İslam İşbirliği Teşkilatı'nın 10/11 Sayılı Kararı
| İslam İşbirliği Teşkilatı'nın 10/11 Sayılı Kararı | |
|---|---|
| Özgün ad | Organisation of the Islamic Conference Resolution No. 10/11-P(IS) on the aggression by the Republic of Armenia against the Republic of Azerbaijan |
| Onaylanma | 13-14 Mart 2008 |
| Konum | Dakar, Senegal |
| Amaç | Ermenistan Cumhuriyeti'nin Azerbaycan Cumhuriyeti'ne yönelik saldırısından duyduğu endişeyi ifade ederek, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğüne kapsamlı destek sağlamak |
İslam İşbirliği Teşkilatı’nın 10/11 sayılı kararı (önceki adıyla İslam Konferansı Örgütü’nün 10/11 sayılı kararı) — Dağlık Karabağ sorunu ile ilgili olarak İslam İşbirliği Teşkilatı (önceki adıyla İslam Konferansı Örgütü) tarafından 13-14 Mart 2008 tarihinde Senegal’in Dakar kentinde düzenlenen İslam Zirvesi Konferansı’nın 11. oturumunda kabul edilen "Ermenistan Cumhuriyeti'nin Azerbaycan Cumhuriyeti'ne Saldırısı" adlı 10/11-P(IS) sayılı karardır.[1] Kararın kabul edilmesindeki amaç, Ermenistan Cumhuriyeti'nin Azerbaycan Cumhuriyeti'ne yönelik saldırısından dolayı duyulan endişenin dile getirilmesi ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin toprak bütünlüğüne kapsamlı destek verilmesidir. Dakar konferansı, "Azerbaycan’ın haklı davasının desteklenmesi yolunda başarılı bir adım" olarak değerlendirilmektedir.[2] Aynı oturumda, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın yeni Tüzüğü kabul edilmiş ve bu uluslararası teşkilatın ana belgesinin amaç ve hedefler bölümünde işgal altındaki devletlerin kendi toprak bütünlüklerini geri kazanma hakkının üye devletler tarafından kesin bir şekilde desteklenmesiyle ilgili bir madde yer almıştır.[3]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]
1980'lerin sonlarında Ermenistan ile Azerbaycan arasında başlayan silahlı çatışma, yaklaşık bir milyon Azerbaycanlının mülteci ve zorunlu göçmen durumuna düşmesi ve Dağlık Karabağ ile çevresindeki yedi bölgenin Ermeni silahlı kuvvetleri tarafından işgaliyle sonuçlandı. Sonunda, Rusya’nın arabuluculuğuyla 1994 yılının Mayıs ayında cephede ateşkes sağlandı.[6]
Ateşkes sağlanmış olmasına rağmen, sonraki yıllarda ateşkes rejimi sık sık ihlal edildi. Ateşkes anlaşmasının ardından taraflar arasındaki ilk büyük çatışma 4 Mart 2008'de yaşandı. Azerbaycan Savunma Bakanlığı’nın verdiği bilgiye göre, Terter bölgesindeki işgal altındaki Çilabirt köyü yakınlarında Ermenilerin bir keşif ve sabotaj grubu Azerbaycan ordusunun mevzilerini ele geçirmeye çalıştı.[7] Silahlı çatışma sonucunda Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri’nden dört asker şehit oldu. Karşı taraftan ise 12 askerin öldüğü, 15'inin ise yaralandığı bildirildi. Ardından, 8—9 Mart tarihlerinde Ağdam bölgesi yönündeki temas hattında tekrar gerilim tırmandı; Azerbaycan Savunma Bakanlığı basın sözcüsü Eldar Sabiroğlu, Ermeni askeri birliklerinin Azerbaycan köylerine açtığı ateş sonucunda iki Azerbaycanlı sivilin hayatını kaybettiğini, iki kişinin ise yaralandığını, ayrıca karşı tarafa verilen cevapla bir Ermeni askerinin etkisiz hale getirildiğini belirtti.