Şala (aşiret)
Şala (Arnavutça: Shala), Dukagjin yaylalarında, Şala nehri vadisinde kuzey Arnavutluk'un tarihi bir aşireti ve bölgesidir.[1] Aşiretten ilk olarak 1634'te bahsedildi ve sözlü gelenek ve arkeoloji, atalarının vadiye göç ettiğini doğruladı. 19. yüzyılın sonunda aşiret Katolikti ve yaklaşık 3.000 üyesi bulunmaktaydı. Bugün, aşiretin torunları Kosova'da yaygındır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Robert Elsie'ye göre, isimleri Arnavutça "verimsiz toprak" anlamına gelen shalës(inë) kelimesinden türemiştir. Şala adı ilk kez 1634 yılında İtalyancada "Sciala" olarak kaydedilmiştir.[2]
Aşiret bölgesi nehir vadisinde, kuzey Arnavutluk'ta yer alan Shalë nehri, kuzeyindeki Dirin ve güneyindeki Theth içinde, Dukagjin'de yer alır.[1]
Şala aşireti dört bajraka (Theth, Pecaj, Lothaj ve Lekaj) veya üç bajraka (Shala, Gemaj ve Theth) bölünmüştür, son iki bajrak kendi başlarına aşiret olarak kabul edilir.[3]
17. yüzyılın son on yılından bu yana, Kosova bölgesi ve Kuzeybatı Makedonya, Arnavut aşiretlerine mensup aileler tarafından göçe uğradı. Bu göçün en yoğun aşaması 18. yüzyılın ortalarından 1840'lara kadar olmuştur. Bu, Şala da dahil olmak üzere birçok aşiretin bölünmesine yol açtı.[4]
Bugün Kosova'da Şala, esas olarak Shala e Bajgorës olarak bilinen tepelik bölgede Volçetrin, Mitrovitsa ve Trepça çevresinde yoğunlaşmıştır, Bajgora 37 yerleşim biriminin en büyüğüdür. Dört aşirete veya vllazni'ye (kardeşlere) ayrılırlar: Gima, Peci, Maleti (Arnavutluk'taki Lotaj ile alakalı) ve Lopçi. Isniq, Deçan içinde, Klina ve Drenica'da, Ulët'te Lluka e Epërme ve Strellç içinde çok fazla Şala vardır.[3]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir].JPG)
Shala'nın efsanevi atası Zog Diti idi, kardeşleri Mark Diti ise Shoshi'nin ve Mir Diti, Mirdita'nın atasıydı. Ayrıca başka kurucu gelenekler de vardır. [3] Tarihsel ve arkeolojik araştırmaların sonuçları, Şala'nın atalarının birkaç yüzyıl önce vadiye geldiğine dair sözlü iddialarını doğrulamaktadır.[5] Bazı kaynaklar, Şala'nın atalarının Arnavutluk'a Kuçi bölgesinden (günümüz Karadağ) geldiğini, bu yüzden onların Kuciler ile akraba olarak kabul edildiğini göstermektedir.[6] Şala aşireti, Osmanlı padişahının emriyle 1879 Ağustos'unda barış yapana kadar Gashi aşireti ile çatışma halindeydi.[7] Rus bilim insanı J. V. Ivanova, 1956-58'de Kuzey Arnavutluk'ta araştırma yaptı ve yerel halktan, Şala'nın Şala vadisine yerleştiğinde, 15. yüzyılda Puka dağlarından yerli "Mavriqi" ile karşılaştıklarını kaydetti. Aşiretin dini Katoliktir ve 19. yüzyılın sonunda aşiretin yaklaşık 3.000 üyesi olduğu belirtilmiştir. [8]
Osmanlı Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı'nın son dönemlerinde Şala aşireti yalnızca Katolikti ve ünlü bir Arnavut aşiretiydi. Şala için kan davası suçu, adil bir oyun olarak kabul edilen hanenin erkekleriyle sınırlıydı.[9]
Jön Türk Devrimi (1908) ve ardından Osmanlı anayasasının düzenlenmesinden sonra, Şala aşireti belgeyi desteklemek ve diğer aşiretlerle olan kan davasını 6 Kasım'a kadar durdurmak için bir söz verdi.[9]
1910 yılında, Şala, diğer bazı Arnavut aşiretleriyle birlikte, 1910 Arnavutluk isyanına katıldı ve İşkodra'ya ulaşmaya çalışan Şevket Turgut Paşa'nın Osmanlı kuvvetlerine karşı aralarında çok sert bir savaş oldu.[10] [9]
1911'deki 23 Haziran Arnavut isyanı sırasında, Arnavut aşiret üyeleri ve diğer devrimciler Karadağ'da toplandılar ve imzacılardan ikisinin Şala'dan olduğu Arnavut sosyopolitik ve dil haklarını talep eden Greçë Muhtırası'nı hazırladılar. Daha sonra Osmanlılarla yapılan görüşmelerde, devletin Şala nahiyesine bir veya iki ilkokul yapılması ve kendilerine tahsis edilen öğretmen maaşlarının ödenmesi vaadiyle aşiret mensuplarına af çıkarılmıştır. [9]
Bağımsız Arnavutluk Dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]1913'te Şala aşireti, İşkodra Kuşatması sırasında Karadağ güçlerine katıldı. Karadağ güçleri şehri aldıktan sonra aşireti silahsızlandırmaya başlayınca Şala aşireti isyan etti.[11] 1918'de Avusturya-Macaristan nüfus sayımı, Abat, Lekaj, Lotaj, Nenmavriq, Nicaj, Pecaj ve Theth yerleşim yerlerinde ve çevresinde yaşayan 431 hane ve 2.512 nüfus kaydetti. [3] 1926'da Şala ve Shoshi aşireti yeniden ayaklandı, ancak bu isyan Muharrem Bajraktari liderliğindeki jandarma ve Dibra ve Mat savaşçıları tarafından bastırıldı.[12] İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra komünistler, Arnavutluk'un milliyetçi güçlerini 1945 ve 1946 boyunca kontrol ettikleri Şala'ya çekilmeye zorladılar.[13]
