İsrail'de Rusça
Rusça, İsrail nüfusunun kayda değer bir kısmı tarafından ana dil olarak konuşulmaktadır.[1] 1989 yılına kadar toplam nüfusun yaklaşık yüzde 20'sinin hâkim olduğu Rusça, çoğunlukla 1990'ların başında ve sonraki yıllarda eski Sovyetler Birliği'nden gelen göçmenler tarafından konuşulmaktadır.[2][3][4][5] Rusça, ülkedeki önemli yabancı dillerden biri olup hayatın birçok alanında kullanılmaktadır. Devlet daireleri ve işletmelerde genelde ülkenin resmî dili İbranice ve özel statüsü bulunan Arapçanın yanı sıra Rusça da hizmet verilir ve Rusya göçmenlerinin yoğun olarak bulunduğu bazı bölgelerde yarı resmidir.[6][7] İsrail'in Rusça konuşan nüfusu, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra eski Sovyetler Birliği ülkeleri dışındaki en büyük üçüncü Rusça konuşan nüfus olup İsrail, eski Sovyetler Birliği dışında en yüksek Rusça konuşan nüfus oranına sahiptir.[8][9] 2013 itibarıyla, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından bu yana, Sovyetlerden ayrılan devletlerin 1,2 milyon vatandaşı İsrail'e göç etti.[10] 2017 itibarıyla 8,7 milyon nüfusa sahip İsrail'de 1,5 milyona yakın kişi Rusça konuşabilmekte olup bu oran, nüfusun yaklaşık olarak %17'sine tekâbül etmektedir.[11]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusça konuşan Sovyet Yahudilerinin İsrail Devleti'nin kurulmasının ardından İsrail'e ilk büyük ölçekli göçü 1970'lerde gerçekleşse de ikinci büyük göç dalgası, 1980'lerin sonlarına, Sovyetlerin son yıllarına kadar başlamadı.
Birinci göç dalgası
[değiştir | kaynağı değiştir]1971'den 1974'e kadar yaklaşık 100 bin Yahudi, Sovyetler Birliği'nden İsrail'e göç etti. Bu 100 bin Yahudi'nin ise çoğu Baltık ülkeleri Estonya, Letonya ve Litvanya, Gürcistan ve çoğunlukla Polonya'dan olmak üzere 1939-1940 yıllarında Kızıl Ordu'nun girdiği ülkelerdendi. Sovyet yetkilileri, hiç kimsenin Sovyetler Birliği'nde yaşamaktan mutsuz olduğu izlenimini vermemek için bu göçe "aile birleşimi" adını vererek izin verdi.[12] Genel olarak Siyonist görüşlere sahip bu göçmenler için ise bu, aliyah yani "anavatana dönüş" anlamına geliyordu.[13] Buna karşın her ne kadar 1970'lerde Sovyetler Birliği'ndeki Yahudi nüfusunun %80'i Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya gibi Slav ülkelerinde toplanmış olsa da İsrail'e göç edenlerin yarısından daha azı bu ülkelerden gelmekteydi.[14]
İkinci göç dalgası
[değiştir | kaynağı değiştir]1989'dan 1993'e kadar gerçekleşen ikinci aliyah dalgası, "yeniden doğan" Yahudi milletininin anavatanına dönüşünden ziyade Sovyet ülkelerindeki "sosyo-ekonomik krizin paniğiyle kolay yoldan kaçış" olarak nitelendirilmektedir.[15] Öyle ki ilk dalga göçmenlerin aksine ikinci dalga göçmenlerin çoğunun gerek hanelerinin, gerekse günlük yaşamlarının Yahudilik ve Siyonizm ile gelenek bağlamında bağlantısı mevcut değildi.[16] İkinci dalgada İsrail'e göçen göçmenlerin çoğunluğu Rusya, Ukrayna ve diğer iki ülkeye nazaran daha az olsa da Beyaz Rusya ve Orta Asya'dan geldiler.[17]