[8] Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı İdaresi sözcüsü Ali Hasanov, cephedeki durumu Ermeni provokasyonu olarak nitelendirdi ve olayların 2008'de Ermenistan'da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra yaşanan protestolarla bağlantılı olduğunu ifade etti. Polis tarafından şiddetle dağıtılan protestoların düzenleyicisi, cumhurbaşkanlığına aday olan ve Ermenistan Cumhuriyeti’nin ilk cumhurbaşkanı olan muhalefet lideri Levon Ter-Petrosyan ve destekçileri idi.[9] Hasanov’a göre, "Ermenistan liderliği, Ermeni halkının ve uluslararası kamuoyunun dikkatini ülkedeki iç meselelerden uzaklaştırmak için[10] bu tür provokasyonlara başvurdu." Azerbaycan basını, halkın öfkesini iç süreçlerden ve insan hakları ihlallerinden saptırmak için Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’ın temas hattında kasıtlı olarak gerginlik yaratmayı tercih ettiğini belirtiyordu.[11]
Karar metni
[değiştir | kaynağı değiştir]Karar, 23 maddeden oluşmaktadır. Burada örgüte üye devletlerin, Ermenistan Cumhuriyeti’nin Azerbaycan Cumhuriyeti’ne karşı gerçekleştirdiği ve Azerbaycan’ın yaklaşık %20’sinin işgaliyle sonuçlanan saldırısından ciddi endişe duyduğu belirtilmektedir. Azerbaycan topraklarının önemli bir kısmının işgalinin devam etmesi ve Ermeni milliyetinden olan kişilerin bu topraklara yasadışı şekilde yerleştirilmesinden derin endişe duyulmaktadır. Belgede, Ermenistan’ın saldırısı sonucunda bir milyondan fazla Azerbaycanlı zorunlu göçmen ve mültecinin içinde bulunduğu acınası durum ile bu insani sorunların boyutu ve şiddeti karşısında derin üzüntü ifade edilmektedir. 16-17 Ekim 2003 tarihlerinde Putrajaya’da düzenlenen İslam Zirvesi Konferansı’nın 10. oturumunda kabul edilen 21/10-P(IS) sayılı karar, aynı zamanda tüm üye devletlerin Azerbaycan Cumhuriyeti’nin egemenliğine, toprak bütünlüğüne ve siyasi bağımsızlığına saygı gösterme yükümlülüğünü bir kez daha teyit etmektedir. Kararda, Ermenistan Cumhuriyeti’nin işgalci politikasının AGİT çerçevesindeki barış sürecine yıkıcı etkisi de vurgulanmaktadır.
Kararın II. maddesine göre, örgüt, işgal altındaki Azerbaycan topraklarında sivil Azerbaycanlı halka karşı işlenen eylemleri insanlığa karşı suç olarak kabul etmektedir. III. maddede, Azerbaycan’ın işgal altındaki topraklarında arkeolojik, kültürel ve dini eserlerin yağmalanması ve yıkılması şiddetle kınanmaktadır. IV. maddede ise örgüt, BM Güvenlik Konseyi’nin 822, 853, 874 ve 884 sayılı kararlarının sıkı şekilde uygulanmasını ve Ermenistan silahlı kuvvetlerinin Dağlık Karabağ da dahil olmak üzere işgal altındaki tüm Azerbaycan topraklarından derhal, şartsız ve tamamen çekilmesini, ayrıca Ermenistan’ın Azerbaycan Cumhuriyeti’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı göstermesini kati suretle talep etmektedir. İslam İşbirliği Teşkilatı, BM Güvenlik Konseyi’nin yukarıda belirtilen kararlarında yer alan taleplerin Ermenistan tarafından halen yerine getirilmemesinden duyduğu endişeyi de dile getirmektedir.
Belge’de BM’ye çağrılar da yapılmıştır. Buna göre, Birleşmiş Milletler (BM) Teşkilatı, BM Güvenlik Konseyi’ni Azerbaycan Cumhuriyeti’ne karşı bir saldırının varlığını tanımaya, Birleşmiş Milletler Şartı’nın VII. Bölümü uyarınca kararlarının uygulanmasını sağlamak için gerekli adımları atmaya, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne karşı yapılan saldırıyı kınamaya ve ortadan kaldırmaya çağırır. Ardından teşkilata üye devletler, bu amaçla BM’de koordineli önlemler almayı kararlaştırırlar.
