İzzüddevle
| İzzüddevle | |
|---|---|
| Emirlerin emiri | |
 İzzüddevle'nin hükümdarlığında basılmış sikke | |
| Irak Büveyhî Emiri | |
| Hüküm süresi | 967-978 |
| Önce gelen | Müizzüddevle |
| Sonra gelen | Adudüddevle |
| Doğum | 943 Ahvaz, İran |
| Ölüm | 978 Irak |
| Eş(ler)i | Lashkarwarz'ın kızı |
| Çocuk(lar)ı | Marzuban ibn Bahtiyar Salar İsimsiz preses |
| Hanedan | Büveyhîler |
| Babası | Müizzüddevle |
| Dini | Şiilik |
Bahtiyar (Farsça: بختیار, ö. 978), daha çok İzzüddevle lakabıyla bilinir (Arapça: عز الدولة "Hanedanın Zaferi"), Irak'ın Büveyhî emiriydi (967–978).
Erken dönem hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
İzzüddevle, Bahtiyar olarak doğdu ve Müizzüddevle'nin oğluydu. Ayrıca Sanad al-Dawla, Marzuban ve Abu İshak İbrahim adında üç erkek kardeşi vardı. Bahtiyar, hayatının ilk yıllarında Deylemli subayı Lashkarwarz'ın kızıyla evlendi.
955 baharında Müizzüddevle çok hastalandı ve oğlunu halefi olarak seçmeye karar verdi. Beş yıl sonra halife, Bahtiyar'a "İzzüddevle" unvanını vererek bunu resmen kabul etti. İzzüddevle, babasının seferleri sırasında Bağdat'ta hüküm sürdü. Müizzüddevle 967'de öldü ve arkasında oğluna birkaç öğüt bıraktı. Türk komutan Sebüktekin'in hizmetlerinin sürdürülmesini, Türklerin isteklerine saygı gösterilmesini, kuzey İran'ı yöneten amcası Rüknüddevle'nin kıdemli amir olarak tanınmasını ve Fars'ta hüküm süren kuzeni Adudüddevle'ye saygı gösterilmesini tavsiye etti. Ayrıca Musul'un Hamdani emiri Ebu Tağlib ile başa çıkmak için bir strateji de verdi.
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]
970 yılında İzzüddevle, ordusundaki Deylemliler ile Türkler arasındaki husumeti sona erdirmek için, Deylemi-Türk ilişkisini güçlendirmek için yüksek rütbeli Türklerle birkaç evlilik yapmaya başladı; oğlu Marzuban ibn Bahtiyar, Bukhtakin Azadruwayh'in kızıyla ve diğer oğlu Salar, Baktijur'un kızıyla evlendi.[2]
İzzüddevle, babasının Irak bataklıklarına hükmeden Shahinidlerle savaşma politikasını sürdürdü, ancak onları yenemedi. Aynı zamanda, bunun halifenin halletmesi gereken bir mesele olduğunu düşünerek Bizans İmparatorluğu ile olan sınırı görmezden geldi. I. İoannis komutasındaki Bizanslılar 971'de Yukarı Mezopotamya'nın çoğunu istila ettiğinde, o Bağdat'a bile dönmedi.[3] Irak'ı savunmayı kendine görev edinen kişi, Büveyhî'ye giderek yabancılaştığını hisseden Sebüktekin'di. İki yıl sonra İzzüddevle, İbn Bakiyye'yi vezir olarak atadı.
İzzüddevle'nin mali sorunları da vardı; 973'te babasının kendisine bıraktığı tavsiyeye karşı Musul Emirliği'ni işgal etti. Sefer bir felaketti; Ebu Tağlib komutasındaki Hamdaniler, Sebüktekin muhtemelen onları gizlice desteklerken Bağdat'a yürüdüler.[4] Büveyhî emir daha sonra mali zorluklarını çoğu Huzistan'da bulunan Türk tımarlarına el koyarak çözmeye çalıştı. Aynı zamanda Sebüktekin'i görevinden aldı. Sebüktekin isyan çıkardı ve İzzüddevle'yi Vasıt'e yerleşmeye zorladı. Sebüktekin'in Irak'ın güneyi karşılığında Bağdat'tan vazgeçme teklifini reddetti. Sebüktekin daha sonra Vasıt'a yürüdü ve şehri kuşattı.
