İsviçre Federal Anayasası
İsviçre Federal Anayasası (Almanca: Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft; Fransızca: Constitution fédérale de la Confédération suisse; İtalyanca: Costituzione federale della Confederazione Svizzera; Romanşça: Constituziun federala da la Confederaziun svizra), İsviçre'nin üçüncü ve şimdi geçerli olan anayasasıdır. Bu anayasa 26 kantondan oluşan İsviçre Konfederasyonunun hukuksal çerçevesini tanımlar, bireysel ve grup haklarını içeren temel bir belgedir. Ayrıca kantonlar ve konfederasyonun sorumluluklarını ve federal devlet kurumlarının nasıl oluşacağını belirler.
Anayasa 18 Nisan 1999'da halk oyu ile kabul edildi. 1874'e kadar geçerli olan eski anayasanın temel yapısında değişiklik yapmadan güncelleştirdi.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1798'e kadar İsviçre bağımsız devletlerden oluşan bir konfederasyondu. Birlik oluşumunu ve kurallarını tanımlayan bir anayasa yoktu, birliğin temeli yapılan karşılıklı anlaşmalardı. Fransız Devrimi'nden sonra İsviçre'de de anayasal merkezi bir cumhuriyet eğilimi arttı ve Fransız Devrim Ordusu'nun da işgaliyle 1798'de merkezi Helvetia Cumhuriyeti kuruldu. 1815'e kadar yaşayan cumhuriyetin anayasasını büyük ölçüde Peter Ochs hazırlamıştı. Eski kantonal özgürlüklerini isteyen kantonlar ile yeni merkezi yapı arasında bir uzlaşma formülü olan Aracılık Yasası 1803'te kabul edildi ve kantonal özerklikler büyük ölçüde geri verildi. Altıncı Koalisyon Savaşı'nda Napolyon yenilince yapılan Federal Antlaşma (Bundesvertrag) ile konfederasyon yeniden yapılandırıldı. Yeniden yapılandırma 18. yüzyıldaki eski rejimin kantonal anayasalarını koruma altına alıyor, yeni oluşan kantonlarda (St. Gallen, Aargau, Thurgau, Ticino, Vaud, Cenevre) liberal yeniliklerde bulunuyordu. Yeni kanton anayasaları çoğunlukla sonraki federal anayasaya örnek oluşturdular.[1]
1830'da Fransa'da gerçekleşen Temmuz Devrimi tüm Avrupa'da monarşiye karşı liberallerin güçlenmesine yol açtı ve İspanya'da ve Portekiz'de liberal anayasalar yürürlüğe kondu. İsviçre'de de oluşturulan yeni kanton anayasaları önemli liberal değişiklikler içeriyordu.[2] Bu yenilenme sürecinde yapılan düzenlemeler günümüzdeki kantonal anayasaların temelini oluşturdu. Vaud 1846'da bir halk inisiyafi ile, Cenevre aynı yıl bir referandum ile yeni anayasalarını oluşturdu.[1]
Yeniden yapılanma sürecinde radikal-liberaller ile Katolik gelenekçiler arasındaki çatışma kantonlar arası bir iç savaşa dönüştü ve Sonderbund Savaşı ile sonuçlandı. Reformcu kantonlar savaşı kazandılar. Savaş sonrasında İsviçre bir federal devlete dönüştü ve 12 Eylül 1848'de kabul edilen anayasa ile bu belgelendi. Yeni anayasa federal anayasayı bozmadığı sürece kantonların egemenliğini destekliyordu. Parlamento sistemi olarak çift meclisliliğin kabul edilmesi şse ABD anayasasındaki Temsilciler Meclisi ve Senato ayrımından esinlenmişti.[3]
1848 anayasası 1866'da kısmen değiştirildi, 1874'te ise kapsamlı bir değişiklik yaşadı. Bu son değişiklik ile anayasaya federal düzeyde referandum hakkı eklendi.[4]
1891'de yapılan kısmi değişiklik ile halk inisiyatifi hakkı tanındı. Buna göre belli sayıda seçmen başvurarak anayasanın bir maddesini değiştirmeyi ya da yeni maddeler eklemeyi talep edebiliyor ve halk oylamasına gidilmesini sağlayabiliyordu. Bu mekanizmaya federal halk inisiyatifi denildi. Böylece anayasada kısmi değişiklikler yapmak daimi şekilde mümkün hale geldi.