VII. maddede, saldırganın çatışmayı tırmandırma ve Azerbaycan topraklarının işgalini sürdürme imkanından mahrum edilmesi amacıyla tüm devletler, Ermenistan’a herhangi bir silah ve askeri teçhizat vermekten kaçınmaya davet edilir. Karara göre, teşkilata üye devletlerin toprakları bu tür yüklerin transit geçişi için kullanılmamalıdır.
İslam İşbirliği Teşkilatı, üye devletlerden kendi tüzel ve gerçek kişiliklerini Dağlık Karabağ bölgesinde ve Azerbaycan’ın işgal altındaki diğer bölgelerinde ekonomik faaliyetlerde bulunmamaya teşvik etmelerini talep eder. Ayrıca, Azerbaycan hükümeti ve halkının ülkesini savunma çabalarına tam bir dayanışma içinde olduklarını ve onları desteklediklerini bir kez daha teyit eder. Teşkilat, mültecilere ve yerinden edilmiş kişilere insani yardım sağlayan tüm üye devletlere şükranlarını iletir ve diğer üyeleri de bu insanlara katkıda bulunmaya davet eder. Üye devletlerin yanı sıra, İslam Kalkınma Bankası’ndan ve diğer İslami kuruluşlardan Azerbaycan Cumhuriyeti’ne çok ihtiyaç duyulan mali ve insani yardım sağlamaları istenir.
Teşkilat, Ermenistan’ı ve AGİT’in Minsk Grubu’nun tüm üye devletlerini BM Güvenlik Konseyi’nin ilgili kararları ve AGİT’in ilgili kararları ve belgeleri, özellikle AGİT’in Birinci Ekstra Oturum kararları doğrultusunda devam eden AGİT barış sürecine yapıcı katılımda bulunmaya davet eder. Belgeye göre, Azerbaycan’ın, çatışma sonucunda uğradığı zarar için uygun bir tazminat alma hakkına sahip olduğu kabul edilmektedir. Buna uygun olarak, teşkilat, bu zararın adil bir şekilde karşılanması sorumluluğunu Ermenistan’ın üzerine yükler.
Önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu karar ile İslam İşbirliği Teşkilatı, üye devletlerin New York’taki BM Daimi Temsilciliklerine, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda yapılacak oylamada Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğüne tam destek vermeleri konusunda talimat verme kararı almıştır. Bu da 14 Mart 2008 tarihinde BM Genel Kurulu’nun 62. oturumunda Azerbaycan’ın BM Daimi Temsilcisi Akşin Mehdiyev tarafından sunulan tasarının oylamaya konulması sırasında teşkilata üye devletlerin aktif katılımıyla sonuçlanmıştır.[13] Dakar Konferansı sırasında Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov şu ifadeleri dile getirmiştir:[14]
{{Ksöz|"Ben İslam Konferansı Teşkilatı'na üye tüm ülkeleri bu Karar Taslağına oy vermeye davet ediyorum. Sizin desteğiniz, Azerbaycan’a yönelik İslam dayanışması ve kardeşlik ilişkisinin bir tezahürü olacaktır."
Oturumda İslam İşbirliği Teşkilatı'nın New York Grubu Başkanı olarak teşkilat adına konuşan Pakistan'ın BM Daimi Temsilcisi Munir Akram, Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesinde ve çevresindeki çatışmanın bölgede barış ve istikrara sürekli tehdit oluşturduğunu, BM Güvenlik Konseyi'nin ilgili kararlarının bugüne kadar uygulanmadığını üzüntüyle ifade etmiştir.[15] Ardından yapılan oylamanın sonucunda "Azerbaycan'ın İşgal Altındaki Topraklarındaki Durum" başlığı altında BM Genel Kurulu'nun 62/243 sayılı kararı kabul edilmiştir.[16] Kararın kabul edilmesinde İslam İşbirliği Teşkilatı'na üye devletler belirleyici rol oynamıştır.[17]
İslam İşbirliği Teşkilatı kararının bir diğer önemi de belgede Azerbaycan Cumhuriyeti'nin işgal altındaki topraklarındaki mevcut durumun yasal geçersizliği ve tanınmamasının yanı sıra mevcut statükoyu güçlendirmek için yapılan her türlü eylemin vurgulanmasıdır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 62/243 sayılı kararı
- Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin Dağlık Karabağ sorunu üzerine aldığı kararlar listesi
- Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nin 2085 Sayılı Kararı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Resolution No. 10/11-P(IS) on the aggression by the Republic of Armenia against the Republic of Azerbaijan" (PDF). oic-oci.org (İngilizce). OIC. 2008. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2022.
