İkiz Kuasar
| İkiz Kuasar Q0957+561 | |
|---|---|
 Dünya'dan 8,7 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan İkiz Kuasar QSO 0957+561 bu fotoğrafın tam ortasında görülüyor.[1] | |
| Gözlem verisi (Dönem J2000) | |
| Takımyıldız | Büyük Ayı |
| Sağ açıklık (α) | 10sa 01d 20.99s |
| Dik açıklık (δ) | +55° 53′ 56.5″ |
| Görünür boyut (V) | 6" mesafe |
| Görünür büyüklük (V) | 16,7 |
| Özellikler | |
| Kırmızıya kayma (z) | 1,413 |
| Mesafe | 8.700.000.000 ly (2.400.000.000 pc) |
| Tür | Rad |
| Katalog belirtmeleri | |
Twin Quasar • Double Quasar • Twin QSO • QSO 0957+561 • Q0957+561 • SBS 0957+561 • TXS 0957+561 • 8C 0958+561 • PGC 2518326 • A: USNO-A2 1425-7427021 B:USNO-A2 1425-7427023 | |
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |
İkiz Kuasar (ayrıca Twin QSO, Double Quasar, SBS 0957+561, TXS 0957+561, Q0957+561 veya QSO 0957+561 A/B olarak da belirtilir), Büyük Ayı takımyıldızında bulunan NGC 3079'un 10 yay-dakika kuzeyinde yer alan kütleçekimsel mercekli çift kuasardır. Keşfedilen ilk çoklu görüntü kütleçekimsel merceklenme sistemidir ve türünün en iyi çalışılmış nesnelerinden biridir.
Kütleçekimsel merceklenme etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuasardan Dünya'ya ulaşan ışık, Dünya ile kuasar arasında bulunan cisimlerinin çekim etkisi ve uzay-zaman eğriliği nedeni ile kırılarak gelir. Bu etkiye kütleçekimsel merceklenme etkisi denir. Dünyadan 3,5 milyar ışık yılı uzaklıkta olan eliptik galaksi YGKOW G1[2] ile Dünya arasında İkiz Kuasar vardır. Bu nedenle eliptik galaksiden gelen ışık, yoğun ve çift göz olacak şekilde iki farklı yol izler. Bir yolun diğerinden 416 gün daha fazla olduğu hesaplanmıştır. İkiz kuasarların ayrılmış görüntüleri (A ve B) arasında 6,1 yay-saniye mesafe bulunur. Görünürdeki kırmızı ışık kırılmaları; kuasar 17mag, A bileşeni 16,7mag ve B bileşeni 16,5mag büyüklüğündedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuasar QSO 0957+561A/B; Dennis Walsh, Robert Carswell ve Ray Weymann liderliğindeki Anglo-Amerikan ekibi tarafından 1979 baharında, Kitt Peak Gözlemevinde 2,1 metrelik teleskop kullanılarak keşfedildi. Ekip, kuasarların alışılmadık şekilde birbirine yakın olduğunu ve görülebilir bölgede kırmızıya kayma ve ışık spektrumunun oldukça benzer olduğunu tespit etti. Böylece ilk kez kütleçekimsel mercek etkisi ile görünen Kuasar bulunmuş oldu.[3]
İlk kez 1915 Yılında tanımlanan doğrudan gözlemlenebilir kütleçekimsel mercek etkisi kısa zamanda profesyonel gök bilimcilerin dikkatini çekti ve Albert Einstein'ın Genel Görelilik Teorisi için önemli bir kanıt oldu.[4]
David Roberts liderliğindeki bir ekip 1979 yazında, ikiz kuasar'ın radyo dalgaları arasında farklar olduğunu belirledi. Böylece kuasar A ve kuasar B olarak isimlendirildi.[5] İki kuasar arasındaki mesafe 6 yay-saniye olarak hesaplandı.
1983 yılında Marc V. Gorenstein liderliğindeki bir ekip, eksensel simetrik (yansıtılmış-görüntülü) VLBI (Very Long Baseline İnterferometri) tarafından üretilen yüksek çözünürlüklü fotoğraflar yardımıyla göreli jetleri keşfetti. Diğer keşiflerle bir gökada kümesinin parçası olan galaksi G1'in varlığı ortaya çıktı.
Kuasar A ve B arasında hafif spektral farklılıkların olduğu ve buna da galaksiler arası ortam yoğunluk farklılıklarının neden olduğu kabul edildi.[6]
30 Yıl boyunca yapılan gözlemler neticesinde kuasar A'nın görüntüsünün kuasar B'nin görüntüsünden 14 ay önce dünyaya ulaştığı ve aralarındaki farkın 1,1 ışık yılı olduğu belirlenmiştir.
1996 Yılında Harvard Üniversitesi Smithsonian Center'da görevli Rudy E. Schild liderliğindeki ekip, bir gezegen boyutunda ve üç dünya kütlesinde kütleçekimsel mercek etkili galakside bir anomali fark etti ve bundan faydalanarak erken evrendeki ince yapıların kütleçekimsel mercek etkisi yardımı ile gözlenebileceğini fark etti. Kütleçekimsel mercek etkisinden faydalanılarak en uzak gezegenin 4 milyar ışık yılı uzakta olabileceği tahmin edildi.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Seeing double". ESA/Hubble Picture of the Week. Erişim tarihi: 20 Ocak 2014.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Nomenclature of Celestial Objects (Result I)". 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2011.
- ^ Nature 279, S.381-384: 0957 + 561 A, B: twin quasistellar objects or gravitational lens? D.Walsh, R.F.Carswell, R.J.Weymann 31.May 1979
- ^ Einstein, Albert (1936). "Science", 84. ss. pp. 506-507.
- ^ TIME (1 Ekim 1979). "Science: The Mysterious Celestial Twins". Time. 7 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2011.
- ^ "Quasare im Doppelpack" aus "Astro-Lexikon" 27 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Andreas Müller Ağustos 2007
- ^ New Scientist (issue 2037), Do alien worlds throng faraway galaxy? 11 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Govert Schilling 6 Temmuz 1996
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Q0957+561: Die historisch erste Linse mit Quasar - Köln Üniversitesi.
- Q0957+561 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - CCD Image Based on 45-min total exposure - March/2007.
- Q0957+561 A,B 30 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.