İçeriğe atla

Üzgün palyaço paradoksu

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Üzgün palyaço paradoksu, komedi ile depresyon ve anksiyete gibi ruhsal bozukluklar arasında gösterilen çelişkili bağlantıya atıfta bulunur.[1][2] Bazı komedyenler ve oyuncular; erken yaşamlarında, komedinin, gerilme hissinin ve bastırılmış fiziksel öfkenin sözlü bir çıkış yoluyla serbest bırakılması olarak geliştiği, yoksunluk ve tecrit duygularıyla karakterize edilir.[3]

İlk olarak 1981'de, Fisher tarafından yayınlanan bir dizi psikolojik deney, komedyenlere özgü ve sıradan oyuncularda bağdaşmayan belirli davranışsal özellikleri gösterdi.[4] Kaufman ve Kozbelt'in daha sonraki çalışmaları, komedinin, travmayı örtmek için bir savunma mekanizması olarak kullanıldığı; ayrıca, komedyenlerin, mizahı bağ kurma ve kabul görme aracı olarak kullanmaya teşvik olabileceği fikrinin anlaşılmasını sağlayarak bu sonuçları yeniden değerlendirdi.[5]

Mizahın küçük yaşlardan itibaren ebeveyn davranışlarından beslendiği anlaşılmıştır.[6] Bir ebeveynin olgunlaşmamış doğası, çocuklara öz saygı ve kabul görme ihtiyacı sorunları uyandırabilen ek sorumluluklar yükleyebilir.[7] Sürekli onay arayışı, anksiyete veya depresyon gibi zihinsel sağlık sorunlarına sebep olabilir; bu durum tedavi edilmezse ilerleyebilir ve intihara sebep olabilir.[8] Kahkaha, kendini korumak için bir mekanizma olarak gelişebilir, bireyi karşılaştığı sıkıntılı durumlardan uzaklaştırarak, bu durumlar üzerinde kontrolü olduğu hissi yaratır.[9]

Üzgün palyaço paradoksu, içteki karışıklığa rağmen, profesyonel bir ortamda kaygısız mizahın yaratılmasını tetikleyen siklotimik bir mizaç üzerinden tanımlanmaktadır.[10] Mizahın, bir kendini tedavi etme mekanizması olarak kullanılması, yine de tekrar tekrar iç kargaşa ile uğraşmaya muhtaç bırakan, kısa süreli bir memnuniyet sağlar.[11] Komedyenler arasında popülerliklerinin her an ortadan kalkabileceği ve bu nedenle işlerinde tükenmişliğe sürüklenebileceği konusunda sürekli bir endişe vardır.[11]

Kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Okul yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Komedyenler, genellikle, okul serüvenleri boyunca 'sınıfın palyaçosu' lakabı takılmasıyla da belli olan, hayatlarının erken dönemlerinde mizaha eğilimli davranışlar sergilerler.[12] Komedyenler, okulun katı doğasıyla alay ettiklerini, akranlarının kahkahalarından büyük zevk aldıklarını hatırlarlar.[12] Tommy Smothers, okul tecrübesi hakkında şunları söyledi; "Onların gülmesinden büyük bir haz aldım; onları neyin güldürdüğünü bilmiyordum, ama insanları güldürebileceğimi biliyordum." [13] Johnny Carson ayrıca bir komedyenin hayatında okulun rolünü şöyle vurguladı:[13]

Bence, okul çağında, (insanları) güldürebilecekleri gerçeğinin farkına varmış bir şekilde -ki burası, bu adamların çoğunun, sokaklarda büyürken, başladığı yerdir-, ortalıkta dolanıyor, aptalca şeyler yapıyor, dersi bölüyorlar. Bu bir dikkat çekme şeyi ve aslında, diyor ki; "hey, bana bakın millet, beni kabul ediyorsunuz."

Komedyenler, genellikle, yüksek zekaya sahip olmalarına karşın, okul ortamından nefret ederler ve sıklıkla kaçınırlardı.[1] Komedyenler, öğretmenlerinin anlayış ve kabulden yoksun olduğunu, tavırlarını bir kişisel dışlama biçimi olarak tanımlarlar.[1] Woody Allen, okul hakkında; "sıkıcı korkutucu. Her şey çirkindi. Hiç cevap vermedim. Hiç ödev yapmadım." şeklinde konuştu.[13] Bir okulun düzen ve disipline yönelimi bir komedyenin doğasıyla çelişse de, bireyin güldürebilme becerilerini fark etmesi için bir başlangıç sahası olarak yardım sağlayabilir.[14] Bu keşifle beraber, alay ve dalga imasının doğrudan bireye yöneltilebilmesi ile ortaya çıkan kahkahalar, bireyde sıklıkla karışık duygular yaratır.[15] İçerdiği nahoşluktan bağımsız olarak, komedyenler birini güldürme becerisine ve bunu sağlayan güçle ilgilenir.[4]

Erken yaşta ebeveynler ile yaşanılan tecrübeler, kişiliği ve öz saygı gelişimini etkileyecektir.

