Ülgün Muharebesi
| Ülgün Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 İşkodra'dan yardım için Ülgün'e yürüyen Arnavut düzensiz milisleri | |||||||||
41°55′K 19°12′D / 41.917°K 19.200°D}
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu | Prizren Birliği | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Derviş İbrahim Paşa |
Yusuf Sokoli (Çatışmada yaralanıp,sonrasında öldü) Mehmet Beci | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 6000 (Ancak muharebeye sadece 1300 asker katıldı) | 2.400 | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 300 [1] | 400 [1] | ||||||||
Ülgün Muharebesi 1880 yılında Ülgün civarında, Kllezna köyü yakınlarındaki Kodra Kuqe bölgesinde Derviş Paşa'ya bağlı Osmanlı kuvvetleri ile Arnavut düzensizler arasında gerçekleşen bir muharebedir. Plav ve Gusinye bölgesi Berlin Antlaşması (1878) ile Karadağ'a verilmişti, ancak Arnavutlar Prizren Ligi etrafında birleşip ilhaka karşı savaştılar, buranın verilmesine karşı çıkan Osmanlı yöneticileri de Arnavutları el altından desteklediler.[2] İngiltere'nin başını çektiği Büyük Güçler daha sonra önce Katolik Arnavutların yaşadığı Hot ve Kelmendi bölgesini Karadağ'a vermeye karar verdiler ancak buradaki Katolik Arnavutları'nda Karadağ yerine Osmanlı egemenliğinde kalmak istedikleri gerekirse kendilerinin de açık açık Plav ve Gusinye'dekiler gibi direneceklerini beyanı üzerine buradan da vazgeçildi.[3] Bu defa Büyük güçlere Osmanlılar toprak baskıları üzerine Ülgün'ü vermeyi teklif ettiler. Arnavutlar bunu da reddetti, birlik burada direniş örgütledi. Osmanlı İmparatorluğu'da Ülgün'ün ilhakını da sürüncemede bırakmak için Arnavutlara hiçbir müdahalede bulunmayıp barışçıl beyannameler ile yetindiler. Sonunda Gladstone, Büyük Güçler Osmanlıları İzmir ve Ülgün'e asker ve donanma gönderme tehdidiyle [4][5] Prizren Birliği'ne karşı harekete geçmeye zorlayarak direnişe son verdi ve Ülgün kasabasını Karadağ'a başarıyla teslim etti.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Plav ve Gusinye ardından sunulan Hot ve Kelmendi teklifine de Arnavutların direnmesi ve Osmanlı hakimiyetini kendilerine tercih edeceklerini bildirmesi üzerine Karadağ, bunun yerine Ülgün'ün kendisine teslim yönünde, 1880'de İstanbul'da Büyük güçler toplantısında yapılan önerileri kabul etti.[6] Resmi olarak Babıali karara direnmedi ancak Arnavutların direneceğini açıkladı. Osmanlılar Ülgün'ün Karadağ'a bırakılmasını geciktirerek sonunda bundan kaçınmak niyetindeydi, ancak Büyük güçler herhangi bir gecikmeyi kabul etmeye hazır değildi ve Osmanlılara karşı güç kullanmakla, İzmir'i uluslararası donanma ve güçle işgal etmekle tehdit ettiler.[3][4][7] Osmanlılar, çıkarları Birliğin çıkarlarıyla örtüştüğü sürece Prizren Birliği'ni desteklemiştir.[8] Bazı raporlara göre Osmanlılar, İşkodra valisi İzet Paşa, Tuzi'deki Osmanlı kuvvetlerinin komutanı Osman Paşa ve Prizren Birliği kuvvetlerinin komutanı olarak atanan Odo Beg Sokolović'in koordineli eylemlerinde Arnavut düzensizleri 3.000 tüfek ve 1.000 sandık mühimmatla silahlandırdı.