Ağırlıklı olarak Siyonist görüşler ve duygular içinde İsrail'e gelen 1970'lerin ilk dalga göçmenleri, 1980'ler ve 1990'ların dalgası sırasında gelen Yahudileri sadece sosyo-ekonomik krizden kaçmak için İsrail'e göçen ve anavatanlarına bağlılık duygusu olmayan insanlar olarak gördüler.[18] 1989 nüfus sayımı itibarıyla Sovyetler Birliği'nde yaşayan 1.449.000 Yahudi'den 877.000'i, Ekim 2000'e kadar İsrail'e göç ettiler. Bu göç dalgası, İsrail Devleti'nin kurulduğundan beri gördüğü en büyük göç dalgasıydı.[1] Eski Sovyet ülkelerinden göçen göçmenler, bu zaman dilimi boyunca İsrail'e göçen tüm göçmenlerin %50 ilâ %70'ini oluşturdular.[16] Toplamda sayıları 1970'lerde İsrail'e göç eden Sovyet Yahudilerinin 4 katı olan ikinci dalga göçmenlerin İsrail'in görece küçük nüfusuna göre kalabalık olmaları, bu göçmenlerin ülkeye adapte olmalarını zorlaştırdı.[17]
Günümüz
[değiştir | kaynağı değiştir]İsrail toplumuna entegrasyon
[değiştir | kaynağı değiştir]
Her ne kadar aliyah yapan bütün göçmenlere devlet tarafından ücretsiz İbranice kursu sunulsa da Sovyet ülkelerinden gelen ikinci dalga göçmenlerin birçoğu, İbranice öğrenmek konusunda istemsiz davrandılar.[19] 2013'te yapılan bir araştırmaya göre Rusya göçmenlerinin %26'sı akıcı bir şekilde İbranice konuşamamaktadır.[20] Rusya göçmenleri, İsrail'e göçlerinin ardından yakın yerlere yerleşerek Rusça konuşan topluluğun dominant olduğu semtler yarattılar. Bu semtlerde hâlâ tabelalarda sıklıkla Rusça kullanılmakta, bankalarda Rusça konuşan görevliler bulunmaktadır.[16] 1990'dan 2001'e kadar eski Sovyet ülkelerinden gelen 100 bin göçmenin yerleştiği Aşdod, ülkedeki en büyük Rusya göçmeni nüfuslarından birine sahip olup kentteki nüfusunun %75'i Rusya göçmenlerinden oluşan 26 bin nüfuslu Yud-Gimmel semti, "İsrail'in Rus gettosu" olarak adlandırılmaktadır.[21][22]
Ana dilleri Rusça olan yaşça büyük göçmenlerin birçoğu İbranice öğrenmeyi hâlâ reddedip Rusya kültürüyle ilişkisini koparmak istemediklerinden dolayı topluluğun İsrail toplumuna entegrasyonu onyıllardır hâlâ tamamlanamamış olup yavaş bir şekilde ilerlemektedir. Dil bilimi profesörleri Elana Shohamy ve Bernard Spolsky'e göre bu durum, Rusya göçmenlerinin "etnik dillerine sıkı sıkıya sadakatleri" ile açıklanmaktadır.[23]
Hayim Gordon, 2007 çıkışlı Israel Today kitabında bu durumu şu şekilde açıklamaktadır:
| “ | Çocuklarıyla sadece Rusça konuşuyorlar. Rusça konuşanların kurduğu yedi Rusça gazeteden birini okuyorlar ve İsrail'de kurulan özel Rusça televizyon kanalını ya da yurtdışındaki Rus kanallarını izliyorlar. İsrail'de yıllarca yaşadıktan sonra bile, bu Rusça konuşan yüz binlerce kişi İbranice telefon görüşmesi yapamıyor, hatta binlercesi hâlâ İbranice yol dahi tarif edemiyor. Bu kadar soruna rağmen birçok Rusça konuşan kişi, nerede ve ne zaman olursa olsun İbranice dilini reddetmeye devam ediyor.[24] | ” |
Her şeye rağmen Rusça, günümüz İsrailinde özel statüye sahip Arapçadan daha iyi konumdadır.[25] Rus dilli yetişkin nüfus, İsrail'de doğan sonraki kuşaklarına da Rusçayı öğretmektedir.[26] Buna karşın Shohamy ve Spolsky'e göre Rusya göçmenlerinin sonraki kuşakları, İsrail'deki okullarda Rusça eğitim almadıklarından genç kuşaklarda İbranice hızla Rusçanın yerini almaktadır.[7] Siyaset bilimci Ze'ev Hanin, "Rusça konuşan topluluk her ne kadar ayırt edilebilir olsalar da İsrail topluluğunun bir parçası. İkinci neslin İsrail'e bağlılıkları, Sovyet geçmişlerine bağlılıklarından daha fazla." ifadeleriyle ikinci neslin İsrail'e daha hızlı adapte olduklarını belirtmiştir.[27] 2001 yılında Aşdod'daki göçmen gençleri İsrail toplumuna entegre etmek için gönüllü program düzenlendi ve program sonucunda katılımcılar "her açıdan kendilerini İsrailli hissettiklerini" söylediler.[22]
Siyaset
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaklaşık olarak İsrail nüfusunun %20'si Rusya doğumlu olup Rus dilli topluluk, İsrail'in seçmen kitlesinin %15'ine tekâbül etmektedir.[27][28][29] Ze'ev Hanin'in tahminine göre İsrail'deki Rusya Yahudileri, muhafazakâr eğilimli olup topluluğun %50 ilâ %60'ı sağ görüşlü, muhafazakâr ve milliyetçi eğilimli Likud veya yine milliyetçi eğilimli olup Rusça konuşan topluluğun tabanını oluşturduğu Yisrael Beyteynu'ya oy vermektedir.[27]
İsrailli gazeteci Lili Galili, bu durumu kısmen topluluğun Filistin ile barış sürecinde toprak tavizleri verme konusundaki isteksizliğine bağladı. Galili'ye göre yüz ölçümü bakımından dünyanın en geniş ülkesinden gelen topluluğun genel görüşü, "İsrail'in yüz ölçümü bakımından yeterince küçük olduğunu, bu kadar küçük bir ülkenin hâlâ topraklarından vazgeçmesinin şaka gibi olduğu" yönündedir.[29] Rusça konuşan İsrailli analist İgor Hlopitski, bunun aynı zamanda Rusça konuşan İsraillilerin genellikle "çalkantılı dönemlerde çabuk sonuç almak istemelerinden kaynaklandığını" belirterek durumu "Perestroyka'dan sonra gelenler, Sovyetler Birliği'nin kargaşasının içinde Sovyet benliklerinden vazgeçtiler. Bu nedenle diğer İsrailliler sorunun müzakere ve diyalog ile çözülebileceğini düşünürken, [Rusya göçmenleri] sorunun bir an önce çözülmesi gerektiğine inanıyorlar." ifadeleriyle açıkladı.[29]
Statü ve kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]
İsrail Devleti'nin tek resmî dili İbranicedir.[30] İbranicenin yanı sıra Arapçanın da ülkede özel statüsü bulunmaktadır. Buna karşın Rusçanın İsrail'de herhangi bir statüsü bulunmamaktadır.
