İran-Irak Şam İslam Devleti ilişkileri
İran, Irak Şam İslam Devleti'nin (IŞİD) muhalifi olup Suriye ve Irak'ta bu grupla savaşmaktadır.
İran'ın IŞİD'e karşı düzenlediği askeri operasyonlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Suriye'de
[değiştir | kaynağı değiştir]2011 yılında Suriye İç Savaşı'nın başlamasından bu yana İran, Suriye hükümetini, IŞİD de dahil olmak üzere muhaliflere karşı desteklemektedir.[1]
Irak'ta
[değiştir | kaynağı değiştir]İran, IŞİD ile mücadelede Irak'a yardım sözü veren ilk ülke oldu ve Kuzey Irak saldırısını takiben Haziran 2014'ün başlarında asker gönderdi.[2][3][4]
Irak Cumhurbaşkanı Fuad Masum, İran'ı "IŞİD'in tekfirci teröristlerine karşı savaşmak için Irak'a silah sağlayan ilk ülke" olarak övdü.[5]
İran'ın Kudüs Gücü, IŞİD'e karşı yapılan askeri müdahalenin "anahtar oyuncusu" olarak kabul ediliyordu ve Kudüs Gücü'nün "deha" komutanı General Kasım Süleymani, sık sık Irak'ta bulunuyordu. Süleymani'nin savaş alanında çekilen fotoğrafları düzenli olarak yayınlanmaktaydı.[6][7][8]
İran-Irak sınırı
[değiştir | kaynağı değiştir]14 Mart 2016 tarihinde sınıra yakın yerlerde patlayıcılarla donatılmış iki IŞİD hücresi İran Kara Kuvvetleri tarafından imha edildi.[9]
İran'ın siyasi duruşu
[değiştir | kaynağı değiştir]İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, IŞİD'i El Kaide'nin "ideolojik kardeşi" olarak tanımladı ve "Sözde İslam Devleti ne İslami'dir ne de bir devlettir " dedi.[10]
İran'ın yüce lideri Ali Hamaney, Amerika önderliğindeki Irak müdahalesi ve Birleşik Ortak Görev Gücü hakkında açıkça şu sözleri söyledi:
DAEŞ (IŞİD) konusunda bir koalisyon oluşturdular. Elbette bu, ikiyüzlü bir davranıştır ve yalan söylüyorlar. Dışişleri Bakanlığımıza bir mektup yazarak "Eğer Amerika'nın DAEŞ'e silah verdiğini söylerseniz, bu bir yalan ve biz onları desteklemiyoruz" dediler. Ancak bu mektubun ardından kısa bir süre sonra Amerika'nın DAEŞ'e silah verdiğini gösteren fotoğraflar yayınlandı.[11]
"Terörist" olarak tanımlanışı
[değiştir | kaynağı değiştir]İran'ın resmi ve yarı resmi medya organları, devlet kontrolündeki Iran Daily ile IRGC'ye bağlı haber ajansları Fars ve Tasnim gibi, sıklıkla IŞİD'i "terör örgütü" ve "tekfirci" olarak tanımlamaktadır.[12][13][14]
Yüksek Milli Güvenlik Kurulu Müsteşar Yardımcısı da grubu terör örgütü olarak nitelendirmiştir.[15]
IŞİD'in İran'a yönelik tehditleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İran Şii ağırlıklı bir ülke olmasına rağmen IŞİD ideolojik olarak Şii karşıtı olmakla birlikte Şiileri kafir olarak görmektedir ve binlercesini öldürmüştür. Irak'ta hızla yayılan IŞİD, İran'ın batı sınırlarından yalnızca kilometrelerce uzakta bulunan bir tehdit haline gelmiştir. Doğu İran'daki Pakistan merkezli Sünni Cihatçı gruplar ve devam eden Sistan-Belucistan isyanı nedeniyle bazıları bu bölgede daha geniş çaplı bir tepki olasılığından endişe duymuştur.[16]
İran, IŞİD'e Bağdat'a veya Şii İmamların kutsal türbelerine saldırmanın ve İran-Irak sınırına yaklaşmanın kırmızı çizgileri aşmak olduğunu ve bu çizgilerin aşılması halinde İran'ın doğrudan eyleme geçeceği tehdidinde bulundu.[17]
Eylül 2014'te İran gazetesi Islamic Republican, Hadana news'den "IŞİD, İran için emir tayin etti ve birkaç yardımcısı güvenlik birimleri tarafından gözaltına alındı" şeklinde bir haberi aktardı. Haberde Emir'in adı belirtilmedi ve İran'a gizlice girip giremedikleri veya yurt dışında tutuklanıp tutuklanmadıkları belirtilmedi. Tutuklamayı hangi ülkenin güvenlik kurumlarının yaptığı da belirtilmedi.[18]
Aynı ay İçişleri Bakanı Abdolreza Rahmani Fazlı, İran'ın İran'a girmeye çalışan şüpheli çok sayıda IŞİD üyesini tutukladığını duyurdu. Şüphelilerden iki ya da üçünün, İran'a girmenin IŞİD'in planları arasında yer aldığını itiraf ettiğini ve IŞİD'in İran'dan üye toplama yönündeki hamlesine ilişkin raporları reddettiğini ancak bunun grubun üye alımı için bir kampanya başlatmadığı anlamına gelmediğini belirtti.[14]
29 Ocak 2015 tarihinde IŞİD, Wilayat Khorasan adında Afganistan, Pakistan ve yakınındaki diğer topraklardan oluşan yeni bir eyalet ilan etti. Hafız Saeed Khan eyaletin emiri olarak atandı. Mulla Saeed Orakzai olarak da bilinen Pakistanlı Hafız Saeed Khan, Taliban'ın eski bir üyesidir.[19]
7 Haziran 2017 tarihinde IŞİD, İran Parlamentosu'na ve Ayetullah Humeyni'nin türbesine düzenlenen saldırının sorumluluğunu üstlendi.[20] Saldırıda 16 kişinin öldüğü doğrulandı. Saldırı, İran sınırları içerisinde yaşanan ilk IŞİD saldırısıydı. Bu saldırının Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin "ılımlılık projesine" yönelik sonuçları konusunda endişeler bulunmaktadır.[21]