[9] Ülgün, Adriyatik Denizi'ne erişim sağlamak için İşkodra'nın ana limanı olmuştu. Arnavutlar bunu adaletsizlik olarak nitelendirerek şiddetle protesto ettiler.[10] Ancak büyük güçler Arnavutların taleplerini dikkate almadı. Baskılar ve işgal tehditleri karşısında Osmanlılar sorun çıkacağını düşünerek Ülgün'ü direnişten arındırmak için kuvvetlerini zaruri olarak buraya gönderdiler. Arnavutlar, Yusuf Sokoli, Haxhi Mehmet Beci ve Mehmet Gjyli liderliğinde silahlı bir ayaklanmayla karşılık verdi. Osmanlılar şehri kuşattıkları için Arnavutlara ulaşamadılar. Büyük güçler, Osmanlılar Arnavutların üzerine gitmezse bir deniz harekâtı düzenlemekle tehdit ettiler.[5]
Büyük güçlerden korkan Osmanlılar, Prizren Birliği'nin direnişini kırmak için Rıza Paşa'yı 3000 askerle İşkodra'ya gönderdi. Rıza Paşa, önüne çıkan herkesin sonuçlarına katlanacağı uyarısında bulundu. Rıza Paşa, İşkodra şehrinin tamamen tecrit edildiğini ilan ederek, Ülgün Arnavutlarını yiyeceksiz bırakarak teslime zorlamak için tüm ticari malları yasakladı. Müftü Ağa Reci komutasındaki 2000 Arnavut, Rıza Paşa kuvvetlerinin ulaşımını mümkün olduğunca zorlaştırmak için Mozhura dağlarındaki Kraje'de mevzilendi. Rıza Paşa'nın Ülgün'ü kuşatmada başarısız olduğunu duyan büyük güçler, İngiliz, Fransız, Alman, Rus, İtalyan ve Avusturya-Macaristan donanmalarından oluşan donanmalarını Dalmaçya kıyıları boyunca Ülgün Körfezi'nin dışına gönderdiler. Ancak bu Arnavutları korkutmadı.[11]
Savaş öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rıza Paşa komutasındaki on yedi taburluk Osmanlı kuvveti, Ülgün'ü ele geçirmek için İşkodra şehrini kuşattı. Ancak Arnavut kuvvetleri bu yürüyüşü durdurdu.[12] Arnavutluk'un İşkodra Büyükelçiliği, Ülgün'ün ilhakının "haksız" olduğunu ilan etti. Büyük güçler Rıza Paşa'ya şehri Karadağ'a teslim etmesi için üç gün süre verdi. 6000 Osmanlı askeri şehri işgal etti ancak şehre giremedi. İngiliz ve Avusturya kuvvetleri Osmanlı yenilgilerini telafi etmek için Ülgün kıyılarına yaklaştı.[13]
Osmanlılar, Selanik Vilayeti'nin önceki vali'si Derviş İbrahim Paşa'yı İşkodra Vilayeti'nin yeni valisi olarak atadı.[14] İstanbul onu şehri ele geçirmesi için gönderdi; ancak General Bozo Petrovic komutasındaki Karadağ kuvvetleri de Ülgün'ü işgal etmeye karar verdi. Avrupa deniz kuvvetleri Kotor Körfezi'nin dışında limana yanaştı ancak Arnavutlar korkmadı. Kapitan Sale, Teğmen Caillard, Kaptan Gambler ve iki kitabın yazarı Sir Arthur Evans gibi donanma subayları durumu anlattılar. Ülgün üç yıl önce Karadağ kuvvetleri tarafından on iki ay süren bir saldırı sırasında kuşatılmıştı.[15] Saldırı sırasında birçok Arnavut sürgün edilmişti. Berlin Kongresi üyelerinin Ülgün'ü Arnavutlara geri vermek gibi bir niyeti yoktu ve II. Abdülhamid'de -tehdit ve baskılar nedeniyle bu sefer- Prizren Birliği'nin istek ve talepleriyle ilgilenmedi.[16] Prizren Birliği'nin de Ülgün'ü Karadağ'a teslim etme niyeti yoktu.
