İzmir Marşı
İzmir Marşı, İzmir'in dağlarında çiçekler açar veya Gazi Mustafa Kemal Paşa Marşı[1] Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı sırasında İzmir'e girişini konu alan nihavend makamında bir marş.[2] İstanbul Üniversitesi Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama ve Araştırma Merkezinde kayıtlı "Millet Marşı" olarak İzzettin Hümayi Elçioğlu (Muallim) bestesi olan bir çeşitlemesi bulunmaktadır.[3]
Kafkasya Marşı'nın tarihi kayıtlarda geçen hikâyesi şöyle: 'İslam Ordusu', Osmanlı Devleti'nin Doğu Ordular Grubu'na bağlı bir askeri birimdi. Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emrindeki ordu Bakü Muharebesi'ni kazanarak 15 Eylül 1918'de Bakü'ye girmişti. Marşın bestecisi İzzettin Hümayi Elçioğlu'nun o günlerde 38 yaşında olduğu halde bu cephede savaştığı tahmin ediliyor.[kaynak belirtilmeli]
Odatv sitesinde yer alan habere göre ise İzmir Büyükşehir Belediyesi marşın 1923 yılında Alman besteci Kurt Striegler tarafından bestelendiğini, notaların uzun bir süre kayıp olarak kaldığını ve 2007 yılında bulunduğunu açıklamıştı.[kaynak belirtilmeli] Bu marş farklı bir marştır. Türk İzmir Marşı müziği Kurt Striegler sözleri Mustafa Nermi'ye ait marştır. 1923 yılında bestelenmiştir. İlk olarak 29 Haziran 1923 tarihinde Almanya'nın Dresden kentinde çalınmıştır.[4]
Bestesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı kaynaklarda İzzeddin Hümayi Elçioğlu tarafından I. Dünya Savaşı'nın Kafkasya Cephesi için "Kafkasya Marşı" olarak 1914 yılında bestelendiği bilgisi geçer.[5][6] Bu kaynaklara göre Türk Kurtuluş Savaşı sonrası sözleri değiştirildi ve "Kafkasya dağlarında" yerine "İzmir'in dağlarında" veya "İnönü Dağları'nda" diye başlayan deyişleri üretildi.[7] Aslen Kafkasya Cephesi'ne ithafen bestelendiğine dayanak olarak Kemal Tahir'in Yorgun Savaşçı romanındaki "Umduğumuz gibi, Kafkasya dağlarında çiçekler açsaydı, düşman önümüzden kaçsaydı bile biz, 95 bin kişi ile Turana ulaşamazdık..." cümlesi gösterilir.[8] Orkestra şefi Naci Özgüç, atalarından Elçioğlu'nun marşı yazdığını ailesinden duyduğunu ve kaynaklarda marşı 38 yaşında yazdığı iddiasına ulaştığını belirtir. Buna karşılık müzik tarihçisi Murat Meriç, Elçioğlu'nun yazdığına dair bilgilerin herhangi bir kanıtı olmadığını ve söz yazarıyla bestecisinin bilinmediğini, resmi kaynaklarda da "anonim" olarak geçtiğini belirtir.[9][10] Kaptanzade Ali Rıza Bey, 23 Temmuz 1930 tarihli bir röportajında bu marşı kendisinin bestelediğini söylemiştir.[11]
Murat Bardakçı bir yazısında eserin herhangi bir elyazması kopyası bulunmadığını, 1940'lı ve 50'li yıllardaki kopyalarındaysa "Kafkasya Marşı" olarak geçtiğini belirtir. Bardakçı'ya göre dinî müzik bestecisi Elçioğlu'nun marşı yazmış olduğu bilgisini destekleyen herhangi bir bulgu yoktur ve dönemin kaynaklarında esere dair Elçioğlu'na atıfta bulunulmamıştır; bu iddia Etem Üngör'ün Türk Marşları (1966) kitabından ortaya çıkmıştır. Murat Bardakçı marşın aslen Kafkasya Cephesi için bestelendiği; ancak Elçioğlu tarafından bestelenmiş olmayabileceği görüşündedir.[12]
Müziğin ilk plak kaydı olarak gösterebileceğimiz ilk eser Darulelhan Heyeti tarafından seslendirilen "Yayla Suyu" adlı Erzurum türküsüdür.[13]
Sözleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- İzmir’in dağlarında çiçekler açar.
- İzmir’in dağlarında çiçekler açar.
- Altın güneş orda sırmalar saçar.
- Altın güneş orda sırmalar saçar.
- Bozulmuş düşmanlar hep yel gibi kaçar.
- Bozulmuş düşmanlar hep yel gibi kaçar.
- Yaşa Mustafa Kemal Paşa,yaşa;
- Adın yazılacak mücevher taşa.
- Yaşa Mustafa Kemal Paşa,yaşa;
- Adın yazılacak mücevher taşa.
