İskoç İngilizcesi
| İskoç İngilizcesi | |
|---|---|
| Scottish English | |
| Ana dili olanlar | İskoçya |
| Tarih | 17. Yüzyıl |
| Etnisite | İskoç |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa |
| Önceki formlar | Proto-Indo-European
|
| Yazı sistemi | Latin (İngiliz Alfabesi) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | eng-scotland |
| ISO 639-3 | en-scotland |
İskoç İngilizcesi, Eski İngilizcenin kuzey lehçelerinden türemiş, bir zamanlar İskoçya'nın bazı yörelerinde, şimdi ise özellikle orta, kuzeydoğu ve güney bölgelerinde konuşulan, İngilizceye yakın bir Cermen dilidir.[1]
İskoç İngilizcesi aynı zamanda "İskoç Standart İngilizcesi" ya da "Standart İskoç İngilizcesi" (SSE) olarak da bilinir.[2] İskoç Standart İngilizcesi, "İskoçya'daki profesyonel sınıfın karakteristik konuşması ve okullarda kabul edilen norm" olarak tanımlanabilir.[3] Yazılı biçim genellikle edebi olmayan metinlerde kullanılır ve genellikle ülkenin kendi dili olan İskoççayla karıştırılır. Aslında İskoçça, modern İngilizce ile ilgili bir Cermen dilidir.[4]
İskoç Standart İngilizcesi için IETF dil etiketi "en-scotland" dır.[5]
Farklı telaffuz, gramer ve ifadelere ek olarak İskoç İngilizcesi, özellikle İskoçya Kilisesi, yerel yönetim ve eğitim ve hukuk sistemleri gibi İskoç kurumlarıyla ilgili kendine özgü bir kelime dağarcığına sahiptir.[6]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
İskoç İngilizcesi, Rönesans ve matbaanın icadından sonra,[7] İngiliz ve İskoçların yumuşak bir şekilde kaynaşmasından doğmuştur. Dil, birtakım değişikliğe uğradığı 17. yüzyılda ortaya çıkmış ve konuşulmaya başlanmıştır.[8] 1707'de İngiltere ile birleştikten (parlamentoları da birleşmiştir) sonra İskoçya özerk kalırken aynı zamanda önemli dönüşümler de geçirdi. Bu bağımsızlık, kültürle bağlantılı olan dil kimliğinin oluşmasına da yardımcı olmuştur.
Ancak bu değişimden kilise, eğitim ve hukuk yapıları etkilenmemiş ve İngiltere'deki mevkidaşlarından ayrı kalmıştır. Bu durum İskoç İngilizcesinin kullanımını arttırmıştır. Bu durum bazı kelime ve terimlerin tanımlarında önemli mesleki ayrımlara yol açmaktadır. Bu nedenle İskoç İngilizcesinde kesin tanımları olan ve İngilizce İngilizcesinde kullanılmayan veya farklı bir tanımı olan kelimeler vardır.
Fonetiği, anlambilimi, noktalama işaretleri ve hatta grameri anlamında İskoç İngilizcesi, İskoçya halkının kendilerini ifade etme biçimine çokça katkıda bulunmaktadır. Ancak bölgeden bölgeye İskoç İngilizcesinin farklı versiyonları vardır. Highlands, Lowlands, Glasgow, Edinburgh, vs. gibi yerlerde farklı İskoç İngilizcesi türleri konuşulmaktadır.
Fonoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
İskoçya'daki orta sınıfların konuşması, özellikle resmi olarak kabul edilen durumlarda, yazılı standardın dilbilgisi normlarına uyma eğilimindedir. Highland İngilizcesi, Lowlands'de konuşulan çeşitlilikten biraz farklıdır; çünkü fonolojik, dilbilgisel ve sözcüksel olarak Galce alt yapısından daha fazla etkilenir. Benzer şekilde, Kuzeydoğu İskoçya'da konuşulan İngilizce de Dor dilinin fonolojisini ve gramerini takip etme eğilimindedir.
İskoçizm (Scotticism)[değiştir | kaynağı değiştir]
İskoçizm, İngilizcede kullanılan ve İskoçların karakteristik özelliği olan bir deyim, cümle veya kelimeler topluluğudur.[9]
Örneğin İskoç İngilizcesinde "az, küçük" (small) yerine "wee" (çiş) kelimesi kullanılır.
Az içki içeceğini söylemek isteyen birisi "I'll just have a wee drink..." şeklinde cümleyi kurar. Bu cümleyi Türkçeye çevirirsek "Bir çişlik içeceğim" anlamına gelir.
İngilizcede "Oh yes!", İskoç İngilizcesinde "Och aye!"
İngilizcede "just now", İskoç İngilizcesinde "the noo"
gibi İngiliz İngilizcesinden ayrılan bir çok kullanımı bulunmaktadır.
Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]
İskoçya, kültür ve dil açısından güneydeki komşusu İngiltere'den ayrışmaktadır. Özellikle aksan, İskoç İngilizcesinin ayırt edici temel özelliklerinden biridir.
"R" harfinin bir sesli harften sonra genelde telaffuz edilmediği İngiltere'den farklı olarak İskoç İngilizcesi konuşanlar, bir sesli harften sonra bile "r" harfini bir kelimenin neresinde bulunursa bulunsun telaffuz ederler. Ek olarak, İskoç İngilizcesindeki “r” bazen yuvarlanır.
Bugün bildiğimiz İskoç İngilizcesi, diğer İngilizce biçimlerine dönüşen birçok kendi terimine sahiptir. Örneğin, yasal ve idari terimler genellikle İskoç İngilizcesi veya İskoççanın İngilizceleştirilmiş bir biçimidir.[10]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Sandred, Karl Inge (1983). Good Or Bad Scots?: Attitudes to Optional Lexical and Grammatical Usages in Edinburgh (İngilizce). Almqvist & Wiksell. ISBN 978-91-554-1442-9.
- ^ "SCOTS - Search". www.scottishcorpus.ac.uk. 22 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
- ^ "Introduction to Scots origins of place names in Britain". web.archive.org. 17 Mayıs 2006. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
- ^ Sandred, Karl Inge (1983). Good or bad Scots? attitudes to optional lexical and grammatical usages in Edinburgh. Uppsala : Stockholm: Univ. Almqvist & Wiksell international (distr. ISBN 978-91-554-1442-9.
- ^ "Language Subtag Registry". Internet Assigned Numbers Authority. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
- ^ "Vote on your favourite Scots law expression". Scottish Legal News (İngilizce). 10 Haziran 2020. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
- ^ McClure, Kirstie M. (Kasım 1994). "Books in Review". Political Theory (İngilizce). 22 (4): 698-705. doi:10.1177/0090591794022004012. ISSN 0090-5917. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
- ^ "Place in history - First Scottish Books - National Library of Scotland". digital.nls.uk. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
- ^ http://www.oed.com/
- ^ "İskoç Aksanı: İskoç İngilizcesi Nasıldır?". Superprof Blogu - Türkiye. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2024.