- ^ Əhmədov, Aqil (2008). "Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında İslam Konfransı Təşkilatının mövqeyi". Dövlət İdarəçiliyi, 4. s. 171-176.
- ^ İbrahimov, Əsgər (18 Mart 2011). "Azərbaycanın xarici siyasətində beynəlxalq əlaqələr". Respublika qəzeti, 61. s. 3.
- ^ a b "Armenia 2012 report". Freedom House. 26 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
Social polarization deepened after mass protests following the 2008 presidential election were dispersed by police and army forces, leaving ten dead and up to two hundred wounded.
- ^ "Armenia: Skewed Prosecution Over 2008 Clashes". Human Rights Watch. 25 Şubat 2009. 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013.
- ^ Samir Isayev (3 Mart 2021). "The Riddle of Karabakh's Status". bakuresearchinstitute.org (İngilizce). Baku Research Institute. 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2022.
- ^ "12 Armenian soldiers killed, 15 wounded in clash". Day.Az. 4 Mart 2008. 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2008.
- ^ "4 killed in Nagorno-Karabakh region in skirmishes between Azerbaijanis, Armenians Mart 2008/http://www.iht.com/articles/ap/2008/03/10/europe/EU-GEN-Armenia-Azerbaijan.php Archived Mart 11, 2024 at the Wayback Machine 2008-03-14 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", International Herald Tribune. 10 March 2008. Retrieved 10 March 2008.
- ^ "Crowd near French Embassy grows to tens of thousands or more" Archived Mayıs 16, 2008 at the Wayback Machine 2008-05-16 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ArmeniaNow.com, 1 March 2008 (4 pm).
- ^ Bayramova, Zümrüd (3 Mart 2022). "4 mart tarixində baş vermiş toqquşma" (Azerice). sia.az. 18 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Koçaryanın 4 hərbçimizi şəhid edən avantürası" (Azerice). modern.az. 4 Mart 2020. 18 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Hüquqi aktların vahid elektron bazası (24 Haziran 1994). "Respublikaya gətirilən humanitar yardımların bölüşdürülməsi, təyinatı üzrə çatdırılmasının vəziyyəti və bu işlərin təkmilləşdirilməsi tədbirləri haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti qərarı". e-qanun.az (Azerice). Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi. 19 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022.
- ^ Baxşəliyeva, Gövhər (28 Ekim 2018). "Prezident İlham Əliyevin uğurlu Şərq siyasəti ölkəmizin diplomatik nailiyyətlərinin artmasına mühüm töhfə verir". Azərbaycan qəzeti, 243. s. 1, 3.
- ^ "Rəsmi Bakı İslam ölkələrini Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində vəziyyətə dair qətnaməyə səs verməyə çağırıb". Yeni Azərbaycan qəzeti, 049 (2737). 15 Mart 2008.
- ^ Pakistan Mission to United Nations (2008). "Press Release No: 75/2008". pakun.org (İngilizce). 31 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2022.
- ^ "The situation in the occupied territories of Azerbaijan". General Assembly Sixty-second session - Official Records. United Nations. 14 Nisan 2008. A/62/PV.86. 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2022.
- ^ Şahinoğlu, Aqşin (21 Mayıs 2015). "Azərbaycan-İƏT əlaqələri uğurla inkişaf edir. Tərəflər arasında müxtəlif sahələri əhatə edən birgə layihələr həyata keçirilir". Yeni Azərbaycan, 89. s. 8.