Derviş Paşa 1 Kasım 1880'de başka bir gemiyle ("Mecidiye") gelen 1.300 Osmanlı piyadesiyle birlikte gemiyle (İstanbul) Ülgün'e geldi ancak Ülgün'de garnizon kuran Anavut düzensizlerin direnişi nedeniyle karaya çıkamadı.[14] Derviş Paşa, Ülgün'ü karadan ele geçirmeden önce Prizren Birliği'nin yerel komitesini dağıttı.[17]
Direniş ve Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]Debre Kongresi 1880'lerde 300 delege ile Arnavutların bu sefer Ülgün talebi için çalışmaya başladı.[18] Kosova Vilayeti'nden ve Manastır Vilayeti'nden yaklaşık beş bin düzensiz toplandılar. Gusinyeli Ali Paşa, Debreli Illiaz Paşa ve Fraşirili Abdül Bey ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu içinde bir vilayet önerdiler. Ancak Babıali başka hiçbir talebi kabul etmedi ve Sultan şehrin teslim edilmesini istedi.[19] Arnavutluk devletinin Osmanlı İmparatorluğu içinde bir Vilayet olması için yapılan oylama 120 oy aldı. Diğer bir öneri ise Berlin Kongresi'nin desteğiyle Arnavutluk'a ne olacağına Babıali'nin karar vermesiydi. Vilayete kendi sınırları olan bir özerklik verilecekti. Delegeler Sultan'a isteklerini onaylaması için bir mesaj gönderdiler. Sonunda Babıali, General Rıza Paşa'ya İşkodra'yı terk etmesini emretti ve yerine Derviş Paşa'yı 21 taburla gönderdi.[20] Derviş Paşa 4 Kasım 1880'de İşkodra'ya vardı.[21] Bir gemiyle geldiğinde, Ülgün'ü teslim etmeyi reddeden Arnavut düzensizlere ültimatom verdi. Yaklaşık 800'ü Ülgün'den, iki bini de Tuzi'den olmak üzere binlerce düzensiz, şehri savunmak için şehre gelmeye devam etti. Diğerleri Kalkandelen, İşkrel, Debre, Kelmendi, Prizren ve Yakova'dan geldi.[22] Ancak ültimatom sonuç vermedi. İşkodra'daki İngiliz ve Macar danışmanlar, Arnavutları şehri teslim etmeye ikna etmek için Derviş Paşa ile bir anlaşma yaptı. Danışmanlar ayrıca sultana Arnavutların taleplerini karşılamak için onlara özerklik vermesini tavsiye etti. Arnavut liderler arasındaki kafa karışıklığı, Osmanlı kuvvetleriyle savaşacak birlikleri organize etme çabalarında onları zayıflattı. Üç gün sonra Derviş Paşa ordusuna şehre girme emri verdi.[23]
22 Kasım 1880'de Derviş Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Kllezna köyü yakınlarında Bojana nehrini geçtiler ve Šas gölü yakınlarında yolu kapatan küçük bir Arnavut düzensiz birliğine rastladılar.[24] Osmanlılar önce havaya ateş açtılar, ancak düşen mermilerle birkaç düzensiz yaraladı, sonrasında onlar da karşılık verdiler ve muharebe başladı.[24] Gece boyunca Arnavut düzensizler 500 kişilik takviye aldı.[24] Karadağ kralı Nikola I Petrović'in eserlerinde göre, Arnavut düzensizler Osmanlılar Ülgün bölgesine girer girmez kaçtılar ve halka yaptıkları açıklamalarda Ülgün'ü savaşmadan teslim etmediklerini iddia edilmektedir.[25]
Arnavutlar Osmanlılarla Kllezna köyü yakınlarındaki Kodra e Kuqe'de çatıştı. Arnavutlar Osmanlı kuvvetlerinin ilk dalgasını yendi ancak takviye kuvvetler geldiğinde Arnavutlar geçici olarak yenildi ve geri döndü. Komutan Isuf Sokoli yaralandı ve o günün ilerleyen saatlerinde öldü.[26] 1880 yılında, 23 Kasım'da Osmanlılar şehirde ilerlemeye devam etti ve şehri Karadağ ordusuna teslim etti. Şehir resmen Karadağ'a teslim edilmişti ve Avrupalı güçlerin de dahil olduğu 30 aylık bir müzakere sürecinin ardından savaş sona erdi.