İsrail nüfusunun dünyanın dört bir yanından gelen Yahudi göçmenlerden oluşması nedeniyle İbranice dışında birçok dil göçmenlerce sık olarak kullanılmaktadır. Rusça ise bu dillerin başında gelmektedir. 1967'den bu yana milyonlarca Rusya Yahudisi ülkeye yerleşti ve özellikle 1990'larda Sovyet sonrası devletlerde yaşayan Yahudilerin birçoğu İsrail'e yerleştiler. Bugün Rusça kültürel etkinliklerde, eğitim sisteminde ve diğer kamusal alanlarda kullanılmaktadır.[3]
1999 yılında İsrail'deki tüm çalışanların %5 ilâ %10'u ana dili Rusça olan kişilerdi. Ülkedeki yoğun Rus dilli nüfus nedeniyle Ulaştırma Bakanlığı tarafından Rusça kılavuzlar ve kitapçıklar yayımlandı. Ayrıca İsrail'deki hastanelerde Rusça konuşan doktorlar da fazlasıyla yaygındır.[31]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyetler Birliği'nden gelen Yahudi göçmenlerin neredeyse yüzde 45'inin yüksek öğrenim tahsili bulunmaktaydı.[32][15]
Rusça, ülke nüfusunun önemli bir bölümünün ana dili olmasına rağmen İsrail'in eğitim sisteminde büyük yer bulamamaktadır. Kudüs İbrani Üniversitesi, 1962'de Rusça öğretmeye başladı. Devlet okullarında ilk Rusça dersleri 1970'lerde büyük şehirlerde açıldı. Bu programlara kayıtlı öğrenci sayısı, 1980'lerin başında Sovyetler Birliği'nden göçün yavaşlaması nedeniyle düştü. 1990'larda, yerel yönetimler tarafından yürütülen Na'leh 16 adlı bir Rusça programa yaklaşık 1.500 öğrenci katıldı. 1997'ye gelindiğinde ise İsrail'deki yaklaşık 120 okulda Rusça dersleri bulunmaktaydı.[33]
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]Geleneksel olarak ana dili Rusça olan kişiler, İbrani dilli nüfustan daha çok radyo dinlemekte ve daha çok gazete okumaktadırlar.[26]
Naşa strana ve Tribuna, 1970'lerde İsrail'deki ana dili Rusça olan kişilerin genel olarak okuduğu iki gazeteydi.[34] 1989'da İsrail'de sadece bir adet Rusça günlük gazete bulunurken 1996'da bu sayı 6'ya çıktı.[31] 2000'li yıllardan itibaren, televizyon ve internetin yaygınlaşması nedeniyle Rusça basılı gazetelerin sayısı azalmaya başladı.[35] 2002 yılında İsrail'deki özel Rusça yayın yapan televizyon kanalı Kanal 9 veya diğer adıyla Israel Plus kuruldu.[35] Kasım 2007'de İsrail'deki televizyon platformlarında yayın yapan 45 yabancı televizyon kanalından beşi Rusçaydı.[36] Bugün, İsrail'de Rusça yayımlanan dört günlük, 11 haftalık, beş aylık ve 50'den fazla yerel gazete mevcut olup bu gazetelerin hafta sonlarındaki toplam tirajı yaklaşık 250 bin dolaylarındadır.[34] Bunların dışında Rusça radyo kanalları da İsrail'de mevcuttur.[32]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Dowty 2004, s. 95.
- ^ Shohamy 2006, s. 70.
- ^ a b Pokorn 2010, s. 116.
- ^ Grabe 2010, s. 155.
- ^ Kohn 2007, s. 416.
- ^ Isurin 2011, s. 13.
- ^ a b Spolsky & Shohamy 1999, s. 236.
- ^ Reeves, Philip (2 Ocak 2013). "On Multiple Fronts, Russian Jews Reshape Israel". NPR. 16 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ Estrin, Daniel (2 Ocak 2013). "Back from the USSR". Times of Israel. 3 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ "Total Immigration to Israel by Select Country by Year". 4 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ К визиту Нетаньяху: что Россия может получить от экономики Израиля 13 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Алексей Голубович, Forbes Russia, 09.03.2017
- ^ Eisen 2004, s. 584.
- ^ Allan Jones 1996, s. 27.
- ^ Dowty 2004, s. 97.
- ^ a b Dowty 2004, s. 96.
- ^ a b c Gordon 2007, s. 78.
- ^ a b Dowty 2004, s. 98.
- ^ Isurin 2011, s. 14.
- ^ Remennick, Larissa (2003). "From Russian to Hebrew viaHebRush: Intergenerational Patterns of Language Use among Former Soviet Immigrants in Israel". Journal of Multilingual and Multicultural Development. 24 (5): 434. doi:10.1080/01434630308666509. ISSN 0143-4632.