Bu noktada Rüknüddevle, Adudüddevle'ya Vasıt'a yürümesini ve İzzüddevle'yi rahatlatmasını emretti. Adudüddevle'nın seçimi biraz tuhaftı: Daha önce İzzüddevle'nin beceriksizliği algısı nedeniyle görevden alınmasını savunmuş ve Basra'da başarısız bir isyan başlatan Irak emirinin bir kardeşine sığınma hakkı vermişti. Buna rağmen Adudüddevle, Sebüktekin'e Vasıt'ı alt etme şansı vermek için olabildiğince yavaş seyahat etmesine rağmen emre uydu.
Ancak İzzüddevle direnmeyi başardı ve kuşatma sırasında Sebüktekin öldü.[5] Adudüddevle bu nedenle sonunda onu Bağdat'ta geri getirmeye karar verdi. Ancak kısa bir süre sonra, İzzüddevle'nin Dailamlı paralı askerleri tarafından başlatılan bir isyan, Adudüddevle'ye kuzenini devirme fırsatı verdi. Bunu yapmış olsaydı, Irak'ı doğrudan yönetecekti, ancak Rüknüddevle buna şiddetle karşı çıktı. İzzüddevle bu nedenle Adudüddevle'nin Irak valisi oldu. İkincisinin Şiraz'a gitmesi, İzzüddevle'nin itaatini derhal geri çekmesine neden oldu.
İç savaş ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Rüknüddevle 976'da öldü ve Büveyhî imparatorluğunu kaosa sürükledi. İzzüddevle, Adudüddevle'nin kıdemli emir pozisyonuna geçişini tanımayı reddetti. Kendisine yeni unvanlar aldı ve halifenin politikasını onayladığını gösteren halifenin kızlarından biriyle evlendi. Adudüddevle daha sonra Irak'ı işgal etmeye hazırlandı. Ordusunu ve müttefiklerini hazırlamasına rağmen İzzüddevle, 977'de Huzistan'da yenildi ve Vasıt'a çekilmek zorunda kaldı. Orada yeni bir ordu kurdu, ancak iki kuzen daha sonra müzakerelere girdi. Uzun bir süre sonra İzzüddevle'ye Hamdaniler ile ittifak yapmama sözü karşılığında Suriye'ye geçiş özgürlüğü verildi. Bu anlaşmayı bozduğunda, düşmanlıklar yeniden başladı. Hem İzzüddevle hem de Hamdaniler, 978 baharında Samarra'da yenildi ve Büveyhî yakalandı. Kısa süre sonra Adudüddevle'nin rızasıyla idam edildi.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ "Morton & Eden, Auction 99". biddr.com. 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, s. 302.
- ^ Bosworth (1975), p. 265
- ^ Bosworth (1975), p. 266
- ^ Bosworth (1975), p. 267
- ^ Kennedy (2004), pp. 272, 230
- Genel
- Amedroz, Henry F.; Margoliouth, David S., (Ed.) (1921). The Eclipse of the 'Abbasid Caliphate. Original Chronicles of the Fourth Islamic Century, Vol. V: The concluding portion of The Experiences of Nations by Miskawaihi, Vol. II: Reigns of Muttaqi, Mustakfi, Muzi and Ta'i. Oxford: Basil Blackwell.
- Bosworth, C. E. (1975). "Iran under the Būyids". Frye, Richard N. (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 250–305. ISBN 0-521-20093-8.
- Donohue, John J. (2003). The Buwayhid Dynasty in Iraq 334 H./945 to 403 H./1012: Shaping Institutions for the Future (İngilizce). Leiden and Boston: Brill. ISBN 90-04-12860-3.
- Kennedy, Hugh (2016). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (Second bas.). Oxford ve New York: Routledge. ISBN 978-1-138-78761-2.
- Nagel, Tilman (1990). "BUYIDS". BUYIDS – Encyclopaedia Iranica. Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 6. Londra: Routledge & Kegan Paul. ss. 578-586.
- Hachmeier, Klaus (2018). "ʿIzz al- Dawla". Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Stewart, Devin J. (Ed.). Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. doi:10.1163/1573-3912_ei3_COM_32652. ISSN 1873-9830.