Derviş Paşa, Ülgün halkını Ülgün'den Osmanlı İmparatorluğu'na göç etmeye teşvik etmeye çalışsa da, Karadağ ordusu gelmeden önce kimse göç etmedi çünkü Ocak 1878'den Şubat 1879'a kadar Karadağ vatandaşı olma deneyimini zaten yaşamışlardı.[27] Karadağlılar Ülgün halkının, geri çekilen Osmanlı kuvvetlerinin 500 metre ilerisinde şehrin kontrolünü ele geçiren Karadağlıları karşılamak için sokaklara döküldüğünü iddia ettiler.[28] Karadağ kaynaklarının iddialarına göre ertesi gün voyvoda Božo Petrović tüm şehir halkı tarafından alkışlarla karşılandı.[29] Önemli vatandaşlardan oluşan bir heyet voyvoda Božo Petrović ile bir araya geldi ve Petrović onlara Şehir Meclisi ve mahkeme için seçimler düzenlemeleri talimatını verdi, onlar da bunu yaptılar ve Karadağ hükûmetinin ilk yılında Ülgün'de bu görevlerde bulunan aynı kişileri seçtiler.[27] Bar'dan gelen 200 Katolikten oluşan bir Karadağ askerî birliğine, Karadağ bayrağını Ülgün kalesinin tepesine yerleştirme emri verildi.[27]
Kayıplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Muharebedeki kayıplar son derece tartışmalı ve belirsizdir. Bir görüşe göre içlerinde çok miktarda kadın çocuk ve sivillerinde olduğu 7800 sivil, Arnavut düzensiz ve Osmanlı askeri muharebede ölmüştür.[kaynak belirtilmeli] Diğer bir kaynağa göre ise sivil çocuk vs. kayıp yoktur, minimal düzeydedir buna karşın Arnavut düzensizler 400, Osmanlının ise 300 asker kaybettiği iddia edilmektedir.[1]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülgün'ün Karadağ'a bırakılması, Arnavut nüfusun Osmanlı politikasına karşı daha fazla düşmanlık beslemesine neden oldu. Bu muharebe Osmanlı ile Arnavutların aralarının açılmasına sebep muharebe ve olaylardan biri oldu. Karadağ ile sınır konusunda anlaşmaya varıldıktan sonra Arnavutların tüm dikkati Babıali ile ilişkilere odaklandı. Osmanlılar, Osmanlı Hükûmeti'nin kararlarına itiraz eden İşkodralı önemli Arnavut liderleri tutukladı.[30] Prizren Birliği Osmanlı kontrolünden çıktı, birlik içinde Osmanlı karşıtı hareket güçlendi. Osmanlı bu sefer birliği dağıtmaya yönelmek zorunda kaldı. 1881 baharında Derviş Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri askeri bir harekâta girişti ve Prizren Birliği'ni Slivova Muharebesinde yenerek fazla direnişle karşılaşmadan bastırdı.[31]
Karadağ gazeteleri, Prizren Birliği'nin ciddi bir direniş göstermemesiyle alay ederek, tüm bu olayların arkasında Babıali'nin olduğunu vurgulamış ve şu sonuca varmıştır: "Bugün Ülgün'ün teslim olması, tüm o sözde Arnavut direnişinin ve Türkiye'nin birlikte hareket ettiği ve tüm dünyayı kandırdığı o korkunç Arnavut Birliği'nin aslında hiçbir şey olmadığını kanıtlıyor..." "Arnavut aslanlarının trajik düşüşü hakkında yazan Birliğin pozisyonuna sempati duyan medyadaki metinlerle alay ederek" "ayaklanma ve teslimiyet aslında sadece gülünç bir komediydi. "'[32]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "DULCIGNO -SURRENDERED.; THE MONTENEGRINS OCCUPY ALL THE CHIEF POSITIONS". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2023.
- ^ Library of Congress Subject Headings. Library of Congress. 2012.
- ^ a b BARTL, Peter; Milli Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878-1912); (Çeviren Ali TANER) Bedir 1998, s.204-205
- ^ a b Ertem, Ramiz, TSK Tarihi Balkan Harbi Garp Ordusu Karadağ Cephesi, Cilt III, Ankara, 1984,s.5-6
- ^ a b Vickers, Miranda (28 Ocak 2011). The Albanians: A Modern History. I.B.Tauris. ISBN 9780857710253.
- ^ Malcolm, Noel (28 Mayıs 2015). Agents of Empire: Knights, Corsairs, Jesuits and Spies in the Sixteenth-Century Mediterranean World. Penguin Books Limited. ISBN 9780141978369.
- ^ Istorijski glasnik: organ Društva istoričara SR Srbije. Društvo. 1989. s. 12. 12 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2023.
- ^ Silajdžić 1995, s. 64: "Ako se vratimo pitanju odnosa između Lige i Porte, iz navedenih napisa možemo zaključiti da je Porta pomagala Ligu sve dok su se njeni interesi poklapali sa interesima Lige. "
- ^ Ražnatović 1979, s. 243
- ^ Longley, Darren (Norm) (April 2009). The Rough Guide to Montenegro. Rough Guides Limited. ISBN 9781848362048.