- ^ Druckman, Yaron (21 Ocak 2013). "CBS: 27% of Israelis struggle with Hebrew". Yedioth Ahronoth. 15 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2013.
- ^ "Data of population in the city of Ashdod" (İbranice). The Center for Research and Information, Knesset. 17 Nisan 2001. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (Word) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2007.
- ^ a b Rotem, Tamar (17 Temmuz 2001). "An angel in the 'Russian ghetto'". Ha'aretz. 24 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
- ^ Spolsky & Shohamy 1999, s. 241.
- ^ Gordon 2007, s. 79.
- ^ Pokorn 2010, s. 119.
- ^ a b Rebhun & Waxman 2004, s. 106.
- ^ a b c Sherwood, Harriet (18 Ocak 2013). "'Russian vote' in Israel integrates into political mainstream". The Guardian. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
- ^ Nahshon, Gad. "The "Russian Power" in Israel". The Jewish Post. 24 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
- ^ a b c Kanevsky, Yevgeny (18 Ocak 2013). "Why Russian Israelis vote right". BBC News. 8 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2013.
- ^ Lis, Jonathan; Landau, Noa (19 Temmuz 2018). "Israel Passes Controversial Jewish Nation-state Bill After Stormy Debate". Haaretz (İngilizce). 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2018.
- ^ a b Spolsky & Shohamy 1999, s. 237.
- ^ a b Baker & Jones 1998, s. 202.
- ^ Spolsky & Shohamy 1999, s. 238.
- ^ a b Dowty 2004, s. 99.
- ^ a b LeVineShafir 2012, s. 317.
- ^ Pokorn 2010, s. 117.
Bibliyografya
[değiştir | kaynağı değiştir]- Allan Jones, Clive (1996). Soviet Jewish Aliyah, 1989-1992: Impact and Implications for Israel and the Middle East. Psychology Press. ISBN 0714646253.
- Baker, Colin; Jones, Sylvia Prys (1998). Encyclopedia of bilingualism and bilingual education. Clevedon: Multilingual Matters. ISBN 9781853593628.
- Byford, Jovan (2011). Conspiracy Theories: A Critical Introduction. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0230272798.
- Dowty, Alan (2004). Critical issues in Israeli society. Westport, Conn.: Praeger. ISBN 9780275973209.
- Eisen, Yosef (2004). Miraculous Journey: A Complete History of the Jewish People from Creation to Present. Targum Press. ISBN 1568713231.
- Gordon, Haim (2007). Israel today. New York: Lang. ISBN 9780820478258.
- Grabe, William (2010). Reading in a second language: moving from theory to practice. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521729741.
- Isurin, Ludmila (2011). Russian Diaspora Culture, Identity, and Language Change. Berlin: Walter de Gruyter, Inc. ISBN 9781934078457.
- Kohn, Michael (2007). Lonely Planet Israel & the Palestinian Territories (5 bas.). Footscray, Victoria: Lonely Planet. ISBN 9781864502770.
- LeVine, Mark; Shafir, Gershon (2012). Struggle and Survival in Palestine/Israel. University of California Press. ISBN 9780520953901.
- Pokorn, Nike K., Daniel Gile, Gyde Hansen (2010). Why translation studies matter. Amsterdam: John Benjamins Pub. Co. ISBN 9789027224347.
- Rebhun, Uzi; Waxman, Chaim I. (2004). Jews in Israel: contemporary social and cultural patterns. Hanover: Brandeis University. ISBN 9781584653271.
- Shohamy, Elana (2006). Language policy: hidden agendas and new approaches. Londra: Routledge. ISBN 9780415328647.
- Spolsky, Bernard; Shohamy, Elana (1999). The languages of Israel: policy, ideology, and practice. Clevedon, UK: Multilingual Matters. ISBN 9781853594519.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Horowitz, ed. by Tamar (1998). Children of Perestroika in Israel. Lanham: Univ. Press of America. ISBN 9780761813149.
- Gershenson, Olga (2005). Gesher: Russian theatre in Israel: a study of cultural colonization. New York: Peter Lang. ISBN 9780820476155.