Mizah yaratma yeteneği, bireyi eğlence sektöründe bir kariyere yönlendirir. Komedyenlerin sektöre direkt komedyen olarak girmediği tespit edildi; daha ziyade, büyük bir kısmı bir tür müzikal performansla başladı.[16] Fisher, komedyenler arasındaki müzikal bir geçmişe sahip olma eğiliminin, izleyiciler için daha neşeli ve davetkar bir dünya yaratma arayışlarından kaynaklandığına inanıyordu.[16]

Ailevi ilişkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bireyin aile üyeleriyle arasında kurduğu ilişkiler; ergen gelişiminde, özellikle gelecek yıllarda aranacak yaşamsal memnuniyet konusunda, oldukça önemlidir.[17] Araştırmalar, komedyenlerin, bireyin ailesine karşı nefreti olarak karakterize edilen, uzak ve görece ayrık aile ortamlarında yetiştirilme eğiliminde olduğunu göstermiştir.[6] Prasinos ve Tittler, bu 'mesafeli aile' durumunun, bireylerin kendilerini ihmal kurbanı olarak tanımlamalarına, bundan ötürü 'yabancılaşmış bir grup' oldukları hissi bağlamında ilişki kurmalarına neden olduğunu yorumladılar.[18] Mutsuz palyaço paradoksu, bireyin sosyal temas ve yakınlık aradığı, elde etmek için ise mizahı kullandığı ve bir şekilde başkalarıyla uzaktan bir şekilde ilişki kurduğu tutarsız ortamlarda, genç yaşlarda gelişebilir.[19] Norman Lear, ebeveynlerinin sürekli çatışmasından ötürü acı dolu geçen çocukluğu hakkında şunları söyledi; "Buna karşı tek savunma ona gülmek, komik olanın ne olduğunu bulmaktı."[20]

Fisher tarafından yürütülen bir araştırma, mizah odaklı bireylerin annelerini yüksek olasılıkla talepkâr, anlayışsız ve mesafeli olarak tanımladıklarını gösterdi. Aile içinde genellikle babaya düşen, besleyici rolden kaçındıkları görülüyordu.[21] Komedyenlerin ebeveynleri için yapılan bir mürekkep testi, onların çocuksu bir dünya görüşüne olan eğilimlerini ortaya çıkardı ve çocuk imgeleriyle protokolleri açıkladı.[21] Fisher, ebeveynlerin bu görüşlerinin, sorumluluklara karşı "mutluluğun hakim olduğu" genel tavırla bağlantılı bir çeşit direnç ile alakalı olduğu sonucuna varmıştır.[22] Komedyenlerin ebeveynlerinin ciddi fikirlerden kaçındıkları, mürekkep testlerinde olumsuz görüntüleri tespit etmelerinin ardından olumsuz unsurlarını inkâr ettikleri tespit edildi, örneğin; "Bu bir kurt. Vahşi olduğunu düşündüm. Ama öyle olmadığını duydum."[23] Bu çocuksu dünya görüşü ve aile yükümlülüklerinin reddedilişi, komedyenler için daha büyük bir sorumluluk duygusu ve başkalarını koruma zorunluluğu duygusunun, ebeveynlerinin bilinçsiz reddinin bedeli olarak somutlaşmasına neden olabilir.[23] Bu sorumluluk yükünün, üzgün palyaço paradoksunun gelişimini teşvik eden öz-saygı sorunlarını uyandırdığı gösterilmiştir.[7]

Mizahın, çocuğun sosyal temas arzusunun tetiklediği, insanlarla mesafeli bir ilişki kurma çabasına hizmet edebileceği de öne sürülmüştür.[6] Tipik olarak mizah, duygusal ve bilişsel bir durum olarak tanımlanır ve yokluğu durumunda depresyon ve kaygının ortaya çıktığı bilinmektedir.[24]

Komedyenlerin yetkin bir bakıcının öneminin farkında oldukları ve genellikle yetersiz ebeveynler veya bakıcılar olmaktan endişe duydukları da tespit edilmiştir.[25] Samuel Janus tarafından yürütülen bir araştırma, araştırmaya denek olan komedyenlerin daha geniş aile istemeye yatkınlığını gösterdi.[25] Bu, bir komedyenin, aile ortamında kurulabilecek bağlantılar sağlama ve oluşturma ihtiyacı ile ilişkilendirildi.