- İzmir dağlarına bomba koydular 2x
- Türk’ün sancağını öne koydular. 2x
- Şanlı zaferlerle düşmanı boğdular. 2x
- Kader böyle imiş ey garip ana
- Kanım feda olsun güzel vatana. 2x
- İzmir’in dağlarında oturdum kaldım
- Şehit olanları deftere yazdım. 2x
- Öksüz yavruları bağrıma bastım. 2x
- Kader böyle imiş ey garip ana
- Kanım feda olsun güzel vatana
- Türk oğluyum ben ölmek isterim. 2x
- Toprak diken olsa yatağım yerim. 2x
- Allahından utansın dönenler geri 2x
- Yaşa Mustafa Kemal Paşa,yaşa 2x
- Adın yazılacak mücevher taşa 2x
Müziği benzer müzikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Erzurum türküsü olan "Yayla Suyu" adlı türkü ile benzer müziğe sahiptir. Ayrıca "Erzurum Marşı" ile aynı müziğe sahiptir. 1918'de Erzurum'un Kurtuluşu'ndan, Mehmed Akif'in eseri olan İstiklâl Marşı'nın resmen millî marş olarak kabulü tarihine kadar bu manzume, Erzurum mekteplerinde marş ihtiyacını tatmin etmiştir. İzmir Marşı'nın, ilk olarak 1919 yılında Erzurum Kongresi'nden önce Mustafa Kemal Paşa, Erzurum'da Köşk'ün bahçesinde otururken, Albayrak Okulu öğrencileri tarafından Paşa'nın huzurunda okunan "Erzurum Marşı" olduğu görüşüdür.
Ayrıca "Türklerin Gemisi (Çanakkale Boğazı)" ve "Biz Şen Gemicileriz" adlı marşlar ile benzer müziğe sahiptir.
Müziği benzer türküler
[değiştir | kaynağı değiştir]Yayla Suyu, Alan Çayırlarında, Oğlan Oğlan Kalk Gidelim (Gagavuz ve Kırım versiyonu vardır), Karpuz Kestim Yiyen yok türküleri ile benzer müziğe sahiptir. Kafkasya'dan Kırıma kadar çok geniş bir coğrafyada bu müziğin farklı versiyonları mevcuttur.
Yunanistan'da benzer müzikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Batı Trakya'da Έχασα μαντήλι με εκατό φλουριά adlı türkü benzer müziğe sahiptir. ΓΙΩΤΑ ΛΥΔΙΑ'nın söylediği Η τσιγγάνα η Μαρίτσα adlı şarkı ile de benzer müziğe sahiptir.
Ρόζα Εσκενάζυ'nin 1936 yılında söylediği Σε ζωγράφισα βλάχα μ' yine benzer müziğe sahiptir.
Arnavutluk'da Benzer Müzikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sabri Fejzullahu ve Adelina Ismajli'in söylediği Kallma cigaren benzer bir müziğe sahiptir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eski İzmir Marşı
- Türk İzmir Marşı
- İzmir Marşı (Kudmanizade Şamlı İskender)
- Yayla Suyu
- Erzurum Marşı
- Ünlü Makedonya
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Türkiye Cumhurbaşkanlığı Orkestrası - Gazi Mustafa Kemal Pasa Marşı (Taş Plak Arşivi)". Odeon Türkiye. 17 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2023.
- ^ Şenay SARIGÖZOĞLU. "İZZETTİN HÜMAYİ ELÇİOĞLU". eksd.org.tr. 16 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2017.
- ^ "Millet Marşı". Omarşiv.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2016.
- ^ Taranç, Berrak (2011). "Anadolu'da müzikte ideolojinin, küreselleşme sürecinde yeniden boyutlanması ve yeni yorumlar". Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi, 1. s. 18. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ Millı̂ kültür, 3. cilt, 7. sayı. Kültür Bakanlığı. 1981. s. 252.
- ^ Bekâm Örün (5 Şubat 2017). "Geh marş, gehey alafranga, Düzd-i gama vurdular pranga: Bir İzmir Marşı karmaşası". soL Haber. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ Güliz Arslan, Burak Kuru (4 Şubat 2017). "Tribünlerde yeni trend: İzmir Marşı". Hürriyet. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ Öztüna, Yılmaz (1990). Büyük Türk mûsikîsi ansiklopedisi. Kültür Bakanlığı. s. 252.
- ^ Soydan, Serdar (10 Haziran 2020). "Kafkasya dağlarında çiçekler açtıran Kaptanzade Ali Rıza Bey". t24.com.tr. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020.
- ^ Murat Bardakçı (6 Şubat 2017). "İzmir Marşı muamması". Habertürk. 21 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.
- ^ "Darulelhan Heyeti tarafından - Yayla Suyu (Taş Plak Arşivi)". YouTube. 13 Şubat 2015. 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2024.