Özbek (İldeniz)
| Müzaffereddin Özbek | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.jpg) Özbek dönemine ait madeni para. | |||||
| İldenizliler'in son Atabeg'i | |||||
| Hüküm süresi | 1210 – 1225 | ||||
| Önce gelen | Ebu Bekir | ||||
| Sonra gelen | Yok | ||||
| Ölüm | 1225 | ||||
| Eş(ler)i | Melike Hatun | ||||
| |||||
| Babası | Muhammed Cihan Pehlevan | ||||
Özbek bin Muhammed Pehlevan, (ö. 1225), İldenizliler'in 1210'dan 1225'e kadar hüküm süren beşinci ve son atabegidir. Selçuklu Devleti'nin son padişahı III. Tuğrul'un dul eşi Melike Hatun ile evlendi.
Muhammed Cihan Pehlevan ve Zahida Hatun'un oğlu olarak dünyaya geldi. Gençliğinde, üvey kardeşi Nusret el-Din Ebu Bekirîn emrinde Hemedan'ı yönetti. [1]
Saltanat
[değiştir | kaynağı değiştir]Özbek, 1210'da kardeşinin ardından tahta geçti ve memlüklerinden biri olan Mengli'nin isyanıyla karşılaştı. Mengli, Ocak 1212'de Özbek'in bir diğer memlükü olan Aydoğmuş'u mağlup ederek İsfahan, Hemedan, Ray ve komşu bölgeleri (yani İran Irak'ını) ele geçirdi. Özbek bu isyana karşı koalisyon kurarak Halife El-Nasır ve Alamutlu III. Hasan'ı bir araya getirdi ve Eylül 1215'te Mengli'yi mağlup etti.[2][3]
Özbek Gürcistanlı Tamar'ın artan gücü nedeniyle Alâeddin Muhammed'den yardım istedi. Tamar komutasında Gürcüler, Nahçıvan'a saldırdılar, Culfa'ya yöneldiler, Dareduz vadisini geçip güneye giderek Merend, Tebriz, Miyane, Zencan, Kazvin, Erdebil ve diğer şehirlere baskın düzenlediler.
1220 yılındaki Moğol seferi sırasında Nahçıvan'a kaçtı. 1222'de geri döndü ancak Moğollara bağlılığını bildirmek zorunda kaldı. Sağır-dilsiz oğlu Nahçıvan valisi Hamuş da Moğollara teslim oldu.
Celaleddin Harezmşah, 1225 yılının Mayıs ayında Maragha'yı işgal etti.[1] Ancak Tebriz halkının direnmesi ve Harezmşah askerlerini öldürmesi padişahı öfkelendirdi. Kuşatma 18 Temmuz'da başlayıp 25 Temmuz'da sona erdi. Celaleddin Meraga'yı ele geçirdiğinde Özbek çoktan Gence'ye çekilmişti. Eşi Melike Hatun, padişah tarafından Hoy'un hükümdarı olarak tanındı.
Celaleddin'in 1225'te Gence'ye karşı harekete geçmesi üzerine şehrin valisi Celaleddin el-Kumi şehri Harezmşah komutanı Orhan'a teslim etti. Özbek, Nahçıvan'daki Elinja kalesine kaçtı. Özbek, karısının padişahla evlendiği haberini duyduktan birkaç gün sonra öldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Buniyatov 2015.
- ^ Holy People of the World: A Cross-cultural Encyclopedia, Volume 1. illustrated. ABC-CLIO. 2004. s. 421. ISBN 9781576073551.
- ^ Arikan, Adem (15 Temmuz 2017). "Abbasî Halifesi Nasır Lidinillâh'ın Şiî Siyaseti / Abbasid Caliph Nasir Lidinillah's Shiite Policy / سياسة الخليفة العباسي النّاصر لدين الله تجاه الشّيعة". İlahiyat Akademi (5): 147-164. ISSN 2149-3979. 26 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024.
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bosworth, C.E. (1995). "Özbeg b. Muḥammad Pahlawān". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Lecomte, G. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VIII: Ned–Sam (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-09834-3.
- Şablon:Encyclopaedia Iranica
- Buniyatov, Z.M. (2015). Mustafayev, Shahin (Ed.). A History of the Khorezmian State under the Anushteginids, 1097-1231. Samarkand: The International Institute for Central Asian Studies (IICAS). ISBN 978-9943-357-21-1.