1893 ile 1994 arasında bu şekilde on iki anayasa değişikliği gerçekleşti. 1950 ile 1980 arasındaki otuz yıllık dönemde anayasa değişikliği olmadı. Bu değişiklikler ve tarihleri şöyledir:
- 20 Ağustos 1893: uyuşturmaksızın hayvan kesiminin (şehita) yasaklanması
- 5 Temmuz 1908: Absentin yasaklanması
- 13 Ekim 1918: İsviçre Ulusal Konseyi'nde nispi temsil sistemi
- 21 Mart 1920: Gazinolarda kumar oynatmanın yasaklanması
- 20 Ocak 1921: İsviçre'nin imzaladığı uluslararası anlaşmaların referanduma sunulması zorunluluğu
- 2 Aralık 1928: Kumarhane yasağına muhafiyetler konulması
- 11 Eylül 1949: Zorunlu olmayan (fakultativ) referandumun yasalaştırılması
- 28 Kasım 1982: Aşırı karı engellemenin yasalaştırılması
- 6 Aralık 1987: Sulak alanların korunması
- 23 Eylül 1990: Nükleer enerji santrallerinin yapımının yasaklanmasıyla ilgili moratoryum
- 26 Eylül 1993: 1 Ağustos'un İsviçre Ulusal Günü olarak kabul edilmesi
- 10 Şubat 1994: Alplerin doğasını korumak için ulaşımı sınırlandırma
İsviçre Anayasası 1990'larda ikinci defa kapsamlı bir değişiklikten geçirildi, yeni hali 18 Nisan 1999'da hem halk çoğunluğunu hem kanton çoğunluğunu kazandı ve 1 Ocak 2000'den itibaren yürürlüğe girdi. 1999 Anayasası toplam 196 madde içerir ve giriş bölümü ve 6 ana bölümden oluşur.[5]
Anayasa o zamana kadar federal mahkemede tartışılmış olan temel hakları sıralar. Ayrıca vergi konularını içeren detaylı bölümlere sahiptir. 1999 Anayasası 2002 ile 2014 arasında on defa halk inisiyatifi ile değiştirilmiştir. Bu değişiklikler ve tarihleri şöyledir:
- 3 Mart 2002: Birleşmiş Milletlere katılma
- 8 Şubat 2004: Aşırı tehlikeli ve iyileştirilemez olan cinsel ve saldırganlık suçlularının ömür boyu gözetim altına alınması
- 27 Kasım 2005: Tarımda genetik uygulamaların sınırlandırılması
- 30 Kasım 2008: Çocuklara cinsel taciz ve çocuk pornosu ile ilgili suçlarda zaman aşımının kaldırılması
- 29 Kasım 2009: Yeni minarelerin yapılmasının yasaklanması
- 28 Kasım 2010: Suçlu yabancıların ülkelerine iade edilmesi
- 11 Mart 2012: Tatil evlerinin yapımını sınırlandırma
- 3 Mart 2013: İsviçre'deki kamu şirketlerinin yöneticilerine verilen yüksek primlerin sınırlandırılması
- 9 Şubat 2014: Toplu göçün (iltica hakkının) sınırlandırılması
- 8 Mayıs 2014: Pedofili hastalarının çocuklarla ilgili işlerde çalışmasının yasaklanması
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Alfred Kölz: Kantonsverfassungen 4 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Historical Dictionary of Switzerland, 2014.
- ^ Bruno Schmid, Volkstage 2 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., online Historical Dictionary of Switzerland.
- ^ Kley (2011): "Das Parlament wurde als Folge eines Kompromisses zwischen Zentralisten und Föderalisten nach amerikan. Vorbild als Zweikammersystem ausgestaltet"
- ^ Andreas Kley, Bundesverfassung (BV) 14 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Historisches Lexikon der Schweiz
- ^ "Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft". 25 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2018.