Toplumsal bağlam

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Mizah kuramları ve Mizah § Çalışma ortamı

Komedyenlerin ilk yaşamları, mizahın yaşanan kaygıya karşı bir çıkış yolu veya savunma olarak kullanıldığı; acı, izolasyon ve yoksunluk duyguları karakterize edilir.[11] Friedrich Nietzsche, keresinde bunu şöyle tanımlamıştı; "Yalnızca insan, dünyada o kadar dayanılmaz acı çekmektedir ki, kahkahayı icat etmek zorunda kalmıştır."[26] Doğrudan saldırganlık sergileyememe, sosyal olarak kabul edilebilir mizah tarzıyla ifadeyle sonuçlanır.[27]

Mizah, bazı durumlarda, durumu kontrol altında tutma ve ve yenilmez olduğunu iddia etme becerisi sağlar.[9] Kendini geliştirici mizah tarzı, bu tarza sahip bireyler tarafından gergin durumlara karşı bir savunma aracı olarak kullanılır ve bireyler bu sayede stresle başa çıkabilir.[28] Şiddetli zihinsel çöküntüler yaşadığı uzun bir bipolar durum döngüsünden muzdarip İngiliz komedyen Spike Milligan,[29] manik durumuna rağmen, kaygısız mizah ve çirkin fikirler yaratma becerisine sahipti. Gülmek ve gülebilmek, depresif zihinsel durumu düzeltmek için motivasyon ve bir tür kendi kendine ilaç olma işlevi görür.[10] Bu süreç, umutsuzluğun ve ardından gelen depresyonun oluşumuna karşı bir önlem olarak tanımlanmıştır.[30] Ek olarak, katılımcı (affiliative) ve kendini geliştirici (self-enhancing) mizah, depresyon semptomlarını önceden haber edebilir; bu mizah türlerinin yüksek seviyelerde kullanımının, daha düşük depresyon seviyeleri ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.[31]

Psikiyatrik tedavilerden elde edilen rakamlar, bazı hastaların hayatlarının olumsuz yönleri yüzünden boğulmuş olduğunu ortaya çıkardı; yine de, hastalar sorunları ile yüzleştirildiği vakit, psikiyatristi kahkahalar ile karşılayıp sorunun ciddiyetini görmezden geldiler.[27] Kahkaha, bireyin zorluklarla başa çıkması ve kendi kendini koruyabilmesi adına; hayal kırıklığını, üzüntüyü, kederi, pişmanlığı ve hatta sevinci bile gizleyebilir.[32]

Bilimsel çalışmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Rorschach testi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mürekkep lekesi testi, komedyenlerin sıradan oyuncularla eşleşmeyen belirli özelliklerini ve endişelerini ortaya çıkardı.[33] Fisher, komedyenlerin bu testlerde ortak olan dört temel eğilim belirledi;

  • Görüntüleri 'fena değil' şeklinde tanımlamak. Bu; geleneksel, yanlış anlaşılmış ve önyargının kurbanı olmuş olan olumsuz bir fikri içermektedir. "İki şeytan. Komik şeytanlar. Ciddiye alınmamalı" gibi yanıtlar içerebilir. veya "Domuza benziyor... Çirkin ama yine de biraz sevecen."[34]
  • Komedyenin, iyiliğin ve kötülük savaşı fikirleriyle ilişkisi; ahlaki öneme sahip şeylerin tanımlanması ile bağlantılıdır. Fisher, bu önemin, komedyenlerin toplum normlarını alaya alma ve, bu bağlamda, iyilik ile kötülük arasındaki çizgiyi bulanıklaştırma ihtiyacından kaynaklandığı sonucuna vardı.[35]
  • Ölçeğe verilen önem. Nesnelerin büyüklüklerine göre tanımlanması. Nesnelerin boyutlarındaki uyuşmazlık, güvenilir bir mizah kaynağı olarak hizmet eder.[36] Charlie Chaplin'in ikonik bir kostümü; büyük bol pantolon, küçük bir melon şapka, kocaman ayakkabılar ve küçük bir bıyıktan oluşuyordu. Abbott ve Costello veya Laurel ve Hardy gibi ikili komedyenler, güldürü için boy ve kilo farklılıklarına sıkça başvurmuşlardır.
  • Yukarıya karşı aşağı yöntemi; kimin veya neyin düştüğüne daha fazla önem verilmesi bağlamında yukarıdan aşağıya görüntülerin kullanımı. Buster Keaton, bu yöntemi karakterlerin büyük yüksekliklerden düşmesi veya balkonlardan sarkması şeklinde kullandı. Tekrarlayan bir başarısızlık mesajı, düşme tehlikesinden son anda kaçış ve karakterin kurtulmasıyla sonuçlanıp aksinin ispatlanması ile bağlantılı olarak ortaya çıkar.[37]

