşan Litvanya Büyük Dükü Alexander en azından güney cephesinde barışı sağlama ümidiyle 27 Kasım 1500'de Kiev Voyvodası Dimitri Putyatiç'i Mengli Giray'ın huzuruna gönderdiyse de, olumlu yanıt alamadı.

11 Ocak 1501'de Altınordu Hanı Şeyh Ahmed, Litvanya ve Lehistan'a gönderdiği elçilik heyetiyle Osmanlı/Kırım-Moskova ittifakına karşı ittifak önerdiyse de, o da amacına ulaşamadı ve Kırım kuzeyindeki bozkıra yerleşmekle yetindi.

Altınordu-Litvanya/Lehistan yakınlaşmasından ve kuzeyindeki Altınordu askerî tehdidinden endişe duyan Mengli Giray 1501 ilkbaharında Lehistan Kralı Johan Albert'e elçi gönderdiyse de, 11 Haziran 1501'de Leh kralının ölümüyle bu girişim de sonuçsuz kaldı.

Bütün bu diplomatik girişimlerin sonuçsuz kalması ya da başarısız olması sonrasında sahada askeri çarpışmalar hız kazandı. 4 Kasım 1501'de Moskova ordusu Litvanya ordusunu Mstsislaw'da büyük bir yenilgiye uğrattı. Eşzamanlı olarak Kırım ordusu Litvanya toprakları üzerinden Lehistan'a kadar uzanarak Sandomierz Voyvodalığının topraklarını yağmaladı. Altınordu ise Moskova'ya bağlı Novhorod-Siverskyi ve Rylsk'yı ele geçirdi. Bu başarılarına güvenerek kışlamak için Litvanya'dan Kiev'i talep eden Şeyh Ahmed red yanıtı alınca, Kaniv'e yerleşti. Bununla birlikte, yine çok sert geçen 1501/1502 kışı Altınordu'nun büyük insan ve at kaybına yolaçtı.^[1] 1502 ilkbaharında Kırım üzerine yürümek isteyen Şeyh Ahmed, yıpranmış ordusunun büyük bölümünün (ve eşinin) Kırım Hanı Mengli Giray'ın safına geçmesiyle karşı karşıya kaldı. Ordusunun kalan kısmının Kırım ordusuna yenilmesinin ardından, Litvanya'ya sığınmasıyla^[2] Altınordu tarihe karıştı.^[3]

Esareti

Kaynakça

^ "The Routledge Handbook of the Mongols and Central-Eastern Europe", haz. Alexander V. Maiorov & Roman Hautala, Routledge, (2021), s.378-379
^ "History of the Mongols from the 9th to the 19th Century", Henry Hoyle Howorth, Longmans, Green, and Co. (1880), OCLC 49793717, c.2, s.346
^ "The Crimean Khanate and Poland-Lithuania", Dariusz Kołodziejczyk, Brill, Leiden/Boston (2011), s.26-27

[1] "The Routledge Handbook of the Mongols and Central-Eastern Europe", haz. Alexander V. Maiorov & Roman Hautala, Routledge, (2021), s.378-379

[2] "History of the Mongols from the 9th to the 19th Century", Henry Hoyle Howorth, Longmans, Green, and Co. (1880), OCLC 49793717, c.2, s.346

[3] "The Crimean Khanate and Poland-Lithuania", Dariusz Kołodziejczyk, Brill, Leiden/Boston (2011), s.26-27

[1]

[2]

[3]