Sporos
İznikli Sporus (Grekçe: Σπόρος; yaklaşık MÖ 240 - 300), muhtemelen günümüz Türkiye'sinde, Bursa ilinin antik Bithynia (günümüz İznik) bölgesi Nicaea'dan gelen bir Yunan matematikçi ve astronom. Sporus, daireyi kareyle çevreleme ve küpü iki katına çıkarma gibi klasik problemler üzerinde çalışan bir Yunan matematikçiydi.
Hayatı ve Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Sporus, Gadaralı Philon'un öğrencisiydi. Sporus da, İskenderiyeli Pappus'un öğretmeniydi ya da belki Pappus ile aynı zamanda daha yaşlı bir öğrenciydi. Onu Pappus'un ve Eutocius'un yazıları aracılığıyla biliyoruz.[1]
Sporus, esas olarak daireyi kareleştirme ve küpü iki katına çıkarma gibi klasik problemler üzerinde çalıştı. Küpü iki katına çıkarma problemine çözümü Diocles'inkine benzer ve aslında Pappus da benzer bir yapı izlemiştir. Bununla birlikte, sissoid kullanmaktan kaçınırlar, bunun yerine belirli kesişmeler eşit olana kadar bir cetveli bir nokta etrafında döndürürler. Sporus, integralin erken örnekleri olan yaklaşımları da kullandı. Sporus sadece daireyi kareleştirme ve küpü iki katına çıkarma için çalışmakla kalmadı, aynı zamanda diğerlerinin bu alanlarda çalışmalarını yapıcı bir şekilde eleştirdi.
Pappus tarafından anlatılan katkılarından biri, Hippias'ın kuadratriksini kullanarak daireyi kareleştirme yöntemini eleştirmekti. Hippias'ın yapısını kullanarak kuadratrisi çizebilmek için, bir dairenin yarıçapının çevresine oranının bilinmesi gerektiği ve bu oranı inşa edebilmenin daireyi kareleştirmeye eşdeğer olduğu gerçeğine dayanan bir argüman kullanır. Sporus'un eleştirisinin geçerli olduğuna dair çok az şüphe var gibi görünmektedir.
Sporus ayrıca Arşimet'i daha doğru bir π yaklaşımı üretmediği için eleştirdi. Bununla birlikte Eutocius, Arşimet'i destekler. Heath'in çevirisinde,[2] bu konu aşağıdaki gibi geçer:
| “ | [Arşimetin] bu kitaptaki amacı, günlük yaşamda kullanıma uygun yaklaşık bir [π yaklaşımı] bulmaktı. Bu nedenle, Arşimet'i çemberin çevresine eşit olan düz çizginin uzunluğunu doğrulukla belirleyememekle suçlayan İznikli Sporus'un Keria'sındaki pasajında yargılamak için suçlamasını uygun görmeyiz. Sporus, kendi hocasının, yani Gadaralı Philon'un, konuyu Arşimet'ten daha doğru sayısal ifadeye indirgediğini gözlemliyor ... | „ |
Sporus ayrıca Güneş'in büyüklüğü ve kuyruklu yıldızlar hakkında da yazdı.
Sporus'un yazıları ve öğretileri, kendisini yüksek bir üne sahip olarak tanımlayan Pappus üzerinde açıkça büyük bir etkiye sahipti.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Agarwal, R. P., & Sen, S. K. (2014). Creators of mathematical and computational sciences. Cham: Springer.
- ^ T. L. Heath, A History of Greek Mathematics (2 Vols.) (Oxford, 1921).
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- M. E. Szabo, "Sporus of Nicaea | Encyclopedia.com" (PDF), Dictionary of Scientific Biography (New York 1970-1990), 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 3 Mart 2021
- P. Tannery, Sur Sporos de Nicée, Annales de la Faculté des lettres de Bordeaux 4 (1882), 257-261.
- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Sporos", MacTutor Matematik Tarihi arşivi
- Allman, G. J. (1885). Greek Geometry from Thales to Euclid (Vol. 6). University Press.