İran vatandaşları ve IŞİD
[değiştir | kaynağı değiştir]Tehran Bureau, İran'ın IŞİD'e yönelik askerî harekâtına halkın destek verdiğini bildirdi.[22]
Al Jazeera'ya göre Ocak 2015 itibarıyla "yüzlerce" İranlı Sünni Kürt, IŞİD'le savaşmak için İran-Irak sınırını geçti ve genellikle Peşmerge olarak da bilinen Irak Kürdistanı savaşçılarına katıldı.[23]
İran'daki bir güvenlik kurumu tarafından yürütülen çeşitli araştırma çalışmaları ve anketler, İran'ın Sünni topluluğunun "IŞİD üyeliğiyle ilgilenmediğini" gösterdi.[18] Ancak Erbil merkezli Rudaw websitesi, One ISIL sayfasının bir Facebook gönderisine atıfta bulunarak Ekim 2014'te 23 İranlı Kürt'ün grubun üyesi olduğunu belirtmektedir. Kürt aktivist Mokhtar Hoshmand, IŞİD'in 20 İran Kürdü üyesinin öldüğünü ve 30'unun da yaralandığını iddia etti.[24]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Iran will do what it takes to fight ISIS". CNN. 4 Ocak 2015. 9 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Scalabrin Müller, Marcelo (9 Aralık 2014). "Iran Joins ISIS Fight". The Diplomat. 7 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Farnaz Fassihi (13 Haziran 2014). "Iran Deploys Forces to Fight Militants in Iraq". Wall Street Journal. 13 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.
- ^ Martin Chulov (14 Haziran 2014). "Iran sends troops into Iraq to aid fight against Isis militants". The Guardian. 27 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.
- ^ "'Iran first to help Iraq against ISIL'". Al-Alam. 26 Eylül 2014. 16 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ "Could Iran's elite military force defeat ISIL?". Al Jazeera. 18 Mart 2015. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ "Iranian general is new hero in battle against Isis". Financial Times. 7 Kasım 2014. 28 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Iranian Military Mastermind Leading Battle to Recapture Tikrit From ISIS". Newsweek. 5 Mart 2015. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "انهدام 2 تیم تروریستی وابسته به داعش توسط نزاجا در مرزهای غربی کشور- اخبار سیاسی - اخبار تسنیم - Tasnim". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.
- ^ "Mohammad Javad Zarif: A Message From Iran". The New York Times. 20 Nisan 2015. 28 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Supreme Leader's Speech in Meeting with People of East Azerbaijan". The Center for Preserving and Publishing the Works of Grand Ayatollah Sayyid Ali Khamenei. 18 Şubat 2015. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ "Report says ISIL terrorist group has a base near US". Iran Daily. 16 Nisan 2015. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ "Larijani Reminds Regional States of Iran's Sacrifices against ISIL Terrorists". Fars News Agency. 12 Mart 2015. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ a b "Iran Says Arrests ISIL Suspects at Border". Tasnim News Agency. 8 Eylül 2014. 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ "Iranian Official: US Not Serious about Countering ISIL Terrorists - Politics news". 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.
- ^ "Iran fears Isis militants are part of wider Sunni backlash". Tehran Bureau. 18 Kasım 2014. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "Explainer: How Iran Could Help Iraq Fight ISIL". RFE/RL. 4 Temmuz 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ a b "ISIL Designated Emir for Iran Arrested". Iranian Diplomacy. 21 Eylül 2014. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ "Hafiz Saeed Khan: The former Taliban warlord taking Isis to India and Pakistan". International Business Times. 19 Ocak 2015. 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "'First IS attack' in Iran kills 12". BBC News. 7 Haziran 2017. 6 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.
- ^ Behravesh, Maysam. "ISIL attack in Iran: Why now and what will happen next?". www.aljazeera.com. 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2023.
- ^ "Many Iranians want military to intervene against Isis". Tehran Bureau. 27 Haziran 2014. 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015.
- ^ "Iranian Kurds join the fight against ISIL". Al Jazeera. 17 Ocak 2015. 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2015. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Haqiqi, Fuad (11 Aralık 2014). "ISIS boasts rising number of recruits among Iranian Kurds". Rudaw. 22 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2015.