Fisher, bu eğilimlerin, komedyenin, başkalarına karşı değerli olduklarını kabul ettirme ihtiyacı olduğuna inanan bir benlik algısıyla doğrudan bağlantılı olduğunu öne sürdü.[38] Komedyenlerin, kontrollü bir bağlamda, kendilerini, kendileri hakkında sıradan aktörlerden daha fazla kendini-yıkıcı (self-depreciating) açıklamalarda bulunma yoluyla, yüksek düzeylerde tutmadıkları gösterildi.[39] Komedyen zihninde, kendini, bu değersizlik duygularına karşı, topluma ve insanlara yardım eetmek ve güldürmek gibi sorumlulukları olduğu üzerinden savunur. İnsanlara yardım etme arzusu, izleyici tarafından tanınma ve onaylanmayla, yalnızca geçici olarak, tatmin edilir.[40] Bu, kendilerini olduklarından daha büyük figür ve kavramlarla özdeşleştirerek kabul edilmeye yatkın olan sıradan aktörlerle tezat oluşturuyor.[39]

Fiziksel komedi yapan ikili, Abbott ve Costello.

Yetenek/kişilik testleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Komedyen § Kişilik özellikleri

Janus tarafından yürütülen bir araştırma, komedyenlerin uyumlu ve eğlenceli kalmalarını sağlamak için sonuna kadar çabaladıklarını, komedyen deneklerin yüzde sekseninin psikoterapiye başvurduklarını ve bunun mizah yetenekleri üzerindeki etkisinden endişelendiklerini buldu.[41] Komedyenlerin başkalarının amaçlarına karşı eleştirel oldukları ve bir ünlü olarak popülerlik ömürlerinin uzun sürüp sürmeyeceğinden endişelendikleri tespit edildi. Şu an ünlü olsalar dahi, her an bu ünü kaybedebilecekleri konusunda bir korku taşıyorlardı.[41] Janus'un çalışmasına katılanların çoğunun, işleri ve hatta bazen tedavi esnasında karşılaştıkları, sürekli bir anksiyete ve depresyon hissettikleri ortaya çıktı.[11] Komedinin depresyon ve kaygılarını anlık olarak hafifletme biçimi, onların işlevli olmasına izin veriyordu. Bununla birlikte, komedyenler kısa süreler için işlev görürler, ayrıca çalışmaları için sürekli olarak hayranlık ve onay arayışındadırlar.[11]

Komedyenlerin, yüksek düzeyde psikotik kişilik özellikleri taşıdıkları, içe dönük anhedoni ve dürtüsel uyumsuzlukta yüksek puan aldıkları da tespit edilmiştir.[10] Depresif özellikler ile daha dışa dönük, manik durumlar arasındaki istikrarsızlık, geleneksel olarak siklotimik bozukluk olarak tanımlanır.[10] İngiliz komedyen Stephen Fry, performans sırasında yaşadığı ortak zihinsel durumu itiraf etti; "QI esnasında "ehehe, evet, aynen" gibi gözüksem de, içten içe "ölmek istiyorum a*ına k*yayım" şeklinde hissettiğim zamanlar var. Ben... ölmek... istiyorum... a*ına... k*yayım...'"[42] Fry'ın yorumları, rahatsız edici duygularla baş etmek ve dikkati dağıtmak için zıt duyguların kullanıldığı manik savunma fikrine işaret ediyor.[43]

Palyaço şakası

[değiştir | kaynağı değiştir]

En azından 19. yüzyıldan kalma bir şaka, üzgün palyaço paradoksu için iyi bir örnektir. Şaka, bir doktorun depresif hastasına kasabadaki büyük bir palyaçoyu (tipik olarak "Pagliacci" olarak adlandırılır) ziyaret etmesini tavsiye etmesini içerir, ancak hastanın aslında palyaçonun kendisi olduğu ortaya çıkar.

