Şükriye Ahundzade
Şükriye Ahundzade | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1902 Batum, Gürcistan |
| Ölüm | Ekim 1993 Şemkir, Azerbaycan[1] |
| Vatandaşlık | Rus İmparatorluğu Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Sovyetler Birliği Azerbaycan |
| Evlilik | Ahmed Cevad |
Şükriye Ahundzade veya Şükriye Cevad (1902, Batum - Ekim 1993, Şemkir), siyasi baskı kurbanı Ahmed Cevad'ın eşidir.
1937 yılında Ahmed Cevad'la birlikte tutuklandı. Daha sonra 8 yıl sürgün cezasına çarptırıldı. Cezasını Anavatan Hain Kadınlarının Akmola Kampında çekti.
1945'te serbest bırakıldı ve 1955'te masum olduğu için beraat etti.
Hayatını konu alan pek çok oyun, kitap ve şarkı yazılmış, çeşitli tiyatrolarda gösteriler sahnelenmiştir.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Şükriye Süleyman qızı Bejanidze, 1902 yılında Batum şehrinde doğdu.[2] Burada, kızlar okulunu tamamladı.[1]
Ahmed Cevad Türk Ordusuna Yardım Fonu'nun sekreteri olduğu için bir süreliyine Batum'da yaşadı.[3] Bu dönemde, Şükriyyə hanımla tanıştı. Aile kurmak istediğinde, elçi gönderildi, ancak Şükriye hanımın babası buna izin vermedi. Sonuç olarak, Şükriye hanım Ahmed Cevad'la kaçtı ve ikisi Gence'de aile kurdular.[4]
1920 yılında Nisan işgalinden sonra, Ahmed Cevad'a Kusar'a öğretmen olarak atandı.[5] Şükriye Cevad da ailesiyle birlikte Kusar'ın Huluk köyüne taşındılar. 1922'ye kadar burada yaşadılar. Daha sonra Bakü'ye taşındılar.
3-4 Haziran 1937 Haziran gecesi, Ahmed Cevad ve eşi Şükriye hanım tutuklandılar.[6][7] Birkaç gün sonra Şükriye hanım serbest bırakıldı.[6] 27 Ekim 1937'de tekrar tutuklandı.[8][9] Ahmed Cevad tutuklandıktan sonra, Şükriye Cevad'a Ahmed Cevad'dan boşanıp kızlık soyadına dönmesi teklif edildi.[10] Bu durumda kendisine dokunulmayacağını, aksi takdirde sürüleceğini söylediler.[11] Şükriye Cevad boşanma teklifini reddetti.[12] Bir süre hapse alındıktan sonra, Şükriye hanıma 9 Aralık'ta 8 yıl hapis cezası verildi.[9][13] Onu "halk düşmanının aile üyesi" olarak işçi kamplarına gönderdiler. Cezasını çekmek için 1938 yılı Şubat'ında Akmola Kampı'na ulaştı.[9][14]
1945 yılı Ekim ayının 14'ünde[9] hapis cezası sona erdiğinde serbest bırakıldı ve Azerbaycan'a döndü. Bakü'de yaşamalarına izin verilmediği için Şemkir'e taşındı.[15] Sürgünden döndükten sonra birkaç yıl boyunca Ahmed Cevad'ın hala yaşadığını düşündü. Onunla hapishanede görüşmek için uzun yıllar boyunca farklı devlet organlarına ve SSCB Bakanlar Kurulu Başkanına başvurdu. Ancak ancak 1955 yılında ona Ahmed Cevad'ın 1937 yılında öldürüldüğü haberi verildi.[1]
1955 yılı Aralık ayında aklandı.
1993 yılı Ekim ayında Şemkir'in Çinarlı köyünde hayatını kaybetti.[1]
Anısı
[değiştir | kaynağı değiştir]1917 yılında, Ahmed Cevad Şükriye hanıma "Şükriye için" adlı bir şiir yazdı. Daha sonra Emin Sabitoğlu bu şiire müzik besteledi ve bu şarkı birçok sanatçı tarafından "Şükriye taleyim" başlığı altında seslendirildi.