- ^ Jelavich, Barbara (1983). History of the Balkans. Cambridge University Press. s. [https://archive.org/details/historyofbalkans0000jela/page/365 365. ISBN 9780521274586.
- ^ Ahrens, Geert-Hinrich (6 Mart 2007). Diplomacy on the Edge: Containment of Ethnic Conflict and the Minorities Working Group of the Conferences on Yugoslavia. Woodrow Wilson Center Press. ISBN 9780801885570.
- ^ Zickel, Raymond E.; Iwaskiw, Walter R. (1994). Albania: A Country Study. Federal Research Division, Library of Congress. ISBN 9780844407920.
- ^ a b Pomorski zbornik. 1978. s. 243.
- ^ Bulletin scientifique. Le Conseil. 1965.
- ^ Elsie, Robert (2013). A Biographical Dictionary of Albanian History. I.B.Tauris. ISBN 9781780764313.
- ^ Istorijski glasnik: organ Društva istoričara SR Srbije. Društvo. 1989. s. 12. 12 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2023.
...Дервиш паша, који је одмах распустио тамошњи Лигин комитет,
- ^ Elsie, Robert (24 Nisan 2015). The Tribes of Albania,: History, Society and Culture. I.B.Tauris. ISBN 9780857739322.
- ^ Setton, Kenneth Meyer (1991). Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society. s. 368. ISBN 9780871691927.
- ^ Malcolm, Noel (28 Mayıs 2015). Agents of Empire: Knights, Corsairs, Jesuits and Spies in the Sixteenth-Century Mediterranean World. Penguin Books Limited. ISBN 9780141978369.
- ^ Ražnatović 1979, s. 290
- ^ Elsie, Robert (2003). Early Albania: A Reader of Historical Texts, 11th-17th Centuries. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 9783447047838.
- ^ Blumi, Isa (9 Mayıs 2011). Reinstating the Ottomans: Alternative Balkan Modernities, 1800-1912. Springer. ISBN 9780230119086.
- ^ a b c Ražnatović 1979, s. 292
- ^ Petrović 1969, s. 601: Derviş Paşa, Ülgün ilçesi sınırını geçer geçmez, Arnavut Birliği'nin ordusu her yöne dağılarak hem Ülgün'ü hem de Možura'daki siperleri bıraktı. Emredildiği gibi orada oturdular ve emredildiği gibi dağıldılar. "Prizren Ligi"nin renksiz (gerçek) olmadığını dünyanın önünde göstermek gerekiyordu..."Тек је Дервиш паша пре- шао границу округа улцињског, војска арбанашке ли- ге разбјежала се на све стране, оставила и Улцињ и шанчеве на Можури. Они су по наредби сједјели ондје, по наредби сс и разишли. Пред свијетом требало је показати да "Арбанашка лига" не да без боја..."
- ^ Prifti, Kristaq (1993). The Truth on Kosova. Encyclopaedia Publishing House. 10 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
- ^ a b c Ražnatović 1979, s. 293
- ^ Ražnatović 1979, s. 293:Ülgün sakinleri Karadağlıları karşılamak için dışarı çıktı. "Становници Улциња изашли су да изразе добродошлицу Црногорцима"
- ^ Zapisi. Cetinjsko istorijsko društvo. 1929. s. 105.
Црногорска војска је ушла у град 26-ог новембра 1880 г. а идућег дана њен командант војвода Божо дочекан акламацијом од цијелог варошког становништва.
- ^ Medunarodni naucni skup povodom 100-godisnijce ustanaka u bosni i hercegovini, drugim balkanskim zemjama i istonoj krizi 1875-1878. Akademija nauka. 1977. s. 337.
Predaja Ulcinja Crnoj Gori 23. novembre 1880. izazvala je još veći revolt kod albanskog stanovnistva prema turskoj politici. ...
- ^ Bataković 1989, s. 24: "После војног похода Дервиш-паше у пролеће 1881, Лига је без много отпора угушена."
- ^ Hadri, Ali (1976). Kosova. Enti i Historisë së Kosovës. s. 141.
Uvodnicar zakljucuje da je ovo, u stvari, Portina igra u ime Arbanaske lige. "Danasnja predaja Ulcinja dokazuje da sav tzv. otpor arbanaski i ta strasna Arbanaska liga sa kojom je Turska operisala i oio svijet zavaravala - nije upravo nista .... "kao tragičan pad arbanaških lavova mada je ustanak i predaja samo jedna smiješna komedija.