Şakanın erken biçimlerinden biri, 19. yüzyılın sonlarında Meksikalı şair Juan de Dios Peza'nın İspanyol şiiri 'Reír Llorando'da[44] (Ağlarken Gülmek) görülebilir.[45] Şiir, 'Garrick' adlı bir İngiliz aktörü, bir doktorun hastasına hayata olan ilgi kaybının tek tedavisi olarak önerir, bunun üzerine hasta, kendisinin gerçekten Garrick olduğunu gösterir. Buradaki Garrick'in, şovmen Joseph Grimaldi olduğu öne sürülmüştür.[46] Şiir, daha sonra, 1910'larda, yine 'Grimaldi'[47] adlı sanatçıyla; 1930'larda,[48] İsviçreli palyaço Charles Adrien olduğu öne sürülen, 'Grock' adlı bir palyaçoyu içeren bir hikâye olarak tekrar tekrar görüldü. 1987 çizgi romanı Watchmen, hikâyeyi anlatan ve palyaçoya Pagliacci adını veren Rorschach karakterini içermektedir.[49] Şiir, Türk edebiyatında, Aziz Nesin'in 'Geriye Kalan' eserinde;[50] Türk sinemasında da, Recep İvedik 1 filminde, ana karakter Recep'in anlattığı bir fıkra olarak kullanılmıştır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Janus (1975). "The great comedians: Personality and other factors". The American Journal of Psychoanalysis. 35 (2): 169-174. doi:10.1007/bf01358189. ISSN 0002-9548. PMID 1190350. 
  2. ^ Janus (1978). "The great comediennes: Personality and other factors". The American Journal of Psychoanalysis. 38 (4): 367-372. doi:10.1007/bf01253595. ISSN 0002-9548. PMID 736178. 
  3. ^ Kaufman, Scott Barry; Kozbelt, Aaron (2009), "The Tears of a Clown: Understanding Comedy Writers", The Psychology of Creative Writing, Cambridge University Press, s. 94, doi:10.1017/cbo9780511627101.007, ISBN 9780511627101 
  4. ^ a b Fisher, Saymour (1981). Pretend the World Is Funny and Forever : a Psychological Analysis of Comedians, Clowns, and Actors. Lawrence Erlbaum Associates, Inc. ISBN 9781317770053. OCLC 868490423. 
  5. ^ Kaufman & Kozbelt 2009, s. 20.
  6. ^ a b c Prasinos, Steven; Tittler, Bennett I. (1981). "The family relationships of humor-oriented adolescents1". Journal of Personality. 49 (3): 295-304. doi:10.1111/j.1467-6494.1981.tb00938.x. ISSN 0022-3506. 
  7. ^ a b Fisher, Rhoda L. (1980). Schlemiel children. PT Partners L.P. OCLC 926645893. 
  8. ^ Creed (6 Eylül 2016). "Assessing Fidelity to Suicide Reporting Guidelines in Canadian News Media: The Death of Robin Williams". The Canadian Journal of Psychiatry. 62 (5): 313-317. doi:10.1177/0706743715621255. ISSN 0706-7437. PMC 5459225 $2. PMID 27600531. 
  9. ^ a b Martin, Rod A.; Puhlik-Doris, Patricia; Puhlik-Doris, Gwen; Gray, Jeanette; Weir, Kelly (2003). "Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: Development of the Humor Styles Questionnaire". Journal of Research in Personality. 37 (1): 48-75. doi:10.1016/s0092-6566(02)00534-2. ISSN 0092-6566. 
  10. ^ a b c d Ando, Victoria; Claridge, Gordon; Clark, Ken (15 Mayıs 2018), "Psychotic traits in comedians", Psychopathology and Personality Dimensions, 204, Routledge, ss. 205-213, doi:10.4324/9781315268217-16, ISBN 9781315268217, PMID 24434072 
  11. ^ a b c d e Janus 1975, s. 174.
  12. ^ a b Fisher 1981, s. 2.
  13. ^ a b c Fisher 1981, s. 3.
  14. ^ Fisher 1981, s. 4.
  15. ^ Fisher 1981, s. 5.
  16. ^ a b Fisher 1981, s. 198.
  17. ^ Leung, Jin -Pang; Leung, Kwok (1992). "Life satisfaction, self-concept, and relationship with parents in adolescence". Journal of Youth and Adolescence. 21 (6): 653-665. doi:10.1007/bf01538737. ISSN 0047-2891. PMID 24264168. 