2018 yılında yazar Sevinc Adalətkızı tarafından yazılan "Cevad və Şükriye destanı" adlı kitabın tanıtımı gerçekleşti.[16]
2021 yılında yazar Ülviyye Tahir, Şükriye Ahundzade'nin sürgündeki yaşamı hakkında "Şükriye taleyim" adlı tarihi bir roman yazdı.[17][18]
2022 yılında, 17 Aralık'ta Azerbaycan Devlet Genç Seyirciler Tiyatrosu'nda, Stalin döneminde siyasi mahkumların eşlerinin başına gelen olayları konu alan "Kod adı: "V. H. A."" veya "Kod adı "Vatan hainlərinin arvadları"" adlı oyunun prömiyerası yapıldı.[19][20] Oyunda Şükriye Cavad'ın trajik hayatına da yer verildi.[21]
2023 yılının 30 Haziran'ında Azerbaycan Devlet Akademik Millî Dram Tiyatrosu'nda "Şükriye" adlı oyunun prömiyerası gerçekleşti.[22][23] Cavid Zeynalli'nin "Şükriya" adlı piyesinden uyarlanan oyun, Şükriye Ahundzade'in Kazakistan'da sürgündeki yaşamını konu alıyor. Oyunun yapım yönetmeni "Onurlu Sanat Emekçisi" Bahram Osmanov'dur.[24]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası Süleyman Bey Bejanidze, Acar şehzadelerinin soyundandı. Aslı Zendidi köyündendir. Burada aile mezarlıkları, mülkleri ve limanları olmuştur.[25]
Şükriye Cevad ve Ahmed Cevad'ın 5 çocuğu vardı. Niyazi, Aydın, Tugay, Yılmaz adında oğulları ve Almaz adında kızları var. 1936'da kızları Almaz 16 yaşındayken sarkomdan öldü.[26]
Ahmed Cevad'ın öldürülmesi ve Şükriye Ahundzade'in sürgüne gönderilmesinin ardından 2 yaşındaki Yılmaz yetimhaneye, 14 yaşındaki Tugay yetişmesi zor çocuklara yönelik bir yetimhaneye, 16 yaşındaki Aydın ise Keşla hapishanesine gönderilmiştir.[27]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Təhdidlərə baxmayaraq Əhməd Cavaddan boşanmadı, 8 il sürgündə oldu, ərinin ölümünü on beş ildən sonra öyrəndi – Şükriyyə Axundzadə haqqında maraqlı faktlar" (Azerice). kulis.az. 23 Şubat 2023. 24 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ "Ахунд-Заде Шукурия Сулейман Кизы" (Azerice). Жертвы политического террора в СССР. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Əyyub Qiyas (19 Ekim 2020). "Anar AXUNDZADƏ: "67 ildən sonra Əhməd Cavadın əmanəti bizə çatdı"" (Azerice). Ədəbiyyat qəzeti. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
- ^ Həmidə Nizamiqızı (3 Ağustos 2012). "Dözümün lal sükutu, Kabus illərin salnaməsi və ya zəncirlənmiş son ümid" (Azerice). Mədəniyyət qəzeti. 25 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ О.Буланова. "Ахмед Джавад: Поэт независимости, жертва красного террора" (Rusça). azerhistory.com. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ a b Cəlal Qasımov (2020). Siyasi repressiya həyatda və ədəbiyyatda (1920-1950-ci illər) (PDF). Bakı: Elm və təhsil. s. 395. 19 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ tərtibçi A.Məmmədova (2022). Əhməd Cavad – 130 (PDF). Bakü: Azərbaycan Milli Kitabxanası. s. 9. 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ "Ахунд-Заде Шукурия Сулейман Кизы (1902)" (Rusça). openlist.wiki. 26 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ a b c d "Книга памяти репрессированных бакинцев: А" (Rusça). ourbaku.com. 25 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ Nəsiman Yaqublu (5 Mayıs 2020). "Əhməd Cavad haqqında Şükriyyə xanımla söhbətlərim..." (Azerice). aqreqator.az. 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ Leyla Sarabi (24 Şubat 2021). "Əhməd Cavadın nəticəsi sirləri açdı: Bağırov tövsiyə edirmiş ki, Cavad ailəsinin..." (Azerice). publika.az. 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ Mais Emrahov (2022). 1937-1938-ci il Repressiyaları Sovet Dövlətinin Azərbaycan Xalqına Qarşı Soyqırımı Siyasətinin Davamı. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. s. 814. Archived from the original on 19 Temmuz 2023. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023.
- ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). I. Bakü: Lider nəşriyyat. 2004. s. 356. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ İlahə Əhmədova (26 Ekim 2017). "ALJİR- Akmola siyasi repressiya qurbanları düşərgəsində 44 azərbaycanlı qadın sürgün həyatı yaşayıb" (Azerice). Azerbaycan Devlet Haber Ajansı. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Abuzər Bağırov (2020). Жертва красного террора (PDF). Bakı: IRS Heritage. s. 14. 19 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2023.
- ^ "Əhməd Cavad haqqında kitablar təqdim edilib" (Azerice). medeniyyet.az. 6 Temmuz 2018. 24 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ Tükəzban Məmmədli (20 Aralık 2022). ""Şükriyyə taleyim"" (Azerice). yeniavaz.com. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
- ^ Ceylan Mumoğlu (4 Nisan 2021). "Ülviyyə Tahirin Şükriyyə Taleyim romanı haqqında müzakirə" (Azerice). academia.edu. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2023.
- ^ ""Kod adı: V.X.A" tamaşası növbəti dəfə səhnədə" (Azerice). Azerbaycan Devlet Haber Ajansı. 27 Şubat 2023. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ "Kod adı – V.X.A – (Xalq düşmənlərinin arvadları...)" (Azerice). 525-ci qəzet. 17 Haziran 2022. 17 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.
- ^ ""Kod adı "V.X.A" – Gənc Tamaşaçılar Teatrında premyera" (Azerice). medeniyyet.az. 18 Aralık 2022. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2023.
- ^ Əli Nəcəfxanlı (5 Temmuz 2023). "Repressiya qurbanı – "Şükriyyə" - Yeni tamaşa" (Azerice). sia.az. 18 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ "Состоялась премьера спектакля «Шукрия»" (Rusça). furor.az. 4 Temmuz 2023. 10 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ ""Şükriyyə" tamaşasının premyerası olub" (Azerice). trend.az. 1 Temmuz 2023. 2 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ "Ахмед Джавад. Судьба человека" (Rusça). Nargis jurnalı. 25 Temmuz 2022. 28 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023.
- ^ ""Cavad adını mənə Şükriyyə nənəm verib, o dünyasını dəyişəndə 13 yaşım vardı..."" (Azerice). ednews.net. 27 Kasım 2021. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ İrəvanlı, Mürsəl (16 Şubat 2021). "Gəlin Əhməd Cavad Axundzadəni xatırlayaq" (PDF). Türküstan qəzeti (Azerice). Bakı. s. 11. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.