İçeriğe atla

Şevket Aziz Kansu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Şevket Aziz Kansu
Doğum1904
Edirne
Ölüm10 Nisan 1983
Ankara
Defin yeriCebeci Asri Mezarlığı, Ankara
MilliyetTürk
EğitimDarülfünun Tıp Fakültesi
Mezun olduğu okul(lar)Sorbonne Üniversitesi Yüksek Etüdler Okulu Broca Antropoloji Laboratuvarı
MeslekTıp doktoru, Bilim insanı, Akademisyen, Üniversite idarecisi
Akraba(lar)Nafi Atuf Kansu (kardeşi)
Ceyhun Atuf Kansu (yeğeni)

Şevket Aziz Kansu (1903, Edirne, Türkiye - 10 Nisan 1983, Ankara), Türk, tıp doktoru, antropolog, akademisyen, üniversite idarecisi.

Antropoloji biliminin Türkiye’deki kurumsallaşma sürecine katkı sağlamış bir biliminsanıdır.[1] 1946 yılında yeniden yapılandırılıp kurulan Ankara Üniversitesi'nin kurucu rektörü oldu. 1962 -1973 arasında Türk Tarih Kurumu başkanlığını üstlendi.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1903 yılında Edirne’de doğdu. Babası doktor Aziz Emin Bey, annesi Emine Hanım'dır. Dört çocuklu ailenin en küçük çocuğu idi. İlk öğrenimini takiben Edirne Idadisi (Edirne Lisesi)'ni bitirdi. İstanbul'da Darülfünun Tıp Fakültesi'nde tıp öğrenimi gördü. 1923 yılında bu okuldan mezun oldu.

Tıp mektebi hastanesi ve Gülhane hastanesinde stajını tamamladıktan sonra, o zaman her tıp doktoru olmak için gerekli olan iki yıllık mecburi hizmetini tamamlamak için Ankara’nın Balâ ilçesinde hükûmet tabibi olarak görev yaptı. 1924-1926 yılları arasında Darülfünun Tıp Fakültesine iç hastalıkları kliniğinde asistanlık yaptı.

Asistanlığı sırasında daha önce Cumhuriyetin Avrupa'da yüksek eğitim için açtığı ilk yarışma sınavını kazanarak Fransa'ya gitti. 1927-1929 yılları arasında Paris'e Tıp ve Antropoloji ihtisası yaptı. Sorbonne Üniversitesi Yüksek Etüdler Okulu Broca Antropoloji Laboratuvarında George Papillaut'nın yanında çalıştı ve Yeni Kaledonyalı ve Afrikalıların kafataslarını inceleyerek hazırladığı tezle Antropoloji okulundan diploma (Diplome des Sciences Anthropologique) aldı. Tezi, Revue anthropologique adlı derginin1929 yılı Nisan-Haziran sayısında Neo-Kaledonyalılar ve Afrikalı Zenciler Üzerine Morfolojik Çalışma başlıklı bir makale olarak yayımlandı.[2] Türkiye'ye döndükten sonraki Anadolu topraklarının paleo-etnolojisi üzerine çalıştı; uluslararası dergilerdeki yazılarıyla Türkler'e atfedilen “sarı ırk” ve “mongol” söylemini Batı literatüründen sildi.[2]

Türkiye'ye dönüşünde önce I. sınıf iç hastalıkları uzmanı oldu. Ancak 1929 yılında Darülfünun Tıp Fakültesi'nde açılan bir sınavla Antropoloji doçenti ünvanını aldı. Ankara'da 2-11 Temmuz 1932 tarihleri arasında toplanan birinci Türk Tarih Kongresinde bir bildiri sundu. Bildirisinde Yeni Kaledonyalı, Afrika zencisi, Neolitik adam, Fransız ve Türk insanının kafaları üzerinde yaptığı incelemeleri özetledi. O devirde Batı’da, kimi antropolojik çevrelerde Türk insanı az gelişmiş ya da yarı gelişmiş olarak niteleniyordu. Şevket Aziz Kansu, Türk insanının gelişmişlik açısından Fransız insanından farklı olmadığını kanıtlayan ölçümleri sundu. Çok ilgi gören sunumunun ardından Atatürk tarafından Türk Tarih Kurumu asıl üyeliğine seçildi. 1934 yılında profesör ünvanını aldı.