  18. ^ Prasinos & Tittler 1981, s. 302.
  19. ^ Prasinos & Tittler 1981, s. 303.
  20. ^ Chapman, Antony J.; Hugh C., Hugh C., (Ed.) (5 Temmuz 2017). Humor and laughter : theory, research, and applications. ss. 245-258. ISBN 9781351514217. OCLC 994145305. 
  21. ^ a b Fisher 1981, s. 67.
  22. ^ Fisher 1981, s. 67-68.
  23. ^ a b Fisher 1981, s. 68.
  24. ^ Angell, Jimmye Dell (1971). The effects of social success and social failure on the humor production of wits. University of Nevada. OCLC 3276478. 
  25. ^ a b Janus 1975, s. 171.
  26. ^ Keith-Spiegel, Patricia (1972), "Early Conceptions of Humor: Varieties and Issues", The Psychology of Humor, Elsevier, ss. 3-39, doi:10.1016/b978-0-12-288950-9.50007-9, ISBN 9780122889509 
  27. ^ a b Brody, Morris (1950). "The Meaning of Laughter". The Psychoanalytic Quarterly. 19 (2): 192-201. doi:10.1080/21674086.1950.11925797. PMID 15424308. 
  28. ^ Baş, Zafer; Baş, Ayşegül; Kalafat, Ahmet; Dilmaç, Bülent (2021). "Ergenlerde Duygusal Zekâ, Mutluluk Korkusu ve Mizah Tarzları Arasındaki Yordayıcı İlişkinin İncelenmesi". OPUS International Journal of Society Researches. 17 (33): 154-173. doi:10.26466/opus.694580. ISSN 2528-9527. 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022. 
  29. ^ Spike Milligan and Anthony Clare, Depression and How to Survive It, first edition, 1994.
  30. ^ Hugelshofer, Daniela S.; Kwon, Paul; Reff, Robert C.; Olson, Megan L. (2006). "Humour's role in the relation between attributional style and dysphoria". European Journal of Personality. 20 (4): 325-336. doi:10.1002/per.586. ISSN 0890-2070. 
  31. ^ Hugelshofer et al. 2006, s. 335.
  32. ^ Brody 1950, s. 201.
  33. ^ Fisher 1981, s. 20.
  34. ^ Fisher 1981, s. 42.
  35. ^ Fisher 1981, s. 216.
  36. ^ Fisher 1981, s. 90.
  37. ^ Fisher 1981, s. 108.
  38. ^ Fisher 1981, s. 41-42.
  39. ^ a b Fisher 1981, s. 168.
  40. ^ Fisher 1981, s. 199.
  41. ^ a b Janus 1975, s. 172.
  42. ^ Sherwin, Adam (6 Haziran 2013). "'The victim of my own moods': Stephen Fry reveals suicide attempt in 2012, adding TV producer saved his life". Independent. 25 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2019. 
  43. ^ Klein, Melaine (1940). "Mourning and its relation to manic-depressive states". International Journal of Psycho-Analysis. 21: 125-153. 
  44. ^ "REÍR LLORANDO: Poema de Juan de Dios Peza en español para leer - Poemas clásicos". Poemas (İspanyolca). 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020. 
  45. ^ "Biography of Juan de Dios Peza (1852-1910)". thebiography.us (İngilizce). 4 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020. 
  46. ^ "The patient". HistoryExtra (İngilizce). 4 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020. 
  47. ^ Wheeler, Edward Jewitt; Crane, Frank (1910). Current Opinion (İngilizce). Current Literature Publishing Company. 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022. 
  48. ^ Information, Reed Business (24 Mayıs 1979). New Scientist (İngilizce). Reed Business Information. 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022. 
  49. ^ Moore, Alan (1987). Watchmen. Londra: Titan. ISBN 9781852860240. 
  50. ^ Nesin, Aziz (2019). Geriye Kalan. Nesin Yayıncılık. s. 9. ISBN 978-605-4702-74-9. 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022. 

Genel

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Üzgün_palyaço_paradoksu&oldid=33297239" sayfasından alınmıştır