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şala aşiretinin üyeleri sulama işinde çok becerikliydi.[14] Branislav Nušić, Şala'nın, Deçan yakınlarındaki İstinić köyünde yaşayan yaklaşık 400 aile dışında, Arnavutluk'un en fakir aşireti olduğunu kaydetti.[15]
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şala'nın koruyucu azizi, bayram günü 27 Aralık'ta kutlanan Evangelist Aziz Yohanna'dır.[3]
Aşiretin dini Katolik iken, 19. yüzyılın sonunda aşiretin yaklaşık 3.000 üyesi vardı.[1] Bugün Kosova'daki aşiretin torunları Müslümanlık dinine mensuptur. [3]
Önemli insanlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- İsa Bolatin - Arnavut devrimci ve milliyetçi
- Ndok Gjeloshi - Arnavut subayı
- Mehmet Şpendi - Gerilla savaşçısı
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Şala'nın genç savaşçıları, Kel Marubi, yak. 1900–1915. -
Şalalı Adam, Pietro Marubi, yak. 1900. -
Shala'da Arnavut epik şiirinin (lahutar) icracısı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aşiret'in kökeni olan bölge Shala
- Şala (soyadı)
Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Historical Dictionary of Albania (İngilizce). Scarecrow Press. 2003. ISBN 978-0-8108-7380-3. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- The Tribes of Albania: History, Society and Culture (İngilizce). Bloomsbury Publishing. 2015. ISBN 978-0-85772-586-8. 10 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- Light and Shadow: Isolation and Interaction in the Shala Valley of Northern Albania. The Cotsen Institute of Archaeology Press. 2013. ISBN 978-1931745710. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. Londra: IB Tauris. 2006. ISBN 9781845112875. 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- Household and Family in the Balkans: Two Decades of Historical Family Research at University of Graz. LIT Verlag Münster. 2012. ISBN 978-3-643-50406-7.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Elsie 2003
- ^ The Albanians: A Modern History. I.B.Tauris. 1999. ss. 103-. ISBN 978-1-86064-541-9. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
- ^ a b c d e f Elsie 2015.
- ^ Kaser 2012.
- ^ Contested Cultural Heritage: Religion, Nationalism, Erasure, and Exclusion in a Global World. Springer. 1 Ocak 2011. s. 120. ISBN 978-1-4419-7305-4. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2013.
Oral histories indicate that they arrived in the valley several centuries ago....... our historical and archeological data confirm these oral histories
- ^ Prilozi za književnost, jezik, istoriju i folklor. Drzhavna štamparija Kralevine srba, khrbata i slovent͡sa. 1992. s. 156. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
За „близику " се са Кучима држе и арбанашка племена Шаљани и Берише јер су и њихови преци некада досељени из Куча .
- ^ Društvene i ekonomske prilike kosovskih srba u XIX i početkom XX veka. Srpska akademija nauka i umetnosti. 1988. s. 40. 8 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
- ^ Elsie 2003.
- ^ a b c d Gawrych 2006.
- ^ Balkanski Džoker: Albanija i Albanci : istorijska hronika nastajanja i razvoja albanskog pitanja. Kulturni centar. 1 Ocak 1995. s. 181. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2013.
Sačekala su je planinska plemena Malisori, Gaši, Krasnići i Šalje
- ^ Das Buch vom grossen Krieg. Union Deutsche Verlagsgesellschaft. s. 238. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2013.
Приликом зау- зимања Скадра Црногорцима се придружило албан- ско племе Шаља, које су, међутим, они касније по- чели разоружавати. То је Шаљане увредило и изазвало на побуне и акције против црногорских је- диница и посада
- ^ King Zog: self made monarch of Albania. Sutton. 26 Eylül 2003. s. 95. ISBN 978-0-7509-3077-2. 23 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2022.
- ^ Glasnik Srpskog istorijsko-kulturnog društva "Njegoš" (Sırpça). Njegoš. 1996. s. 12. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2013.
Предјаким комунистичкимснагама, албански националисти морали су да се повуку у племе Шаља. То племе остало је у њиховим рукама читаве 1945. и 1946. године.
- ^ Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. Muzej. 1937. s. 167. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
Шаљани су били врло вешти за извођење воде
- ^ Sabrana dela. NIP "Jež,". 1966. s. 242. 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
Шаљани су најсиротније племе у целој Арбанији, од којих у богатству једва чине неки мали изузетак четири стотине кућа Шаљана који насеља- вају село Истиниће код Дечана.