2252 sayılı kanunla 1933 yapılan Üniversite Reformu ile İstanbul Darülfünun lağvedilp kadrosu yeni kurulan İstanbul Fen Fakültesi'ne nakil edilmiştir. Kansu, 1935 yılında Atatürk'ün isteği üzerine Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji Profesörü olarak getirildi. 1937 yılındaki 2. Türk Tarih Kongresi'nde iki bildiri sundu. Anadolu'nun Proto-Türkler tarafından ön tarihten beri iskân edildiğini iddia etti. Ertesi yıl "Antropoloji Dersleri I – Beşer paleontolojisi ve prehistorya malûmatı" başlıklı ders kitabını yayımladı. Bu kitap, Türkiye’de ilk antropoloji ders kitabıdır.[2]

1937 yılında Bükreş'te gerçekleşen 17. Uluslararası Antropoloji ve Ön-Tarih Arkeoloji Kongresi’nde bir sonraki kongrenin Türkiye'de gerçekleşmesine karar verilince kurulan hazırlık komitesinin genel sekreterliğini Türk Tarih Kurumu genel sekreteri Muzaffer Göker ile birlikte üstlendi. Bu kongre için Şevket Aziz Kansu, Türk Antropoloji Enstitüsü’nün tarihçesini hazırladı. Ancak 1 Eylül 1939'da başlayan II. Dünya Savaşı sebebiyle kongre gerçekleştirilemedi.

Kansu, 1942-1944 yılları arasında fakülte dekanı olarak görev yaptı. 1943 yılındaki 3. Tarih Kongresi'nde "İnsan ve medeniyet tekâmül tarihinde Anadolu’nun yeri" başlıklı bir bildiri sundu. Eugène Pittard'ın neolitik uygarlığın Avrupa'ya Karadeniz’in kuzeyinden ve Anadolu üzerinden Avrupa'ya ulaştığına dair görüşlerini destekleyen bulgular sundu.[2] 1944 yılında Ordinaryüs profesör ünvanı aldı.

Kansu, 1946 yılında çıkarılan 4936 sayılı kanun ile yeniden yapılandırılıp kurulan Ankara Üniversitesi'nin ilk rektörü olarak seçildi. 1948 yılında Pertev Naili Boratav, Behice Boran ve Niyazi Berkes’in tasfiye edildiği “solcu profesörler" olayında onlara sahip çıktığı gerekçesiyle yıpratılınca bu görevden ayrılmak zorunda kaldı.[3] Rektörlükten ayrıldıktan sonra alanıyla ilgili çalışmalara ağırlık verdi ve birçok arkeolojik çalışmayı yürüttü.[3] 28 Nisan 1962 - 21 Nisan 1973 tarihleri arasında Türk Tarih Kurumu Başkanlığında bulundu. 1973 yılında yaş haddinden emekli oldu.

Şevket Aziz Kansu 10 Nisan 1983 Ankara'da hayatını kaybetmiştir.

Eserleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şevket Aziz Kansu'nun eserleri şu şekildedir:[4]

Kitaplar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1938 - Antropoloji Dersleri
  • 1937 - Antropometri Tetkikleri Rehberi,
  • 1938 - Prehistorya araştırmaları Rehberi,
  • 1940 - Etiyokuşu Hafriyat raporu
  • 1940 - Türk Antropoloji Enstitüsü Tarihçesi
  • 1946 - Doğunun Prehistoryası (çev.),
  • 1947 - İnsanlığın Kaynakları ve ilk Medeniyetler,
  • 1950 - Avrupa'nın İskân Tarihi (çev.),
  • 1977 - Rassengeschichte der Türkei.

Makaleler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Bilici, Ziya Kenan (2 Mart 2021). "Şevket Aziz Kansu (1903-1983)". Atatürk Ansiklopedisi. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2023. 
  2. ^ a b c d Toprak, Zafer (Mart 2011). "Dolikosefalden Brakisefale Türk Irkı". Toplumsa Tarih (207). 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
  3. ^ a b "Türkiye'de antropolojinin kurulma ve kurumsallaşma sorunlarına tarihsel bir yaklaşım: DTCF örneği". Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü yüksek lisans tezi. 2010. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Kaynak:Türk Tarih Kurumu Resmi sitesinde "Ord. Prof. Dr. Sevket Aziz Kansu" maddesi: [1] 2 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Ankara Üniversitesi ankara.edu.tr resmi websitesinde "Rektörlerimiz: Ord.Prof.Dr. Şevket Aziz Kansu (22.06.1946)-(26.04.1948)" adlı madde. Online: [2]2 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Türk Tarih Kurumu ttk.cgov.tr resmi websitesinde "Önceki başkanlarımız: Ord. Prof. Dr. Şevket Aziz Kansu" maddesi. Online: [3]2 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Biyografya - Türkiye Ünlüleri İnternet Ansiklopedisi websitesinde "Şevket Aziz Kansu" maddesi [4]2 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Akademik görevi
Önce gelen:
Şemsettin Günaltay 		Türk Tarih Kurumu Başkanı
28 Nisan 1962 - 21 Nisan 1973 		Sonra gelen:
Enver Ziya Karal
Önce gelen:
' 		Ankara Üniversitesi Rektörü
22 Haziran 1946 - 26 Nisan 1948 		Sonra gelen:
Enver Ziya Karal
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şevket_Aziz_Kansu&oldid=33529334" sayfasından alınmıştır